النحو الجامع (جزایری): تفاوت میان نسخه‌ها

النحو الجامع(جزایری، حمید)
النحو الجامع(جزایری، حمید)
پدیدآوران	جزایری، حمید (نويسنده)
ناشر	جامعة المصطفی العالمية
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1388ش - 1430ق
چاپ	1
شابک	‎978-964-195-104-9
موضوع	زبان عربی - نحو - زبان عربی - نحو - مسایل، تمرین‏ها و غیره
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/‎‏ج‎‏4‎‏ن‎‏3 6151 ‏PJ‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۵۹

النحو الجامع تألیف سید حمید جزائری، به زبان عربی در علم نحو است.

ساختار

کتاب، مشتمل بر دو مقدمه از ناشر و مؤلف و متن است.

متن کتاب شامل 72 درس از مؤلف و سه ملحقه است. دروس کتاب بسیار مختصر ذکر شده است. مطالب کتاب، در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول اعراب است که از درس اول تا پایان درس 66 را شامل می‌شود. و بخش دوم مفردات است که مشتمل بر شش درس آخر کتاب است.

مؤلف، در بیان دروس از آیات قرآن کریم، روایات شریف و اشعار عربی استفاده نموده است.

مطالب و مباحث کتاب به صورت کلاسیک و بسیار منظم و دقیق تنظیم و تدوین شده است.

گزارش محتوا

مؤلف، در مقدمه در مورد علم نحو مطالبی به اختصار بیان کرده و پیرامون مطالب و مباحث کتاب نکاتی را ذکر نموده است^[۱]‏.

مطالب و مباحث مفید در علم نحو در دو بخش و در ضمن 72 درس بیان شده است.

تنظیم هر درس بدین صورت انجام گرفته است.

مؤلف، شماره و عنوان هر درس را در ابتدا ذکر کرده است.

قبل از شروع مطالب، چند سؤال با این عنوان مطرح می‌شود.

عنوان سؤالات: «یتوقع من الطلاب ان یکون ـ فی نهایة الدروس ـ قادراً علی اجابة عن الاسئلة التالیة»^[۲]‏.

سپس مطالب هر درس بیان و در پایان هر درس دو تمرین ذکر شده است.

مؤلف، هدف از بیان دو تمرین را چنین بیان می‌نماید:

«تمرین اول، متنی از نثر یا شعری از کتاب‌های نحوی است که کل مباحث درس در آن است یا مباحث تکمیلی هر درس در آن ذکر شده است. هدف از این تمرین، خواندن صحیح متن آن و آشنایی با متون کتاب‌های نحوی دیگر است^[۳]‏.

تمرین دوم تطبیق مطالب و مباحث درس بر دو یا چند روایت از معصومین(ع) است»^[۴]‏.

جهت آشنایی با شیوه کار مؤلف و مطالب و مباحث کتاب، خلاصه‌ای از برخی دروس دو بخش کتاب ارائه می‌شود.

بخش اول اعراب:

اولین درس بخش اول کتاب پیرامون نحو و موضوع آن است^[۵]‏.

مؤلف، پس از ذکر چهار سؤال، به تعریف نحو، فایده و موضوع علم نحو، کلمه، کلام، جمله و اقسام جمله می‌پردازد^[۶]‏.

برخی از این تعریف‌ها از دیدگاه مؤلف:

«نحو: نحو عبارت است از قواعدی که، به سبب آن، وضعیت الفاظ عرب از نظر اعراب و بنا و ساختار و وضعیت جمله‌ها از مفردات شناخته می‌شود»^[۷]‏.

«فایده و موضوع علم نحو: فایده آن حفاظت و مصونیت زبان از خطای لفظی در کلام عرب و شناخت کلام صحیح از ناصحیح است. موضوع علم نحو کلمه و کلام است»^[۸]‏.

جمله بر دو قسم است:

جمله اسمیه: جمله‌ای که رکن اول آن اسم است و با اسم شروع می‌شود مانند العجزُ آفة.
جمله فعلیه: جمله‌ای که رکن اول آن فعل است و با فعل آغاز می‌شود مانند جاء الحق»^[۹]‏.

درس دیگر که به بیان مقدمات و مطالب ابتدایی اعراب می‌پردازد پیرامون علائم اسم، فعل و حرف است^[۱۰]‏.

در این درس مؤلف، پس از ذکر سؤالات ابتدای درس شش علامت در مورد اسم و هفت علامت در مورد فعل بیان می‌کند^[۱۱]‏.

علائم اسم: 1.صحت اخبار از آن؛ 2. جر؛ 3. تنوین؛ 4. نداء؛ 5. ال غیر موصوله؛ 6. تصغیر»^[۱۲]‏.

علائم فعل:«1. جزم؛ 2. اتصال ضمائر بارزه مرفوعه؛ 3. اتصال تاء تأنیث ساکنه؛ 4. اتصال نون تاکید ثقیله یا خفیفه؛ 5. دخول قد بر آن؛ 6. دخول سین؛ 7. دخول سوف»^[۱۳]‏.

«علامت حرف: حرف شناخته می‌شود به نداشتن علائم اسم و فعل»^[۱۴]‏.

مؤلف، برای هر یک از علائم اسم و فعل مثال ذکر می‌کند.

دو تمرین این درس به این ترتیب است:

«تمرین1. شکّل عبارة التالیة و وضّحها:

بالجر و تنوین و النداء و ال و مسند للاسم تمییز حصل».

این شعر از الفیه ابن مالک است.

«تمرین 2. عیّن الاسم و الفعل مع ذکر علائمها:

الرسول الاعظم(ص): طوبی لشخص نظر الیه الله یبکی علی ذنب من خشیة الله و لم یطّلع علی ذلک الذنب غیره.

الامام علی(ع): یا ابن آدم ما کسبت فوق قوتک فأنت فیه خازن لغیرک»^[۱۵]‏.

آخرین درس بخش اول کتاب در مورد بدل است.

مؤلف، پس از تعریف بدل، آن را به چهار قسم دسته‌بندی نموده و مثال زده است.

اقسام بدل:

بدل کل از کل؛
بدل بعض از کل؛
بدل اشتمال؛
بدل مبائن^[۱۶]‏.

در آخر درس دو تمرین در مورد بدل بیان نموده است^[۱۷]‏.

عناوین برخی از دروس بخش اول عبارت است از:

علائم اعراب؛ اعراب جمله‌ها؛ مسوغات ابتدا به نکره؛ افعال ناقصه، افعال مقاربه، اختصاص؛ حال؛ تمییز؛ عطف.

بخش دوم مفردات:

مقصود از مفردات در این جا عبارت از حروف و آن چه که معنای حرف را می‌دهد از اسماء و ظروف، است^[۱۸]‏.

برخی از این موارد، در بخش اول بیان شده است مانند حروف مشبهه بالفعل، حروف جر، عطف، نداء و ادات شرط.

مؤلف، در شروع این بخش تحت عنوان تمهید در مورد اهمیت و جایگاه مفردات در زبان عربی چند سطری توضیح می‌دهد^[۱۹]‏.

درس اول بخش مفردات، در مورد حروف تنبیه و عرض و تحضیض است^[۲۰]‏.

حروف تنبیه: حروف تنبیه سه عدد است «الا»، «اما» و «ها». این حروف برای تنبیه و آگاهی مخاطب وضع شده است^[۲۱]‏.

حروف عرض و تحضیض: این حروف عبارتند از«هلّا»، «الّا»، «لولا»، «لوما» و «الا».

این حروف اختصاص به جمله‌های فعلیه خبریه دارند و درصدر کلام می‌آیند و معنای آنها طلب شئ است^[۲۲]‏.

