کهن شهرها

کهن شهرها
پدیدآوران	صفی‌نژاد، جواد (نويسنده) اصطخری، ابراهیم بن محمد (نويسنده) ایرانی، اکبر ( سایر) مختارپور قهرودی، علیرضا ( سایر)
عنوان‌های دیگر	المسالک و الممالک. برگزیده ** تلخیص و باز نویسی کتاب مسالک الممالک اثر ابو اسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری
ناشر	اهل قلم
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1383ش
چاپ	1
موضوع	جغرافیا - ایران - جغرافیا - کشورهای اسلامی - جغرافیا - اصطخری، ابراهیم بن محمد، - 346ق. - المسالک و الممالک - اقتباسها
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ص7ک9 123 G
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

کهن‌شهرها، تلخیص و بازنویسی کتاب مسالك الممالك، اثر ابواسحاق ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری (متوفی 340/346ق)، به کوشش جواد صفی‌نژاد (متولد 1308ش) است.

کتاب کم‌حجمی که پیش‌ رو دارید، تلخیص و تحریری است از کتاب « مسالك الممالك» اصطخری، تألیف‌شده در قرن چهارم هجری قمری. این کتاب ارزشمند بازگوکننده شناختی از کشورهای مختلف جهان شناخته‌شده در آن روزگار، به‌خصوص سرزمین‌های کشورهای اسلامی است که مطالب ارزنده‌ای درباره جغرافیای انسانی، جغرافیای تاریخی، تاریخ محلی، مردم‌شناسی و کشاورزی بومی، در بر دارد‏.

کتاب حاضر تلخیص و تحریری است از کتاب مسالك الممالك اصطخری، بر اساس دو ترجمه فارسی کهن از آن در چارچوب مفهومی و ادغامی هر دو متن در تحریر واحد. این دو ترجمه عبارتند از: اول، ترجمه مسالک و ممالک مربوط به قرن پنجم یا ششم که نسخه موجود رونوشتی است از اصل به کتابت ابن ساوجی در سال 726ق؛ دوم، ترجمه دیگری به قلم محمد بن اسعد بن عبدالله تستری در سال 696ق. هر دو ترجمه به کوشش ایرج افشار تصحیح و منتشر شده‌اند‏.

جواد صفی‌نژاد نکات برجسته کم‌نظیری که در فصول متن کهن کتاب نهفته است و پژوهشگران درگذشته توجهی بدانها ننموده‌اند را برگزیده و پیش از ارائه متن کتاب، به تحلیل و تفسیر آنها پرداخته است:

1. نظریه مکه مرکزی: نظریه مکه مرکزی که در دنیای اسلام از جایگاه والایی برخوردار است، این است که رسّامان نقشه در اوایل اسلام پذیرفته بودند که نصف‌النهار خالدات، خطی است فرضی در سطح کره زمین بین دو نیم‌کره شرقی و غربی...، ولی مسلمانان نسبت به اعتقادات خود، خانه کعبه در مکه را مرکز زمین تصور می‌کردند و نصف‌النهار مکه را مرز بین سرزمین‌های شرق و غرب محاسبه می‌نمودند.
2. آبیاری مدّی: اصطخری در کتاب خود خبر از آبیاری مدّی [آب افزون] در شهر اَبُلَّه می‌دهد... این آبیاری مدی در تمامی بریدگی‌های سواحل دریا اثرگذار بود و به همین ترتیب در نخلستان‌های آبادان و اطراف هم به همین شیوه آبیاری می‌گردیدند.
3. تقسیم‌بندی پهنه ایالت‌ها: در زمان ساسانیان هر ایالت به چندین «کوره» و هر کوره به چندین طَسوج [معرّب‌شده تسو (ناحیه)] تقسیم می‌گردیدند؛ مثلاً در تاریخ قم می‌خوانیم: «کوره قم» و یا «کوره همدان» و یا در مسالك الممالك اصطخری آمده: ولایت اهواز را «کوره هرمز» می‌گفتند‏.

منابع مقاله

مقدمه و بررسی محتوای کتاب اصطخری.