صبح الأعشی في صناعة الإنشاء: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR02541J1.jpg|بندانگشتی|صبح الأعشی في صناعة الإنشاء]]

|-

! نام کتاب!! data-type='bookName'|صبح الأعشی في صناعة الإنشاء

|-

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[قلقشندي، احمد بن علي]] (نويسنده)

|data-type='language'|عربي

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏AE‎‏ ‎‏10‎‏/‎‏55‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏8‎‏ص‎‏2  

|موضوع  

|data-type='subject'|دايره المعارف‏ها و واژه نامه‎هاي عربي - قرن 9ق.  

 

 

|-

|ناشر

|data-type='publisher'|دار الکتب العلمية

|-

|مکان نشر

|data-type='publishPlace'|لبنان - بيروت

|-

|ata-type='publishYear'|

|-class='articleCode'

 

|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE02541AUTOMATIONCODE

|}

'''صبح الأعشی في صناعة الإنشاء'''، اثر احمد بن علی قلقشندی، کتابی است در مورد انشا و ظرافت‎های آن که به زبان عربی و در اوایل قرن نهم هجری نوشته شده است.

تحقیق کتاب، توسط محمدحسین شمس‎الدین صورت گرفته است.

کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب که شامل ده مقاله و یک خاتمه می‎باشد، در پانزده جلد تنظیم شده است.

نام اصلى این کتاب، چنان‎که خود مؤلف در مقدمه یادآور شده است، «صبح الأعشى في كتابه الإنشاء» مى‏باشد. این عنوان، با محتواى کتاب و غرض از تألیف آن سازگارى بیشترى دارد تا عناوینى چون: «صبح الأعشى في فنون الإنشاء»، «صبح الأعشى في معرفة الإنشاء»، «صبح الأعشى في صناعة الإنشاء» و «صبح الأعشى في قوانين الإنشاء»؛ چراکه مؤلف تمام توجهش به کارمندی است که عهده‎دار وظیفه کتابت انشا است. او می‎خواهد همه لوازم وظیفه دیوانی وی را به کامل‎ترین وجه به وی بیاموزد. مقصود از کتابت در اینجا مطلق تألیف و داشتن ابزار آن نیست تا بتوان لفظ صناعت را به‎جای آن نهاد. اما به‎هرحال چون این کتاب به «صبح الأعشى في صناعة الإنشاء» معروف شده است، ما نیز همین نام را براى آن برگزیدیم.

اما وجه تسمیه کتاب، آن است که گویى قلقشندى، کتاب خود را همچون صبحگاهان که بر عالم نور مى‎پاشد و در پرتو نور آن، شب‎کور راه خود را مى‏یابد، تصویر مى‎کند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص11-12</ref>.

در مقدمه نویسنده، برخى از مسائل اولیه و تعریف‎هاى مقدماتى نظیر فضیلت کتابت، معنای کتابت در لغت و اصطلاح، صفات نویسندگان و آداب آنها، تعریف دیوان انشا و اصل وضع آن در اسلام، قوانین دیوان انشا و... مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص21</ref>.

در مقاله اول، که در جلد اول و دوم و بخشی از جلد سوم آمده، سخن از مجموعه معارفى است که کاتب در دیوان انشا براى انجام وظیفه خطیر خود بدان‎ها نیازمند است. معارفى چون لغت، ادب، تاریخ، انواع قلم، ورق و... <ref>ر.ک: همان</ref>.

مقاله دوم در بخشی از جلد سوم و چهارم و بخشی از جلد پنجم جای گرفته و مربوط به جغرافیا، جغرافیاى سیاسى و... مى‏باشد. از جمله مباحث این جلد، می‎توان به: شناخت شکل زمین و احاطه شدن آن به‎وسیله دریاها، جهات چهارگانه، اقالیم طبیعی، دریاها، کیفیت پیدا کردن جهت شهرها و ابعاد آن‎ها و... اشاره کرد<ref>ر.ک: همان</ref>.

نویسنده در مقاله سوم که در بخشی از جلد پنجم و قسمتی از جلد ششم آمده است، به بیان امورى که تمام اقسام مکاتبات، ولایات و... در آن‎ها مشترکند، مانند ذکر اسامى، القاب و کنیه‏ها، اندازه ورق، قلم مناسب و... پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص21-22</ref>.