عناوین دروس دیگر این بخش عبارت است از:

حروف ایجاب؛ حرف قسم؛ حروف زیاده؛ حروف مصدر، استقبال و تفسیریه؛ ادوات استفهام.

در پایان مطالب سه ملحقه ذکر شده است.

ملحقه اول، شامل جدول خلاصه ادواة است. در این ملحقه ادواة موارد مختلف به صورت منظم در جدول بیان شده است. برای نمونه:

اداة استثناء: الا؛ خلا؛ عدا؛ حاشا.

اداة نصب: ان؛ لن؛ کی؛ اذن^[۲۳]‏.

ملحقه دوم مشتمل بر ذکر برخی از حروف مهم همراه با مثال است که به ترتیب حروف الفبا بیان شده است^[۲۴]‏.

محلقه سوم جدولی در مورد روابط است. در این ملحقه اشیائی که نیاز به رابط دارند در یک قسمت جدول و روابط آنها در قسمت دیگر ذکر شده است^[۲۵]‏.

نمونه روابط:

جمله موصوف، ضمیر

جمله موصول، غالبا ضمیر

جمله حالیه، واو و ضمیر، فقط واو، فقط ضمیر^[۲۶]‏.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب و موضوعات در ابتدای کتاب بیان شده است.توضیحات و منابع در پاورقی کتاب ذکر شده است. فهرست مفصلی از کتبی که توسط ناشر (دار المصطفی العالمیه) به چاپ رسیده است در پایان کتاب آورده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب (جزائری، سید حمید، (1388ش)، النحو الجامع، قم، جامعة المصطفی العالمیة)

وابسته‌ها

↑ مقدمه، ص13
↑ متن کتاب، ص16
↑ مقدمه کتاب، ص14
↑ همان، ص14
↑ متن، ص16
↑ همان، ص16
↑ همان، ص16
↑ همان، ص16
↑ همان، ص16
↑ همان، ص18
↑ همان، ص18
↑ همان، ص18
↑ همان، ص19
↑ همان، ص19
↑ همان، ص20
↑ همان، ص168
↑ همان، ص169
↑ همان، ص171
↑ همان، ص171
↑ همان، ص172
↑ همان، ص172
↑ همان، ص173
↑ همان، ص189
↑ همان، ص191
↑ همان، ص199
↑ همان، ص199

[1] مقدمه، ص13

[2] متن کتاب، ص16

[3] مقدمه کتاب، ص14

[4] همان، ص14

[5] متن، ص16

[6] همان، ص16

[7] همان، ص16

[8] همان، ص16

[9] همان، ص16

[10] همان، ص18

[11] همان، ص18

[12] همان، ص18

[13] همان، ص19

[14] همان، ص19

[15] همان، ص20

[16] همان، ص168

[17] همان، ص169

[18] همان، ص171

[19] همان، ص171

[20] همان، ص172

[21] همان، ص172

[22] همان، ص173

[23] همان، ص189

[24] همان، ص191

[25] همان، ص199

[26] همان، ص199

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 |زبان
 | زبان = عربی
-| کد کنگره =   ‎‏/‎‏ج‎‏4‎‏ن‎‏3 6151 ‏PJ‎‏
+| کد کنگره =/‎‏ج‎‏4‎‏ن‎‏3 6151 ‏PJ‎‏
 | موضوع =زبان عربی - نحو - زبان عربی - نحو - مسایل، تمرین‏ها و غیره
 |ناشر
@@ خط ۲۵: / خط ۲۵: @@
 }}
-'''النحو الجامع''' تألیف سید حمید جزائری، به زبان عربی در موضوع آن علم نحو است.
+'''النحو الجامع''' تألیف [[جزایری، حمید|سید حمید جزائری]]، به زبان عربی در  علم نحو است.
 ==ساختار==
@@ خط ۳۱: / خط ۳۱: @@
 متن کتاب شامل 72 درس از مؤلف و سه ملحقه است. دروس کتاب بسیار مختصر ذکر شده است.
-مطالب کتاب، در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول اعراب است که از درس اول تا پایان درس 66 را شامل می¬شود. و بخش دوم مفردات است که مشتمل بر شش درس آخر کتاب است.
+مطالب کتاب، در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول اعراب است که از درس اول تا پایان درس 66 را شامل می‌شود. و بخش دوم مفردات است که مشتمل بر شش درس آخر کتاب است.
 مؤلف، در بیان دروس از آیات قرآن کریم، روایات شریف و اشعار عربی استفاده نموده است.
@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
 ==گزارش محتوا==
-مؤلف، در مقدمه کتاب در مورد علم نحو مطالبی به اختصار بیان کرده و پیرامون کتاب و مطالب و مباحث آن نکاتی را ذکر نموده است<ref>مقدمه، ص13</ref>‏.
+مؤلف، در مقدمه در مورد علم نحو مطالبی به اختصار بیان کرده و پیرامون مطالب و مباحث کتاب نکاتی را ذکر نموده است<ref>مقدمه، ص13</ref>‏.
-متن کتاب، حاوی مطالب و مباحث مفید در علم نحو است که در دو بخش و در ضمن 72 درس بیان شده است.
+مطالب و مباحث مفید در علم نحو در دو بخش و در ضمن 72 درس بیان شده است.
 تنظیم هر درس بدین صورت انجام گرفته است.
@@ خط ۴۶: / خط ۴۶: @@
 مؤلف، شماره و عنوان هر درس را در ابتدا ذکر کرده است.
-قبل از شروع مطالب، چند سؤال با این عنوان مطرح می¬شود.
+قبل از شروع مطالب، چند سؤال با این عنوان مطرح می‌شود.
 عنوان سؤالات: «یتوقع من الطلاب ان یکون ـ فی نهایة الدروس ـ قادراً علی اجابة عن الاسئلة التالیة»<ref>متن کتاب، ص16</ref>‏.
-سپس مطالب هر درس بیان شده است. در پایان هر درس دو تمرین ذکر شده است.
+سپس مطالب هر درس بیان و در پایان هر درس دو تمرین ذکر شده است.
-مؤلف، هدف از بیان دو تمرین را چنین بیان می¬نماید:
+مؤلف، هدف از بیان دو تمرین را چنین بیان می‌نماید:
-«تمرین اول، نظم یا نثر یا شعری از کتاب¬های نحوی است که کل مباحث درس در آن است یا مباحث تکمیلی هر درس در آن ذکر شده است. هدف از این تمرین، خواندن صحیح متن آن و آشنایی با متون کتاب¬های نحوی دیگر است<ref>مقدمه کتاب، ص14</ref>‏.
+«تمرین اول، متنی از نثر یا شعری از کتاب‌های نحوی است که کل مباحث درس در آن است یا مباحث تکمیلی هر درس در آن ذکر شده است. هدف از این تمرین، خواندن صحیح متن آن و آشنایی با متون کتاب‌های نحوی دیگر است<ref>مقدمه کتاب، ص14</ref>‏.
 تمرین دوم تطبیق مطالب و مباحث درس  بر دو یا چند روایت از معصومین(ع) است»<ref>همان، ص14</ref>‏.
-جهت آشنایی با شیوه کار مؤلف و مطالب و مباحث کتاب، خلاصه¬ای از برخی دروس دو بخش کتاب ارائه می¬شود.
+جهت آشنایی با شیوه کار مؤلف و مطالب و مباحث کتاب، خلاصه‌ای از برخی دروس دو بخش کتاب ارائه می‌شود.
 بخش اول اعراب:
@@ خط ۶۴: / خط ۶۴: @@
 اولین درس بخش اول کتاب پیرامون نحو و موضوع آن است<ref>متن، ص16</ref>‏.
-مؤلف، پس از ذکر چهار سؤال، به تعریف نحو، فایده و موضوع علم نحو، کلمه، کلام، جمله و اقسام جمله می¬پردازد<ref>همان، ص16</ref>‏.
+مؤلف، پس از ذکر چهار سؤال، به تعریف نحو، فایده و موضوع علم نحو، کلمه، کلام، جمله و اقسام جمله می‌پردازد<ref>همان، ص16</ref>‏.
-برخی از این تعریف¬ها از دیدگاه مؤلف:
+برخی از این تعریف‌ها از دیدگاه مؤلف:
-«نحو: نحو عبارت است از قواعدی که، به سبب آن قواعد وضعیت الفاظ عرب از نظر اعراب و بنا و ساختار و وضعیت جمله¬ها از مفردات شناخته می¬شود»<ref>همان، ص16</ref>‏.
+«نحو: نحو عبارت است از قواعدی که، به سبب آن، وضعیت الفاظ عرب از نظر اعراب و بنا و ساختار و وضعیت جمله‌ها از مفردات شناخته می‌شود»<ref>همان، ص16</ref>‏.
-«فایده و موضوع علم نحو: فایده آن حفاظت و مصونیت زبان از خطای لفظی در کلام عرب و شناخت صحیح کلمات عربی از ناصحیح است. موضوع علم نحو کلمه و کلام است»<ref>همان، ص16</ref>‏.
+«فایده و موضوع علم نحو: فایده آن حفاظت و مصونیت زبان از خطای لفظی در کلام عرب و شناخت کلام صحیح  از ناصحیح است. موضوع علم نحو کلمه و کلام است»<ref>همان، ص16</ref>‏.
 جمله بر دو قسم است:
-# جمله اسمیه: جمله¬ای که رکن اول آن اسم است و با اسم شروع می¬شود مانند العجزُ آفة.
+# جمله اسمیه: جمله‌ای که رکن اول آن اسم است و با اسم شروع می‌شود مانند العجزُ آفة.
-# جمله فعلیه: جمله¬ای که رکن اول آن فعل است و با فعل آغاز می¬شود مانند جاء الحق»<ref>همان، ص16</ref>‏.
+# جمله فعلیه: جمله‌ای که رکن اول آن فعل است و با فعل آغاز می‌شود مانند جاء الحق»<ref>همان، ص16</ref>‏.
-درس دیگر که به بیان مقدمات و مطالب ابتدایی اعراب می¬پردازد پیرامون علائم اسم، فعل و حرف است<ref>همان، ص18</ref>‏.
+درس دیگر که به بیان مقدمات و مطالب ابتدایی اعراب می‌پردازد پیرامون علائم اسم، فعل و حرف است<ref>همان، ص18</ref>‏.
-در این درس مؤلف، پس از ذکر سؤالات ابتدای درس شش علامت در مورد اسم و هفت علامت در مورد فعل بیان می¬کند<ref>همان، ص18</ref>‏.
+در این درس مؤلف، پس از ذکر سؤالات ابتدای درس شش علامت در مورد اسم و هفت علامت در مورد فعل بیان می‌کند<ref>همان، ص18</ref>‏.
 علائم اسم: 1.صحت اخبار از آن؛ 2. جر؛ 3. تنوین؛ 4. نداء؛ 5. ال غیر موصوله؛ 6. تصغیر»<ref>همان، ص18</ref>‏.
@@ خط ۸۴: / خط ۸۴: @@
 علائم فعل:«1. جزم؛ 2. اتصال ضمائر بارزه مرفوعه؛ 3. اتصال تاء تأنیث ساکنه؛ 4. اتصال نون تاکید ثقیله یا خفیفه؛ 5. دخول قد بر آن؛ 6. دخول سین؛ 7. دخول سوف»<ref>همان، ص19</ref>‏.
-«علامت حرف: حرف شناخته می¬شود به نداشتن علائم اسم و فعل»<ref>همان، ص19</ref>‏.
+«علامت حرف: حرف شناخته می‌شود به نداشتن علائم اسم و فعل»<ref>همان، ص19</ref>‏.
-مؤلف، برای هر یک از علائم اسم و فعل مثال ذکر می¬کند.
+مؤلف، برای هر یک از علائم اسم و فعل مثال ذکر می‌کند.
 دو تمرین این درس به این ترتیب است:
@@ خط ۱۰۴: / خط ۱۰۴: @@
 آخرین درس بخش اول کتاب در مورد بدل است.
-مؤلف، پس از تعریف بدل، آن را به چهار قسم دسته بندی نموده و مثال زده است.
+مؤلف، پس از تعریف بدل، آن را به چهار قسم دسته‌بندی نموده و مثال زده است.
 اقسام بدل:
@@ خط ۱۱۶: / خط ۱۱۶: @@
 عناوین برخی از دروس بخش اول عبارت است از:
-علائم اعراب؛ اعراب جمله¬ها؛ مسوغات ابتدا به نکره؛ افعال ناقصه، افعال مقاربه، اختصاص؛ حال؛ تمییز؛ عطف.
+علائم اعراب؛ اعراب جمله‌ها؛ مسوغات ابتدا به نکره؛ افعال ناقصه، افعال مقاربه، اختصاص؛ حال؛ تمییز؛ عطف.
 بخش دوم مفردات:
-مقصود از مفردات در این جا عبارت از حروف و آن چه که معنای حرف را می¬دهد از اسماء و ظروف، است<ref>همان، ص171</ref>‏.
+مقصود از مفردات در این جا عبارت از حروف و آن چه که معنای حرف را می‌دهد از اسماء و ظروف، است<ref>همان، ص171</ref>‏.
 برخی از این موارد، در بخش اول بیان شده است مانند حروف مشبهه بالفعل، حروف جر، عطف، نداء و ادات شرط.
-مؤلف، در شروع این بخش تحت عنوان تمهید در مورد اهمیت و جایگاه مفردات در زبان عربی چند سطری توضیح می¬دهد<ref>همان، ص171</ref>‏.
+مؤلف، در شروع این بخش تحت عنوان تمهید در مورد اهمیت و جایگاه مفردات در زبان عربی چند سطری توضیح می‌دهد<ref>همان، ص171</ref>‏.
 درس اول بخش مفردات، در مورد حروف تنبیه و عرض و تحضیض است<ref>همان، ص172</ref>‏.
-حروف تنبیه: حروف تنبیه سه عدد است«الا»،«اما»و«ها». این حروف برای تنبیه و آگاهی مخاطب وضع شده است<ref>همان، ص172</ref>‏.
+حروف تنبیه: حروف تنبیه سه عدد است «الا»، «اما» و «ها». این حروف برای تنبیه و آگاهی مخاطب وضع شده است<ref>همان، ص172</ref>‏.
-حروف عرض و تحضیض: این حروف عبارتند از«هلّا»،«الّا»،«لولا»، «لوما» و «الا».
+حروف عرض و تحضیض: این حروف عبارتند از«هلّا»، «الّا»، «لولا»، «لوما» و «الا».
-این حروف اختصاص به جمله¬های فعلیه خبریه دارند و درصدر کلام می¬آیند و معنای آنها طلب شئ است<ref>همان، ص173</ref>‏.
+این حروف اختصاص به جمله‌های فعلیه خبریه دارند و درصدر کلام می‌آیند و معنای آنها طلب شئ است<ref>همان، ص173</ref>‏.
 عناوین دروس دیگر این بخش عبارت است از:
@@ خط ۱۶۸: / خط ۱۶۸: @@
 {{وابسته‌ها}}
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
-[[رده:مقالات بازبینی نشده1]]
+[[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)‎‏]]
-[[رده:مقالات بازبینی نشده2]]
+[[رده:مقالات بازبینی شده1]]
+[[رده:مقالات بازبینی شده2 اسفند 1401]]