سفرنامۀ ژنرال آویوتان اسکوبلف

سفرنامۀ ژنرال آویوتان اسکوبلف
پدیدآوران	اسکوبلف، آویوتان (نویسنده) آل داود، سید مرتضی (مصحح) میرزاقاجار، امان‌الله (مترجم)
ناشر	مگستان
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎7ـ79ـ6623ـ622ـ978
کد کنگره	‏

سفرنامۀ ژنرال آویوتان اسکوبلف تألیف ژنرال آویوتان اسکوبلف، مصحح سید مرتضی آل داود، مترجم امان‌الله میرزاقاجار، این کتاب دربرگیرندۀ خاطرات اسکوبلف است که از 1880 میلادی آغاز و تا سال 1881 میلادی خاتمه یافته است.

گزارش کتاب

اسکوبلف، رهبر برجستۀ ارتش روسیه در 23 دسامبر 1843 در سن‌پترزبورگ متولد شد. او از کودکی توسط پدربزرگش بزرگ شد. او پس از طی مراحل تحصیلی مقدماتی وارد دانشگاه سن‌پترزبورگ برای طی مراحل تحصیلات نظامی شد. در جنگ‌های بسیاری شرکت کرد و روس‌ها او را در جایگاه فرماندۀ محبوب می‌شناسند؛ اما تاریخ غیر از روس او را تالی چنگیزخان و ... می‌شناسد؛ یعنی کسی که در وحشی‌گری و خون‌ریختن دست کمی از دیگر خونخواران نداشت. وی در سن 38 سالگی در شرایطی مرموز درگذشت.

در دوران سلطنت ناصرالدین شاه قاجار روسیه احساس کرد که ناصرالدین شاه مایل است با کمک دول اروپایی عهدنامۀ ترکمن‌چای را که در سال 1828 نیلادی مطابق با 1207 شمسی به تصویب رسیده بود، لغو کند؛ به همین دلیل به تقویت نیروهای نظامی‌اش در قفقاز کوشید. بعد از شکست محمدامین‌خان ـ خان محلی خوارزم ـ از سپاه ایران و متلاشی‌شدن سپاه خوارزم، راه دست‌اندازی به مرزهای شمال شرقی ایران برای دولت روسیه کاملاً باز و مانع برداشته شد.

دست‌اندازی روسیه به مرزهای شمال شرقی ایران پس از شکست ایران در جنگ مرو ارسال 1873 میلادی به بهانۀ سرکوب ترکمن‌ها و تأسیس ارتباط تجاری آغاز شد. در این سال نیروهای تحت فرمان «کاوفمان» به مسکن ترکمانان «یموت» در شمال رود اترک هجوم بردند که ترکمن‌ها در مقابل این حملۀ سرسختانه مقاومت نمودند و لشکر تزار روسیه در طول توسعه‌طلبی‌های خود برای اولین بار طعم شکست را از جانب ترکمن‌ها چشید. پنج سال بعد یعنی در سال 1878 دولت روسیه برای تلافی شکست اولیه «لازاراف» سردار ارمنی تابع روسیه را مأمور سرکوب ترکمانان کرد؛ اما وی در آستانۀ لشکرکشی درگذشت و فرماندهی قشون روسیه به «لوماکین» افتاد، اما او نیز برای بار دوم با دادن تلفات سنگینی شکست خورد.

مقامات روسی برای جبران شکست‌های پی‌درپی و گسترش بازتاب آن، برنامۀ تصرف «آخال» را سرعت بخشیدند و ژنرال اسکوبلف مأمور شد کار اشغال نظامی نواحی موردنظر دربار روسیه را تکمیل کند. به این ترتیب در مارس 1880 میلادی دولت روسیه با تصویب بودجه‌ای در حدود ده میلیون روبل برای این کار اسکوبلف را مأمور جنگ با ترکمن‌ها کرد.

این کتاب دربرگیرندۀ خاطرات اسکوبلف است که از 1880 میلادی آغاز و تا سال 1881 میلادی خاتمه یافته است.

اسکوبلف در باب اول کتاب، مباحثی چون شرح مختصری از مملکت ماوراءالخزر، شرح منقشلاق، شرح ترکمانیه، راه‌های آمدوشد، مکان‌هایی که روس‌ها منزل دارند، شرح حال نوروردی‌خان و .... را آورده است. در باب دوم به تدابیر و حرکاتی می‌پردازد که روس‌ها در گرفتن ماوراءالخزر کرده‌اند. باب سوم به طرح‌هایی می‌پردازد که برای تسخیر اوآزیس آخال تکه، احکام‌های قطعی که در سال 1880 از جانب دولت شده، تعیین‌شدن ژنرال اسکوبلف به ریاست سفر جنگی و دستورالعمل‌هایی که به او داده شده است. باب چهارم کتاب دربارۀ تهیه و تدارک سفر جنگی در سن‌پطرزبورغ، بیرون‌امدن ژنرال اسکوبلف از تفلیس و .... است. باب پایانی کتاب هم به بیرون‌آمدن‌ اسکوبلف از تفلیس، ورود او به ساحل شرقی بحر خزر و ... اختصاص یافته است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات