حسینی‌ کفوی، ایوب‌ بن‌ موسی‌

حسینی‌ کفوی، ایوب‌ بن‌ موسی‌

ابوالبقاء کفوی ایوب بن موسی حسینی کفوی (1028-1095ق/ 1619-1686م)، ادیب، لغوی و فقیه حنفی، صاحب کتاب «الكليات؛ معجم في المصطلحات و الفروق اللغوية».

ولادت

وی در 1028ق/ 1619م، در کفه (تئودوسیا) واقع در جنوب شرقی شبه جزیره کریمه به دنیا آمد. اطلاعات ما درباره ابوالبقاء و حیات علمی او پراکنده و بسیار اندک است.

فعالیت‌ها

او مدتی مانند پدر، مفتی کفه بود و ظاهراً مدت ۳۰ سال در کفه زیست. وی چندی نیز قضای قدس شریف و دیگر نقاط را برعهده داشت. مصطفی پاشای وزیر، وی را به استانبول فراخواند و به قضای برکه گماشت. ابوالبقاء مدتی هم در بغداد و فیلیپیه (پلودیف امروزی واقع در بلغارستان) منصب قضا داشت، اما به علتی نامعلوم و شاید بر اثر حسادت اطرافیان، مغضوب سلطان محمد عثمانی واقع شد و به کفه تبعید گردید و ناگزیر در آنجا اقامت گزید، تا آنکه ۱۲ سال بعد با میانجیگری سلیم گرای خان به استانبول بازگشت و مورد عنایت سلطان قرار گرفت.

وفات

گفته‌اند که ابوالبقاء پس از آن به‌سوی استینیه در ناحیه بسفر فرستاده شد و در همان جا درگذشت. با توجه به وساطت سلیم گرای خان، تاریخ وفات او در ۱۰۹۵ق، درست‌تر از ۱۰۹۳ق و ۱۰۹۴ق، به نظر می‌آید؛ زیرا سلیم در ۱۹۰۵ق، برای دومین ‌بار به قدرت رسید و علی‌القاعده در اوایل حکومتش وساطت او را کرده است.

آثار

«الكلیات أبوالبقاء یا كليات العلوم» یا «الكليات؛ معجم في المصطلحات و الفروق اللغوية»، نام کتاب معروف اوست. اثر دیگر وی، کتابی است با نام «تحفه شاهان» که به زبان ترکی نوشته و موضوع آن اصول عقاید، فقه و اخلاق است.

شهرت ابوالبقاء بیش از همه به الكليات اوست که فرهنگ الفبایی مصطلحات علوم و فنون است. بحث‌های وی در مدخل‌هایی چون اتحاد، ادراک، اراده، امکان، ایمان، وجود، وحی و هیولی کاملا عقلی و سنجیده و نشانه قوت ذهن و ذوق فلسفی اوست. الكليات از نظر مباحث فقهی و اصولی نیز اثری نسبتاً جامع بشمار می‌رود و مقاله‌های فقهی آن خاصه در فقه حنفی درخور اعتناست.

منابع مقاله

مؤذن جامی، محمدمهدی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1392.

وابسته‌ها

الكليات