مقاله چهارم که قسمت‎هایی از جلد ششم و تمام جلد هفتم، هشتم و برخی از جلد نهم را به خود اختصاص داده، مهم‎ترین مقاله و طولانى‏ترین مقاله کتاب است. مؤلف در این مقاله، فهرستى طولانى از القاب پادشاهان و فرماندهان جنگ، دانشمندان، نویسندگان و قاضى‏ها را طبق حروف معجم گرد آورده است. وی در این مقاله، به شرح روش‎هاى نویسندگى، که مهم‎ترین بخش این مقاله است، پرداخته است. در این قسمت، نامه‏هایى را که از جانب پیامبر(ص) به حاکمان جزیره و حاکمان بلاد کفر چون کسرى، قیصر و نجاشى فرستاده شده، یادآور شده است. قلقشندى در این مقاله، توجه ویژه‏اى به نامه‏هاى صادره از طرف پادشاهان مصر به نواب سلطنت، کارگزاران، قضات و رجال حکومتى در مصر و شام و پادشاهان تاتار، ایران، ارمنستان، مغرب، سودان و... مبذول داشته است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

در مقالات دیگر که در جلد سیزدهم و چهاردهم قرار گرفته‎اند، نیز به مطالبى مرتبط با موضوع کتاب پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>.

در خاتمه، برخى امور مرتبط با دیوان انشا، غیر از امور کتابت، نظیر پست و تاریخ آن در مصر و شام، کبوترهاى نامه‏رسان و... اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>.

این اثر، شامل حدود 2500 اصطلاح است که بیشتر آن‎ها، اصطلاحات علمى است؛ اصطلاحاتى که جز در کتب اختصاصى یا لابه‎لاى کتب عمومى به‎ندرت یافت مى‏شوند<ref>ر.ک: همان</ref>.

مؤلف در این کتاب، روش علمى واضح و روشنى را در پیش گرفته است که بر وحدت فکر و اندیشه از یک سو و اسلوب و روش تفریع در دایره‏اى معین از سوى دیگر، مبتنى مى‏باشد<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>.

علاوه بر این، قلقشندى در این کتاب، در نقل اقوال دیگران، فردى امانت‏دار است و اقوال دیگران را به خود منتسب نکرده و اندیشه دقیق و فکر صائبش، از خلال مطالب کتاب نمایان است<ref>ر.ک: همان</ref>.

آنچه مایه شگفتى می‎باشد، این است که این کار، موسوعه‏اى پرحجم و نتیجه تلاش خود مؤلف به‎تنهایى است؛ بااینکه معمولا کارهاى موسوعه‏اى و دایرةالمعارفى، تلاش عده زیادى از دانشمندان و خبرگان را طلب مى‎کند<ref>ر.ک: همان، ص18</ref>.

قلقشندى هرچند به‎عنوان ادیبى طراز اول مطرح است، اما در زمینه شعر چندان مهارتى ندارد؛ لذا نمى‏توان او را در زمره شاعران به حساب آورد. شاید اشتغال او به نثر در خلال کار دیوانى‏اش باعث شده که وى نسبت به برترى نثر بر شعر، تعصب بورزد و از سحر و زیبایى شعر غافل بماند<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>.

این اثر از نظر نصوص ادبى‏اى که در بر دارد، جزء غنى‏ترین منابع عربى در این زمینه بشمار مى‏آید.

فهرست محتویات هر جلد، در انتهای همان جلد و فهرست «نصوص»؛ «الفاظ و تعابیر»؛ «اعلام»؛ «قبایل، عشایر، جماعات، شعوب امم، فرق و...»؛ «اماکن»؛ «آلات، نباتات، درختان، معاملات، حیوانات، پرندگان، ایام تاریخی، اعیاد، لباس‎ها، سنگ‎ها و معادن»؛ «آیات»؛ «احادیث نبوی»؛ «اشعار، انصاف ابیات»؛ «مثل‎ها» و «کتب مذکور در متن»، به‎همراه فهرست مطالب، در جلد آخر آمده است.

در پاورقی‎ها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن، آمده است.

==پانویس ==

<references />

== وابسته‌ها ==

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

 

[[رده:قربانی 25 تیر الی 24 مرداد]]