سفرنامه‌های حج قاجاری

سفرنامه‌های حج قاجاری
پرونده:NUR82799J1.jpg
پدیدآوران	جعفریان، رسول (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	پنجاه سفرنامه حج قاجاري ** چهارده سفرنامه حج قاجاری دیگر ** شانزده سفرنامه حج [صفوی و] قاجاری دیگر
ناشر	نشر مورخ
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1389ش - 1392ش - 1395ش
چاپ	1
شابک	‎978-064-224-163-7
موضوع	سفرنامه‌ها - ایران - تاریخ - قاجاریان، 1193 - 1344ق. - عربستان سعودی - سیر و سیاحت - ایران - تاریخ - صفویان، 907 - 1148ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	10
کد کنگره	/ج6س7 1366 DSR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سفرنامه‌های حج قاجاری، به کوشش رسول جعفریان (متولد 1343ش)، مشتمل بر هشتاد سفرنامه حج است که جز معدودی همه در زمان قاجار با رویکردها و دیدگاه‌های مختلف به رشته تحریر درآمده است.

نویسنده در مقدمه کتاب، سفرنامه‌های حج را گنجینه‌های پایان‌ناپذیر برای شناخت بسیاری از مسائل دینی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و تمدنی مسلمانان دانسته که حجم گسترده آنها به‌اندازه‌ای است که می‌توان عنوان «ادبیات حج» به آنها داد. وی سپس افزوده است: «انتخاب دوره قاجار به این دلیل بود که ادبیات حج در کشور ما، به‌طور عمده مولود این دوره است؛ البته از دوره صفوی خاطرات پراکنده و دست‌کم یک مورد سفرنامه منظم و منظوم داریم. چنان‌که از دوره نادری هم یک نمونه در دسترس است. اما عمده آنچه که می‌توان آن را محصول نهضت سفرنامه‌نویسی دانست، از دوره قاجاری است‏.

کتاب با نوشتاری درباره حج‌گزاری ایرانیان در دوره قاجار بر اساس سفرنامه‌های همان دوره آغاز شده است. نویسنده سفرنامه‌های حج را برای شناخت آیین حج‌گزاری ایرانیان در دوره قاجاری (1210-1343ق) مهم‌ترین منبع دانسته که توسط درباریان، دبیران و علما نوشته شده است. تعداد این سفرنامه‌ها نزدیک به پنجاه عنوان است که بسیاری از آنها به چاپ رسیده و در دسترس عموم قرار دارد‏.

آنچه درباره سفرنامه‌های موجود گفتنی است آن است ‌که مؤلفان هرکدام از این سفرنامه‌ها، از منظری خاص به مسائل و رخدادها نگریسته و نکات ویژه‌ای را مورد توجه قرار داده‌اند. برخی از سفرنامه‌ها به هدف آگاه کردن حجاج از مشکلات راه و برخی به هدف ارائه گزارش به دربار بوده است.‏

سفرنامه مخبرالسلطنه که در سال 1321ش نوشته شده، به‌لحاظ سفر دور دنیا اهمیت فراوانی دارد. سفرنامه نایب‌الصدر نیز بسیار لطیف و مملو از نکات دینی و اخلاقی است. وی به‌خصوص در مواردی، هدفش را از نوشتن سفرنامه، راهنمایی حجاج بعدی عنوان می‌کند و این نکته قابل توجهی است‏.

در این کتاب در ده مجلد، 80 سفرنامه ارائه شده که البته در این میان، برخی چون سفرنامه 52 در جلد نهم با عنوان «اعجاز مکی» سفرنامه منظوم حج از «دوره صفوی» است‏.

منابع مقاله

پیشگفتار و متن کتاب.