سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر

سرزمین وحی به روایت سفرنامه نویسان معاصر
پدیدآوران	نعمتی قزوینی، معصومه (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	نگاهی تحلیلی تطبیقی به سفرنامه‌های حج فارسی و عربی
ناشر	پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى‏
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1399ش
چاپ	1
موضوع	حج - خاطرات - سفر نامه‎های اسلامی - عربستان سعودی - سیر و سیاحت
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	BP۱۸۸/۸/ن۷س۴
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سرزمین وحی به روایت سفرنامه‌نویسان معاصر، اثر معصومه نعمتی قزوینی، نگاهی است تحلیلی - تطبیقی به سفرنامه‌های حج فارسی و عربی.

پژوهش حاضر، به تحلیل و مقایسه سفرنامه‌های حج عربی و فارسی مربوط به سال‌های 1330-1360ق، اختصاص یافته است. این دوره در ایران، مصادف با سال‌های واپسین عصر قاجار و آغاز دوره پهلوی اول است که تاریخ ایران، شاهد حوادث و تحولات مهمی بوده که عبارتند از: جنگ جهانی اول، تجاوز نظامی روسیه به ایران، تجاوز دولت عثمانی به تبریز، مشکلات شدید اقتصادی، ناامنی و درگیری حزبی. این در حالی است که از نظر فرهنگی، مدرن‌سازی و به عبارتی تقابل سنت و مدرنیسم، ملی‌گرایی و مسئله هویت، مهم‌ترین مسائل این دوره از تاریخ ایران است.

سفرنامه‌های عربی برگزیده نیز مربوط به آغاز دوره حاکمیت قطعی آل‌سعود به رهبری عبدالعزیز بن عبدالرحمان (1350ق/ 1932م)، بر سرزمین عربستان و به تبع آن، تشکیل کشور یکپارچه عربستان سعودی است. از این زمان به بعد، کشور عربستان، شاهد تحولات اساسی در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بود. مدرن‌سازی و تسلط اندیشه وهابیت بر این کشور، مهم‌ترین تحولات این برهه از تاریخ عربستان است. از وقایع مهم این دوره، فتح حجاز بود که با کشتار وسیع مردم و نابودی اماکن متبرکه و زیارتگاه‌های ائمه اطهار(ع) همراه بود.

در این اثر، سه سفرنامه معاصر فارسی و سه سفرنامه معاصر عربی، با توجه به شاخص‌هایی مانند جایگاه نویسندگان، حجم سفرنامه‌ها و زمان نگارش، انتخاب شده است که عبارتند از:

الف)- فارسی:

1. سفرنامه سید احمد هدایتی (1338ق).
2. سفرنامه سید فخرالدین جزایری (1340ق).
3. سفرنامه لطفعلی خان اعلایی (1348ق).

ب)- عربی:

1. سفرنامه شکیب ارسلان با عنوان «الارتسامات اللطاف في خاطر الحاج إلی أقدس مطاف» (1349ق).
2. سفرنامه محمد حسین هیکل با عنوان «في منزل الوحي» (1355ق).
3. سفرنامه محمد لطفی جمعه با عنوان «الأيام المبرورة في البقاع المقدسة» (1359ق) .

نکته قابل توجه پیرامون اثر حاضر، این است که بازخوانی و تحلیل مقایسه‌ای ابعاد جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، دینی و هویتی مطرح در سفرنامه‌های حج، مهم‌ترین جنبه نوآورانه این پژوهش است.

در این پژوهش، از کتاب رسول جعفریان با عنوان «سفرنامه‌های حج قاجاری»، به‌عنوان منبع سفرنامه‌های فارسی و نیز منبع اصلی زندگی‌نامه سفرنامه‌نویسان ایرانی، استفاده شده و مبنای ارجاعات، قرار گرفته است.

منابع مقاله

پیشگفتار.