مهستی گنجوی

مهستي گنجوی

مهستی گنجوی، از زنان شاعر، سخنور و نامدار درباری ‌‌عصر سنجر سلجوقی (552ـ511ق) است. هرچند به نظر می‌رسد در منابع کهن‌، زمان مشخص و دقیقی از ولادت و مرگ مهستی به دست داده نشده است، بااین‌همه برخی از معاصرین با توجه به برخی شواهد، ولادت وی را 490ق و مرگش را 577ق، ذکر کرده‌اند. مجموعه اشعار مهستی منتشر شده است.

زادگاه و سرگذشت

با ‌وجود اختلاف در مورد زادگاه وی، بیشتر تذکره‌نویسان محل ولادت وی را گنجه معرفی کرده‌اند‌.

تذکره‌‌های تاریخی اغلب، مهستی را معاصر سلطان سنجر سلجوقی دانسته‌اند؛ هرچند که کتاب تاریخ گزیده (تألیف 730ق) به‌عنوان یک منبع قدیمی که از زمان حیات مهستی خبر داده، او را معاصر سلطان محمود غزنوی (441-388ق) می‌داند. احتمال دارد اشتباه این کتاب در هم‌زمان قلمداد کردن مهستی با سلطان محمود غزنوی‌، به‌خاطر این باشد که مهستی اهل گنجه بود و حکومت آنجا با سلطان محمود (525-511‌ق)، برادرزاده سلطان سنجر بود و مهستی نیز در ابتدا در دربار سلطان محمود رفت‌وآمد داشت و سپس به دربار سلطان سنجر راه یافته است.

گفته شده مهستی از دبیران زمان خویش بوده است؛ چنان‌که شمس قیس رازی (حدود سده 7ق) در کتابش یک رباعی از مهستی آورده که با عنوان «مهستی دبیر» نوشته شده است‌. عطار نیشابوری (618ـ540ق) شاعر و عارف بلندآوازه نیز ضمن حکایتی با عنوان «حکایت مهستی دبیر با سلطان سنجر‌» از وی با عنوان «مهستی دبیر» یاد می‌کند‌؛ چنان‌که در بیت اول همین حکایت این عنوان ذکر شده است: مهستی دبیر آن پاک جوهر مقرب بود پیش تخت سنجر

سبب شهرت

آنچه که باعث شهرت مهستی شد، رباعیات اوست. مهستی را پس از خیام برجسته‌ترین رباعی‌‌سرای ایران بشمار آورده‌اند‌.

آثار

از مهستی دیوان اشعاری به‌جا نمانده و رباعیاتش به نامش در «نزهة المجالس» (تألیف قرن 7ق) و «مونس ‌الأحرار» (تألیف قرن 8ق) و مجموعه‌ها و تذکره‌ها به‌ دست ‌آمده است. در دوران معاصر نیز نخستین بار مجموعه‌ای از اشعار مهستی در سال 1336ش، توسط طاهری شهاب به ‌چاپ رسیده است‏.

منابع مقاله

عباسی، جواد؛ دلریش، بشری؛ دانشجو، حمیده، «ورود زنان عالم و سخنور به دربار حکومت‌های ترک و مغول (مهستی گنجوی، بی‌بی منجمه، فاطمه خراسانی)»، آفاق علوم انسانی، مرداد 1396، شماره 4، ص 31 تا 44: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1350141

وابسته‌ها

ديوان مهستی گنجوی

ربا‌عیا‌ت‌