اخبار اهل‌بیت علیهم‌السلام در میراث مکتوب مدائنی

اخبار اهل‌بیت علیهم‌السلام در میراث مکتوب مدائنی
پدیدآوران	مرادی نسب، حسین (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مکان نشر	مشهد
سال نشر	۱۳۹۷ش
شابک	‎978-600-298-168-4
موضوع	تا‌ریخ‌نویسی‌ اسلامی‌ -- قرن‌ ۳ق‌. -- سرگذشتنا‌مه‌ و کتا‌بشنا‌سی‌,تا‌ریخ‌نویسی‌ اسلامی‌ -- سرگذشتنا‌مه‌ و کتا‌ب‌شنا‌سی‌,تا‌ریخ‌نویسا‌ن‌ مسلما‌ن‌ -- سرگذشتنا‌مه‌ و کتا‌بشنا‌سی‌,محدثا‌ن‌ -- سرگذشتنا‌مه‌ -- کتا‌بشنا‌سی‌
کد کنگره	‏Z۶۲۰۸/ت۲،م۴

اخبار اهل‌بیت علیهم‌السلام در میراث مکتوب مدائنی تألیف حسین مرادی نسب، مدائنی از مؤلفان برجسته‌ی قرن سوم است که با به کارگیری نبوغ علمی و اطلاعات گسترده‌ی خود در موضوعات مختلف و ریز آن، تحولاتی در گونه‌های تاریخ نگاری اسلامی فراهم آورد و مؤلفان پس از او به استمرار آن‌ها پرداختند. در این تألیف به سیر و گسترش و پیشگام بودن مدائنی در برخی از موضوعات درباره‌ی اهل بیت(ع) پرداخته شده است. پژوهش هایی از این دست می‌تواند نقش اساسی در شناخت بهتر و دقیق تر از آثار مکتوب و احیای آن و سیر تطورات و گسترش تاریخ نگاری اسلامی را نشان دهد و زمینه را برای تحقیقات طالبان علم آماده کند.

ساختار

مطالب این کتاب ضمن سه فصل تدوین یافته است:

فصل اول: مدائنی و خاندان او

فصل دوم: موضوعات اخبار اهل بیت(ع) در آثار مدائنی

فصل سوم: نصوص المدائنی حول اخبار اهل البیت(ع)

گزارش کتاب

مدائنی از اخباریانی است که در تاریخ نگاری اسلامی قرن سوم نقش اساسی داشته است. وی در تک نگاری که زیر مجموعه‌ای از تاریخ نگای اسلامی است آثار بسیاری در موضوعات مختلف به رشته‌ی تحریر درآورده است. نبوغ علمی او دلالت بر آگاهی گسترده‌ی وی در زمینه‌های گوناگون علوم است به طوری که فهرست نگاران کتاب های بی شماری را برای او برشمرده اند که تنها نامی از آن‌ها در کتاب‌ها باقی مانده است و گزارش ها یا ذکر برخی از کتاب های او را می‌توان در تألیفات مؤلفان پس از او یافت.

هدف از پژوهش حاضر نشان دادن گستره‌ی فرهنگ و تمدن اسلامی در قرن سوم است که چگونه محدثانی همچون مدائنی صرف نظر از مذهب، نقش اساسی در ایجاد شاخه‌های دانش تاریخ نگاری اسلامی داشته اند و مؤلفان پسینی در تکمیل دانش آنان کوشیده اند یا با ابتکارات نوی در طول تاریخ در شکوفایی این دانش ها نقش آفرین و تأثیرگذار در فرهنگ و تمدن اسلامی بوده‌اند. اگر بتوان در تمام موضوعاتی که مدائنی آثاری نگاشته است تحقیقاتی انجام داد و در مجموعه‌ای گردآوری کرد به حق می‌توان آن مجموه را یک دایرة المعارف تمدنی و فرهنگی شمرد که نقش وی را در تاریخ نگاری اسلامی بیش از پیش آشکار می سازد.

در عین حال مدائنی برخی از موضوعات خود را همانند بسیاری از محدثان گذشته از مؤلفان پیشین وام گرفته است؛ اما برخی از موضوعات نگاشته وی از ابتکارات بکر اوست که برخی از مؤلفان پس از او به موضوعات جدید او توجه کرده اند و درباره‌ی همان موضوع، کتاب نوشته‌اند. از سویی چون این کتاب های تک نگار، موجود نیست و از میان رفته است نمی‌توان آنان را با هم مقایسه کرد و تفاوت‌های آن را به دست آورد؛ اما با مراجعه به کتاب های دیگر می‌توان برخی از گزارش‌های دیگران در یک موضوع را با گزارش مدائنی و دیگران سنجید و صحت و سقم آن را به دست آورد و حتی اضافات و کاستی ها را مشخص کرد. این کار جز با احیای آثار گذشتگان ممکن نیست. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا کتاب هایی که فهرست نگاران و دیگران از مدائنی درباره‌ی اهل بیت علیهم‌السلام نام برده‌اند، با ذکر عنوان موضوع آن تبیین شود و سیر تطورات و گسترش آن‌ها نشان داده شود. در این نوشتار گزارش هایی از مدائنی درباره‌ی اهل بیت علیهم‌السلام که در منابع گوناگون بوده گردآوری شده و سپس به صورت موضوعی دسته بندی گردیده است اما آوردن این گزارش ها دلیل بر پذیرفتن همه‌ی آن‌ها نیست؛ زیرا برخی از گزارش ها با مبانی قرآن و اعتقادات شیعه سازگار نیست به همین جهت بخشی از این اخبار جداگانه نقد و بررسی شده و تعداد دیگری نیز به صورت پانوشت نقد شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران