تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن

تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن
پدیدآوران	سعیدی روشن، محمدباقر (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، سازمان انتشارات
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1383 ش
چاپ	1
شابک	‎964-7788-30-4
موضوع	زبان - جنبه‌های مذهبی - اسلام قرآن - مجاز قرآن - مسایل لغوی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏7‎‏ت‎‏3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، زبان قرآن (ابهام زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، روش (ابهام زدایی) را ببینید.

تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی فهم آن نوشته دكتر محمدباقرسعيدى روشن، كتابى است كه در حوزۀ تفسير و قرآن‌پژوهى تدوين يافته است.

ساختار

كتاب با پيشگفتاری از ناشران اثر آغاز و مطالب در سيزده فصل ارائه شده است

گزارش محتوا

موضوع كتاب مباحث مربوط به زبان قرآن است.اين اثر به دنبال پاسخ به پرسشهایى از اين قبيل است كه:

1. زبان قرآن از چه هويتى برخوردار است و خداوند در مخاطبۀ تشريعى قرآن و ابلاغ پيام هدايت انسان از چه سبک و شيوه‌اى استفاده كرده است؟آيا در قرآن از زبان تخصصى، علمى، فلسفى و...استفاده شده و يا به زبان متعارف و معمول بشر با او مخاطبه شده است؟
2. آيا زبان قرآن در ساحت متنوع گزاره‌ها و آموزه‌ها، توصيف جهان و انسان، آغاز و انجام جهان، طبيعت و ماوراى طبيعت و غيره زبان واقع‌گويانه و معرفت‌بخشى است و يا صرفا زبانى كاركردگرايانه احساس‌برانگيز و نمادين و غيره؟
3. آيا زبان قرآن قاعده‌مند است يا هنجارشكن؟يعنى آيا زبان قرآن و ارتباط لفظ و معنا و كشف معانى در جملات قرآن، به يك سلسله قواعد منطق محاوره عقلائى و احيانا قواعد ويژۀ خود وابسته است و از اين لحاظ زبانى فيصله‌بخش است، نه جدلى الطرفين، يا آنكه زبانى شالوده‌شكن و قاعده‌گريز است؟

نویسنده كتاب در پى آنست كه پس از تبيين مفهوم زبان و فلسفه و كاركردهاى آن، با ورود به حوزۀ زبان دين، چشم‌اندازى نسبتا گويا از رهيافتهاى جديد زبان دينى در غرب و زمينه‌هاى بروز و ظهور آنها را روشن سازد، تا جست‌وجوهاى وى در زبان قرآن ناظر به مسائل نوپديد و چالشهاى اين حوزه ملاحظه گردد، همچنانكه جايگاه زبان قرآن در بستر فرهنگ اسلامى و فراشدِ دانش مسلمين نيز از نقاط مورد اهتمام آن است.

التفات به تمايز و تفاوت مبانى و مبادى جهان‌شناختى، انسان‌شناختى، معرفت‌شناختى، متن‌شناختى و زبان‌شناختى و بسترها و زمينه‌هاى انديشۀ دينى غرب كه منشأ پيدايش رويكردهاى جديد زبان دينى و فهم ستون آن است، با مبانى، زيرساختها و باورهاى فكرى مربوط به زبان قرآن و سازوكار و فهم آن نيز، مورد توجه اين نوشتار است.

در فصل اول مسأله زبان، مفهوم زبان، فلسفۀ زبان و كاركردها و نقش‌هاى گوناگون زبان مورد بررسى قرار گرفته است.

در فصل دوم موضوع زبان دين، كه به موضوع اصلى نوشتار نزدیک است مورد پژوهش قرار گرفته است.

فصل سوم به مطالعه مهم‌ترين عناصر فكرى سه قرن اخير غرب، به‌ويژه معرفت‌شناسى تجربى، فلسفۀ تحليلى و هرمنوتيك فلسفى و چالش‌هایى كه اين عناصر فراروى معرفت دينى و زبان دين قرار

مى‌دهد، پرداخته است.

فصل چهارم گزارشى است از چهار طيف از رهيافتهاى زبان دينى معاصر غرب.

فصل پنجم به بررسى ريشه‌ها، زمينه‌ها و علل بروز نظريات زبان دينى جديد غرب پرداخته و اين موضوع از جهات گوناگون مورد بررسى واقع شده كه آيا همان ريشه‌ها و زمينه‌هاى دينى-فكرى بر مسلمانان نيز حاكم است و ناگزير همان گزينه‌ها نيز در پيش روى آنان قرار دارد يا آنكه چنان نيست.

فصل ششم گذرى بر مآخذ و ميراث گرانسنگ دانشهاى اسلامى و توجه انديشمندان مسلمان بر مسأله زبان قرآن است.

فصل هفتم نگاهى دقيق به مساحت مفردات قرآن افكنده است.

در فصل هشتم ديدگاه‌هاى گوناگون در زبان گزاره‌هاى قرآن تحليل و ارزيابى شده است.

فصل نهم به بررسى اين مهم مى‌پردازد كه آيا زبان قرآن زبان نمادها است يا حقايق متعالى؟

فصل دهم پاسخ اين پرسش است كه آيا زبان قرآن تنها اثر كاركردى و تعهّد برانگيزى دارد يا آنكه گزاره‌ها و آموزه‌هاى اين متن در قلمرو موضوعات گوناگون، تمامى برخاسته از واقعيت است؟

در فصل يازدهم راه‌هاى گوناگون پيشادينى و درون‌دينى كه زمينه‌هاى كشف زبان قرآن را فراهم مى‌نمايند بررسى شده است.

فصل دوازدهم ديدگاه نویسنده را در زبان قرآن بازگو مى‌كند. و فصل سيزدهم به معناشناسى و هرمنوتيك فهم قرآن مى‌پردازد.

در پايان كتاب، كتابنامه، نمايۀ اشخاص، نمايه آيات و نمايه روايات آمده است.

نسخه‌شناسى

اين كتاب در قطع وزيرى با جلد شوميز در 480 صفحه به قلم دكتر محمدباقرسعيدى روشن نگاشته شده و براى اولين‌بار در سال 1383 هجرى شمسى از سوى سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و انديشۀ اسلامى و پژوهشكدۀ حوزه و دانشگاه، به چاپ رسيده است.

منابع مقاله

پيشگفتار مؤلف