شجرة المعارف و الأحوال و صالح الأقوال و الأعمال: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'می خواند' به 'می‌خواند'
جز (جایگزینی متن - 'مقدمه ای' به 'مقدمه‌ای')
جز (جایگزینی متن - 'می خواند' به 'می‌خواند')
 
(۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۵۰: خط ۵۰:
نتیجه و ثمره معرفت و شناخت، در هریک از این دسته‌ها، متناسب با حالات گوناگون آن گروه و میزان شباهت آن گفتار و کردار با آن می‌باشد. پس کسی که شناخت به جمال خداوند پیدا کرد، محب می‌گردد و کسی که به جلال او شناخت پیدا کند، از او هراسان می‌گردد و کسی که به سعه رحمت او شناخت پیدا کند، به او راغب می‌گردد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=21&viewType=html ر.ک: همان، ص21]</ref>
نتیجه و ثمره معرفت و شناخت، در هریک از این دسته‌ها، متناسب با حالات گوناگون آن گروه و میزان شباهت آن گفتار و کردار با آن می‌باشد. پس کسی که شناخت به جمال خداوند پیدا کرد، محب می‌گردد و کسی که به جلال او شناخت پیدا کند، از او هراسان می‌گردد و کسی که به سعه رحمت او شناخت پیدا کند، به او راغب می‌گردد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=21&viewType=html ر.ک: همان، ص21]</ref>


نویسنده سعی می‌کند با ارتباط دادن آیات قرآنی به درخت معارف، بر زیبایی و عمق بخشی کتابش بیفزاید. همچنین در این کتاب موارد فراوانی از احادیث نبوی را آورده است. برای نمونه در باب دوازدهم در نیکی نمودن در گفتار و توصیه به خیر، به آیات قرآن استدلال نموده و افزوده است که این، خود وسیله ای برای انجام اعمال خیر می‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=192&viewType=html ر.ک: همان، ص192]</ref>
نویسنده سعی می‌کند با ارتباط دادن آیات قرآنی به درخت معارف، بر زیبایی و عمق بخشی کتابش بیفزاید. همچنین در این کتاب موارد فراوانی از احادیث نبوی را آورده است. برای نمونه در باب دوازدهم در نیکی نمودن در گفتار و توصیه به خیر، به آیات قرآن استدلال نموده و افزوده است که این، خود وسیله‌ای برای انجام اعمال خیر می‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=192&viewType=html ر.ک: همان، ص192]</ref>


مؤلف در بیان فضایل اعمال ظاهری و باطنی می‌فرماید: افضل اعمال آدمی شناخت ذات و صفات خداوند است و چون متعلق آن اشرف متعلقات می‌باشد، نتایج آن نیز از بالاترین ثمرات است. بر همین اساس هر آنچه به خداوند تعلق می‌گیرد، اجابتش بهترین اجابت‌ها و طاعتش بالاترین طاعت‌ها و عبادتش برترین عبادات و ترس از نافرمانی اش بالاترین ترس‌ها و مراقبتش زیباترین مراقبت‌ها و محبتش کامل ترین محبت‌ها است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=14&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص14]</ref>
مؤلف در بیان فضایل اعمال ظاهری و باطنی می‌فرماید: افضل اعمال آدمی شناخت ذات و صفات خداوند است و چون متعلق آن اشرف متعلقات می‌باشد، نتایج آن نیز از بالاترین ثمرات است. بر همین اساس هر آنچه به خداوند تعلق می‌گیرد، اجابتش بهترین اجابت‌ها و طاعتش بالاترین طاعت‌ها و عبادتش برترین عبادات و ترس از نافرمانی‌اش بالاترین ترس‌ها و مراقبتش زیباترین مراقبت‌ها و محبتش کامل‌ترین محبت‌ها است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=14&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص14]</ref>


نویسنده، معتقد است که صفت مهابت (ترس از عظمت حق تعالی) از محبت افضل می‌باشد؛ زیرا این صفت از شناخت صفت جلال خداوند ناشی شده و به ذات و صفات تعلق دارد و به دنبال آن محبت ناشی از شناخت جمال الهی می‌آید؛ زیرا ناشی از شناخت جمال خداوند می‌باشد و به دنبال آن محبت ناشی از شناخت انعام و افضال می‌آید و پس از آن توکل قرار گرفته که ناشی از ملاحظه توحید افعالی است. سپس خوف و رجا قرار گرفته؛ زیرا این دو ناشی از ملاحظه خیر و شر و متعلقات این دو است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=15&viewType=html ر.ک: همان، ص15]</ref>
نویسنده، معتقد است که صفت مهابت (ترس از عظمت حق تعالی) از محبت افضل می‌باشد؛ زیرا این صفت از شناخت صفت جلال خداوند ناشی شده و به ذات و صفات تعلق دارد و به دنبال آن محبت ناشی از شناخت جمال الهی می‌آید؛ زیرا ناشی از شناخت جمال خداوند می‌باشد و به دنبال آن محبت ناشی از شناخت انعام و افضال می‌آید و پس از آن توکل قرار گرفته که ناشی از ملاحظه توحید افعالی است. سپس خوف و رجا قرار گرفته؛ زیرا این دو ناشی از ملاحظه خیر و شر و متعلقات این دو است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=15&viewType=html ر.ک: همان، ص15]</ref>


