علی علیه‌السلام پیشوای پرهیزگاران در نگاه ابن عبدالبر

علی علیه‌السلام پیشوای پرهیزگاران در نگاه ابن عبدالبر
پدیدآوران	طبیبی، ناهید (مترجم) بهرامپور، امیر (ویراستار)
ناشر	انتشارات جامعة الزهراء علیهاالسلام
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۲ش
شابک	‎2-4-96709-964-978
موضوع	سرگذشتنا‌مه‌ علی‌ بن‌ ابی‌طا‌لب‌ (ع)، اما‌م‌ اول‌، ۲۳ قبل‌ از هجرت‌ - ۴۰ ق‌
کد کنگره	‏BP۲۸/۶/الف۲الف۵۲۰۴۲۶

علی علیه‌السلام پیشوای پرهیزگاران در نگاه ابن عبدالبر مترجم ناهید طبیبی با ویراستاری امیر بهرامپور؛ سیرتاریخی اسلام به گونه‌ای رقم خورد که مسلمانان پس از پیامبر(ص) به دو فرقه شیعه و سنی تقسیم شده و به مرور زمان در مبانی و اصول فکری این دو گروه اختلافاتی ایجاد شدو شکاف ها به ویژه در مورد شخصیت و جایگاه امام علی(ع) عمق یافت. در میان علما، فقها و محدثان اهل سنت، دیدگاه افرادی چون ابن عبدالبر اندلسی در مورد آن حضرت، از آن روی که در مغرب می زیسته و طبعا باید تحت تأثیر افکار دوستداران امویان نسبت به شیعه و امام شیعیان، دیدگاه مثبتی نداشته باشد قابل توجه و تأمل است. نوشتار حاضر، اولین ترجمه مدخل علی ابن ابیطالب(ع) از کتاب «الاستیعاب فی معرفة الاصحاب» او به همراه شرح و توضیح مطالب مهم و در حقیقت پژوهشی در مباحث اختلافی شیعه و اهل سنت است.

ساختار

مطالب این کتاب در دو بخش ارائه گردیده است:

بخش اول: ابن عبدالبر و کتاب الاستیعاب

بخش دوم: ترجمه و شرح مدخل امام علی علیه‌السلام در الاستیعاب

گزارش کتاب

پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام(ص) در میان مسلمانان بر سر مسئله‌ی جانشینی ایشان نزاعی پدیدار شد که هم چنان ادامه دارد. در حالی که امام علی(ع) به تکفین و تدفین پیامبر(ص) مشغول بود عده‌ای از مهاجر و انصار در سقیفه بنی ساعده گرد هم آمدند تا جانشینی برای ان حضرت تعیین کنند. در نهایت انصار پیشنهاد کردند که یک نفر از ایشان و یک نفر از مهاجران جانشین باشد و خود، سعد بن عباده را پیشنهاد کردند، ولی این پیشنهاد با مخالفت برخی هم چون ابوبکر مواجه شد. او یادآوری کرد که پیامبر(ص) فرموده است امامان از قریش اند. بنابراین باید فردی از قریش جانشین پیامبر باشد. عمر بی درنگ با او بیعت کرد و با بیعت برخی دیگر اولین خلیفه‌ی پیامبر انتخاب شد. اما گروهی از مسلمانان هم چون امام علی(ع)، مقداد، ابن مسعود و سهیل بن حنیف و ... نیز با این تصمیم مخالفت کردند. به عقیده‌ی ایشان پیامبر(ص)، خود جانشین خویش را تعیین کرده بود. این اختلاف موجب شد که امت اسلامی به دو فرقه تبدیل شود؛ اهل سنت و شیعه.

از مباحث اخلاقی میان شیعه و سنی مسئله‌ی شرایط و ویژگی‌های امام و رئیس جامعه‌ی اسلامی است. متکلمان شیعه امامت را استمرار نبوت می‌دانند از این رو برای امام شایستگی‌های پیامبر را نیز لازم می‌دانند. از جمله شرایطی که به عقیده‌ی شیعه عقل و نقل هردو، آن را اثبات می‌کند، افضلیت است. شیعه بر این باور است که ائمه علیهم‌السلام دارای همه صفات کمال اند و خداوند آن‌ها را بر همه، به جز پیامبر اکرم(ص)، مقدم داشته و برتری داده است و آن‌ها مصداق افضل اند. دانشمندان شیعه کتاب ها و آثار متعددی در تبیین فضایل و مناقب ائمه علیهم‌السلام نگاشته‌اند.

اهل سنت به دلیل اختلاف مبنایی با شیعه و اعتقاد به واگذاری امر امامت به امت اسلامی و در نتیجه منصب الهی نبودن امامت، برخی از شرایط و ویژگی‌ها از جمله عصمت را نمی پذیرفتند، اما به جز گروه اندکی، فضایل، ویژگی‌ها و جایگاه والای ائمه را باور دارند. حتی برخی به افضلیت امام علی علیه‌السلام نسبت به سایر خلفا اذعات کرده‌اند هرچند به این بهانه که افضلیت شرط امامت نیست، دیگر خلفا را در تصدی امر خلافت بر آن حضرت مقدم داشته‌اند. بسیاری از دانشمندان اهل سنت، در کتب و آثار خود، آنجا که سخن از اهل بیت و به ویژه امام علی علیه‌السلام به میان آمده، فضایل ایشان را تبیین کرده‌اند. ابن عبدالبر اندلسی از جمله این دانشمندان است. او بی آنکه از امویان و جریان معاند با ائمه تأثیر پذیرد در کتاب الاستیعاب خود فضایل آن حضرت را تشریح کرده است.

کتاب پیش رو ترجمه بخشی از کتاب الاستیعاب است که بر شرح حال و تبیین فضایل امام علی علیه‌السلام می‌پردازد. نویسنده پس از ترجمه‌ای دقیق و روان از عبارات ابن عبدالبر، با بیان نکات ارزشمندی در شرح و توضیح مطالب وی بر غنای آن‌ها افزوده و با بررسی و تتبع فراوان، خطاهای احتمالی او را یادآوری کرده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران