تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری اسماعیلیان (654-148ه.ق)

تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری اسماعیلیان (654-148ه.ق)
پدیدآوران	بابایی سیاب، علی (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۸ش
شابک	‎4-241-298-600-978
کد کنگره	‏

تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری اسماعیلیان (654-148ه.ق) تألیف علی بابایی سیاب، اسماعیلیان نخستین به دلیل تأثیرپذیری از فلسفه‌ی نوافلاطونی و امتزاج آن با مبانی اسلامی - شیعی خود؛ به درکی نو از خدا، هستی و مفهوم زمان دست یافتند، آنان بر اساس جهان‌شناسی خاص خود و با تکیه بر اصل اساسی «امامت» در نظام عقیدتی اسماعیلی، دیدگاهی مشیت انگارانه به تاریخ داشتند.

ساختار

مطالب در چهار فصل تنظیم شده است:

فصل اول: شناخت منابع و تحقیقات

الف) معرفی منابع این پژوهش

ب) گونه شناسی تحقیقات جدید

فصل دوم: تاریخ نگری اسماعیلیان

الف) جهان‌شناسی اسماعیلیان و مبانی فلسفه‌ی نظری تاریخ

ب) معرفت تاریخی و جایگاه آن در طبقه بندی علوم

فصل سوم: تاریخ‌نگاری اسماعیلیان

- رویکرد و هدف در تاریخ‌نگاری اسماعیلی:

الف) اسماعیلیان پیشافاطمی و مبانی نظری تاریخ

ب) حاکمیت سیاسی و تاریخ‌نگاری فاطمیان

ج) استتار امام و تاریخ‌نگاری طیبی

د) ظهور حقیقت باطنی و تاریخ‌نگاری نزاری

- رویکرد و روش در تاریخ‌نگاری اسماعیلی:

الف) رویکرد کلامی در نگارش تاریخ

ب) روش و منابع نگارش تاریخ

- عنصر زمان و انواع تاریخ‌نگاری اسماعیلی:

الف) تک نگاری‌های فرد/ رویداد محور

ب) سیره نگاری و تراجم

ج) شعر به مثابه تاریخ

فصل چهارم: سخن آخر

الف) مروری بر نتایج این پژوهش

ب) جایگاه تاریخ‌نگاری در ادبیات مکتوب اسماعیلیان

گزارش کتاب

اسماعیلیان نخستین به دلیل تأثیرپذیری از فلسفه‌ی نوافلاطونی و امتزاج آن با مبانی اسلامی - شیعی خود؛ به درکی نو از خدا، هستی و مفهوم زمان دست یافتند، آنان بر اساس جهان‌شناسی خاص خود و با تکیه بر اصل اساسی «امامت» در نظام عقیدتی اسماعیلی، دیدگاهی مشیت انگارانه به تاریخ داشتند که برخلاف دیگر مکاتب تاریخ نگری سنتی؛ نایبان اراده‌ی خدا را به سلسله‌هایی هفتگانه از ناطقان و امامان محدود می‌نمود که وظیفه‌ی هدایت بشر در تاریخ را برعهده داشتند. بر همین اساس، برای مورخ اسماعیلی تنها حوادث مرتبط با امام و تشکیلات دینی - سیاسی پیرامون او معنادار بود و قابلیت ثبت در تاریخ را داشت. این در حالی است که در پارادایم تاریخ نگری سنتی، «نخبگان» اعم از سیاسی و دینی به عنوان نایبان اراده خدا در زمین بودند و تاریخ عبارت بود از ثبت زندگی، اعمال، رفتار و کردار این گروه‌ها. الگوی دوری - خطی و تکامل گرایانه از حرکت تاریخی در مقابل نگاه خطی مبتنی بر نظریه انحطاط در تاریخ نگری سنتی؛ و نیز رابطه ناگسستنی تاریخ با فراتاریخ، در مقابل تحدید معنای تاریخ به بعد جسمانی آن در سایر مکاتب تاریخ نگری سنتی، از دیگر مؤلفه‌های تاریخ نگری اسماعیلی است که به جنبه‌های تاریخ نگارانه‌ی آن شکل داده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران