شعر أبي‌طالب و أخباره و المستدرك عليه

شعر أبي طالب و أخباره و المستدرک علیه
پدیدآوران	ابوهفان مهزمی، عبدالله بن احمد (نويسنده) ابوطالب بن عبدالمطلب (نويسنده) ابن جنی، عثمان بن جنی (خطاط)
ناشر	دار الثقافة
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1414ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/د9 3055 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شعر أبي‌طالب و أخباره و المستدرك عليه، تألیف لغوی و نحوی قرن سوم هجرى عبدالله بن احمد بن حرب بصری، مشهور به ابوهِفّان مِهزَمی (متوفاى 257ق)، هنر والای ادبی و شعری حضرت ابوطالب(ع) را آشکار می‌سازد و مضامینش «بر ایمان راسخ او به خدای متعال و نبوت پیامبر(ص) و حمایت قاطعش از ایشان دلالت می‌کند». قسم الدراسات الإسلامية مؤسسة البعثة قم، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و شخصیت اصلی (حضرت ابوطالب(ع))، نویسنده (ابوهفّان مهزمی) و کاتب نسخه خطی (ابوالفتح عثمان بن عبدالله جنى موصلى) را شناسانده و درباره کتاب‌هایی که اشعار جناب ابوطالب(ع) در آنها جمع شده، توضیح داده و کتاب حاضر را معرفی کرده است. گفتنی است که تصحیح این اثر بر اساس نسخه‌ای خطی انجام شده که نحوی و واژه‌شناس قرن چهارم هجری قمری، ابوالفتح عثمان بن عبدالله جنى موصلى (321- 392ق)، آن را کتابت کرده و با خطّ شیخ محمد سماوی موجود است.

ارتباط با آثار دیگر

قسم الدراسات الإسلامية مؤسسة البعثة قم، با بیان این خبر که اشعار حضرت ابوطالب(ع) از طریق چند راوی، نقل و در چند کتاب به نام دیوان ابوطالب(ع) و مانند آن منتشر شده، اسامی و مشخصات 4 دیوان شعری را ذکر کرده که یکی از آنها، کتاب حاضر است. نسخه‌ای از این مجموعه شعری به نام ديوان أبي‌طالب بن عبدالمطلب قبلا معرفی شده است. کتاب حاضر، افزون بر تفاوت‌هایی که خواهد آمد، استدراکاتی نیز دارد.

ابیات حذف‌شده

برخی از اندیشوران بعضی از اشعار حضرت ابوطالب(ع) را حذف کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال ابن هشام از قصیده لامیه او که 111 بیت دارد، 17 بیت را حذف کرده و فقط 94 بیت آن را آورده و همچنین همو بعد از آوردن 11 بیت از رائیه حضرت ابوطالب(ع) تصریح کرده است: «تركنا منها بيتين أقذع فيهما»؛ یعنی: «از این قصیده، دو بیت را حذف کردیم که در آن بدگویی کرده است». ولیکن ابوهفّان همان قصیده را در 15 بیت آورده و در آن، همان دو بیت محذوف هم ذکر شده که در آن، ابوطالب(ع) سخنی درباره یکی از دشمنان اسلام به نام «ولید بن مغیره» گفته است.

هدف و روش

• ابوهفّان مهزمی مقدمه‌ای نیاورده جز اینکه می‌گوید: ابوطالب(ع) که اسمش «عبدمناف بن عبدالمطلب بن هاشم...» است، این شعر را گفته است؛ در نتیجه، اهداف و جزئیات و چگونگی‌های نگارش این اثر پنهان مانده است.

ساختار و محتوا

این اثر، به این ترتیب سامان یافته است:

1. متن اصلی (مجموعه اشعار حضرت ابوطالب(ع) شامل 31 شعر در قالب قصیده و...).
2. مستدرک («شعرها»: 28 مورد در قافیه‌های گوناگون و «رجزها»: 4 مورد در قافیه‌های باء، دال و یاء).

نمونه مباحث

• سخن حضرت ابوطالب(ع) است و گاه به امام علی(ع) نسبت دهند:

يا شاهد اللّه عليّ فاشهد		أنّي علی دين النّبيّ أحمد
من ضلّ في الدّين فإنّي مهتد		{{{2}}}

.

ترجمه: ای شاهد خدایی بر من! گواه باش: من بر دین پیامبر احمدم؛ هرکسی از آن منحرف است، باشد، ولی من ره‌یافته‌ام.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.