نویسنده در بیان فواید و ثمرات معارف می‌فرماید: بهترین اوصاف آدمی شناخت و عرفان می‌باشد و بهترین شناخت‌ها، شناخت پروردگار عالم است؛ چون چنین معرفتی، به همه خوبی‌ها فرامی خواند و از همه بدی‌ها بازمی دارد و پس از آن شناخت به احکام قرآنی و به چیزهایی که وعده داده شده به اهل طاعت و ایمان و اهل کفر و عصیان می‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=16&viewType=html ر.ک: همان، ص16]</ref>
نویسنده در بیان فواید و ثمرات معارف می‌فرماید: بهترین اوصاف آدمی شناخت و عرفان می‌باشد و بهترین شناخت‌ها، شناخت پروردگار عالم است؛ چون چنین معرفتی، به همه خوبی‌ها فرامی‌خواند و از همه بدی‌ها بازمی دارد و پس از آن شناخت به احکام قرآنی و به چیزهایی که وعده داده شده به اهل طاعت و ایمان و اهل کفر و عصیان می‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=16&viewType=html ر.ک: همان، ص16]</ref>


از طرف دیگر بدترین نادانی‌ها، جهالت آدمی است به خداوند بزرگ و به احکام قرآن و آنچه خداوند به اهل طاعت و ایمان و اهل نافرمانی و عصیان وعده داده است. پس جهل به خداوند، نتایجی برخلاف نتایج شناخت وی دارد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=17&viewType=html ر.ک: همان، ص17]</ref>
از طرف دیگر بدترین نادانی‌ها، جهالت آدمی است به خداوند بزرگ و به احکام قرآن و آنچه خداوند به اهل طاعت و ایمان و اهل نافرمانی و عصیان وعده داده است. پس جهل به خداوند، نتایجی برخلاف نتایج شناخت وی دارد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/16874/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84-%D9%88-%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B9%D8%B8?pageNumber=17&viewType=html ر.ک: همان، ص17]</ref>


در کتاب «الشجرة فی الوعظ»، نویسنده به بیان مباحث اخلاقی با شیوه ای عرفانی پرداخته است. وی کل جهان هستی را به صورت یک درخت تصور نموده و آیاتی از قرآن را به استشهاد طلبیده و با شیوه ای تأویلی - عرفانی و گاه شاعرانه به بیان شاخه‌ها و ثمرات این درخت پرداخته است که البته غالباً  مطالبی است ذوقی و از هیچ پایه و مایه علمی برخوردار نیست.
در کتاب «الشجرة فی الوعظ»، نویسنده به بیان مباحث اخلاقی با شیوه‌ای عرفانی پرداخته است. وی کل جهان هستی را به صورت یک درخت تصور نموده و آیاتی از قرآن را به استشهاد طلبیده و با شیوه‌ای تأویلی - عرفانی و گاه شاعرانه به بیان شاخه‌ها و ثمرات این درخت پرداخته است که البته غالباً  مطالبی است ذوقی و از هیچ پایه و مایه علمی برخوردار نیست.


گاه روایاتی پرمحتوا را ذکر فرموده، ولی پیرامون آنها توضیحات و توجیهات و تأویلاتی شاعرانه و صرفا ذوقی افاضه نموده است؛ مثلاًاز قول پیامبر بزرگوار اسلام آورده است که: «اسلام بر پنج امر استوار است: شهادتین، اقامه نماز، ایتاء زکات، روزه ماه رمضان و حج»، سپس نوشته است: حواس پنج گانه ای که خداوند در وجود انسان نهاده، وی را به این چهار رکن فرامی خواند. حس بینایی، او را به اقامه ارکان نماز می‌خواند؛ چنان که پیامبر(ص) فرمود: «روشنی چشم من در نماز قرار داده شده است». حس لامسه، وی را به پرداخت زکات می‌خواند؛ چنان که خدای تعالی می‌فرماید: خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَة؛ «از اموال آنها صدقه ای (به عنوان زکات) بگیر»<ref>مکارم، ص203</ref>
گاه روایاتی پرمحتوا را ذکر فرموده، ولی پیرامون آنها توضیحات و توجیهات و تأویلاتی شاعرانه و صرفا ذوقی افاضه نموده است؛ مثلاًاز قول پیامبر بزرگوار اسلام آورده است که: «اسلام بر پنج امر استوار است: شهادتین، اقامه نماز، ایتاء زکات، روزه ماه رمضان و حج»، سپس نوشته است: حواس پنج گانه‌ای که خداوند در وجود انسان نهاده، وی را به این چهار رکن فرامی‌خواند. حس بینایی، او را به اقامه ارکان نماز می‌خواند؛ چنان که پیامبر(ص) فرمود: «روشنی چشم من در نماز قرار داده شده است». حس لامسه، وی را به پرداخت زکات می‌خواند؛ چنان که خدای تعالی می‌فرماید: خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَة؛ «از اموال آنها صدقه‌ای (به عنوان زکات) بگیر»<ref>مکارم، ص203</ref>


حس ذائقه، او را بر ترک لذت طعام برای برپا داشتن رکن روزه می‌خواند.
حس ذائقه، او را بر ترک لذت طعام برای برپا داشتن رکن روزه می‌خواند.