از واردات و تقدیسات سهروردی تا سمینادهای آذرکیوان

از واردات و تقدیسات سهروردی تا سمینادهای آذرکیوان
پدیدآوران	کرباسیان، ملیحه (نویسنده)
ناشر	شولا
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎3ـ45ـ7770ـ964ـ978
کد کنگره	‏

از واردات و تقدیسات سهروردی تا سمینادهای آذرکیوان تألیف دکتر ملیحه کرباسیان؛ نیایش‌هایی در این کتاب از سه کتاب دو نویسندۀ ایرانی گردآوری شده است که هر دو پس از مهاجرت و در غربت آثار خود را به نگارش درآورده‌اند.

ساختار

در این کتاب پس از پیش‌گفتار، ترجمه دو رساله را که از چند فصل (سمیناد) از دساتیر را در بر می‌گیرد. فهرست مطالب کتاب از این قرار است.

• پیش‌گفتار

• از واردات و تقدیسات سهروردی تا سمینادهای آذرکیوان

درآمد

رسالۀ الواردات و التقدیسات من قبل الطلسمات

کتاب دساتیر آسمانی

فهرست منابع

• الواردات و التقدیسات به روایت دساتیر

گزارش محتوا

نیایش‌هایی در این کتاب از سه کتاب دو نویسندۀ ایرانی گردآوری شده است که هر دو پس از مهاجرت و در غربت آثار خود را به نگارش درآورده‌اند. شهاب‌الدین یحیی سهروردی پس از مهاجرت به منطقۀ آناتولی و سکونت در دربارهای سلجوقی و ایوبی آثار اشراقی خود را با توجه به آموزه‌های ایران کهن خلق کرد؛ همچنین آذرکیوان پس از مهاجرت به هند و استقرار در پتنا با ترجمۀ آثار اشراقی و ترکیب آنها با برخی باورهای هندویی و ایرانی، مدعی معرفی دینی نوین شد.

نخستین نیایشی که در این کتاب ارائه شده است، از اثر دیگر سهروردی یعنی «تمجیدات» نقل شده است. هرچند این نیایش جزئی از «الواردات» نیست، اما ازآنجاکه بین آن و سایر نیایش‌ها هماهنگی وجود دارد، ترجیح داده شده است که ترجمۀ «تمجید رابع» نیز در کنار ترجمۀ «الواردات» قرار گیرد.

رسالۀ «الواردات والتقدیسات» سهروردی، مجموعه‌ای از نیایش‌های مربوط به نورالانوار، هفت سیاره و روزها به زبان عربی است که آن را برای «طلسم بشری» به رشتۀ تحریر درآورده است. او در اینجا مشخص نمی‌کند منظور از طلسم بشری چیست؟ اما اگر آن را با «طلسم النوع الناطق» یکی بدانیم که در «حکمة الاشراق» متعلق به جبرئیل است، منظور او جبرئیل خواهد بود که در آن کتاب با صفت فارسی «روان‌بخش» تعریف شده و واسطۀ انتقال قوای علوی بر نوع بشر است.

این رساله برخلاف بیشتر آثار سهروردی، اثری به دور از تعالیم فلسفی است و فقط چند نیایش را دربر می‌گیرد. شیخ اشراق این رساله را به گونه‌ای نگاشته است که گویی منشأ الهی دارد؛ یعنی به او وحی یا الهام شده است.

بخش نخست رساله پس از مقدمه‌ای تقریباً طولانی که رقیم مقدس خوانده می‌شود، حاوی نیایش آرزوی دیدار (اوراد الاستبصار)، نیایش اندرز کبیر (وارد الوصیة الکبیرة)، نیایش روشنی‌ها (اوراد الانوار)، نیایش ستایش برای تمامی منازل عالی سیارات (وارد التقدیس لکل موقف الکبیر)، نیایش‌های یادآوری (اوراد التذکار)، نیایش‌های بازگویی در تمامی روزها (اوراد الاقرار فی کل یوم)، نیایش ستایش والا برای تمامی روزها (وارد تقدیس الاعلی لکل یوم) و نیایش‌های مربوط به هفت سیاره است. بخش دوم این رساله دربارۀ مسائل مربوط به نحوۀ نیایش هر یک از هفت سیاره است.

«دساتیر» کتاب بحث‌برانگیز منسوب به آذرکیوان بنیان‌گذار آیین فرسنداج یا آن‌چنان‌که پژوهشگران غربی رواج داده‌اند، آیین آذرکیوانی است. او که احتمالاً روحانی زرتشتی از اهالی فارس بود، در زمان صفویان به دلیل فشارهای مذهبی بر غیرمسلمانان از ایران به هند مهاجرت کرد و آیینی را بنیاد نهاد که هرچند مبانی آن در ایران پیش و پسااسلامی سابقه داشت، به هیچ‌یک از آنها نمی‌مانست. او اصول دین خود را در کتاب به نام «دساتیر» معرفی کرد. این اثر به گفتۀ نویسنده‌اش ترجمۀ متنی از ایران کهن به زبان قدیمی و ناشناخته است. این کتاب در شانزده فصل است که هر فصل به نام یکی از شخصیت‌های اساطیری است که به گمان فرسنداجیان پیامبر بوده‌اند. هر فصل در ترجمۀ فارسی، آمیخته با واژگان ساختگی یک کتاب خوانده می‌شود.

در کتاب حاضر فقط فصل‌هایی از «دساتیر» مورد توجه قرار گرفته است که ترجمۀ رسالۀ «الواردات و التقدیسات» سهروردی است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات