ذخیره خوارزمشاهی(جرجانی، اسماعیل بن حسن): تفاوت میان نسخه‌ها

وجه تسمیه کتاب همانطور که خود جرجانی در مقدمه کتاب ذخیره آورده است به تشویق امیر دانشوری چون قطب الدین محمد خوارزم شاه این کتاب به رشته تحریر درآمده و نام خوارزمشاهی بر تارک آن جا گرفته و در سر لوحه کتاب هم با فروتنی تمام چنین می‌فرماید: پس به برکات دولت این خداوند (قطب الدین محمد خوارزمشاه) آنچه تمنا کرده بود قصد کرد، ساخته شد. و غرض خادم دعاگوی اندر ساختن این کتاب آن بود که اندر روزگار این خداوند چنین کتابی کرده شود و چنین یادگاری از این خادم (جرجانی) اندر دولت او (قطب الدین محمد خوارزمشاه) بماند تا حق نعمت او بدین گذاره باشد. (متن کتاب، ص سی و دو و سی و سه).

کتاب سوم: درباره تدبیر نگاه داشتن تندرستی، تدبیر هوا و مسکن و شناختن احوال آنها، تدبیر طعام و شراب، تدبیرخواب و بیداری، تدبیر حرکت و سکون و شناختن احوال کسوت‌ها، عطرها، و اسفرغم ها، و به کار داشتن روغن‌ها و تدبیر قی کردن، و داروی مسهل خوردن، تدبیر خون گرفتن، حجامت و زالو، و حقنه، شیاف، تدبیر امراض نفسانی، چون شادی و اندوه و اندیشه های گوناگون و غیره و همچنین تدبیر حال‌های که اندر تن مردم پدید آید و پدید آمدن آن نشان‌های بیماری بود که خواهد آمد و تدبیر پروردن اطفال و تدبیر پیران و مسافران.

کتاب چهارم: درباره شناخت بیماری‌ها و پیشرفت و بحران و پیش بینی آینده بیماری.

کتاب پنجم: درباره تب‌ها و علت و نشانه ها و انواع و اقسام آن و روش درمان آنها.

ذخیره خوارزمشاهی بدون شک حاوی مطالبی از تألیفات علی بن ربن طبری، رازی، اهوازی، اخوینی، ابن سینا و دیگر پزشکانی است که تا اواسط قرن پنجم هجری تألیف گردیده، و جرجانی از آنها استفاده فراوانی برده، و تمام تلاش او بر این بوده که به شیوه‌ای نگارش یابد که در خور فهم فارسی زبانان آن روز اعم از خاص و عام باشد و نیازهای طبی و بهداشتی همگان را برآورده کند. خوشبختانه با کوشش فراوان و دانش بسیار، توفیق، رفیق راه او بود و اثری از خود به جای گذاشت که ازنقطه نظر ادبی در نثر دری کم نظیر و ازنظر طبی درحقیقت یک دوره کامل دائره المعارف طبی است که حاوی همه موضوعات  دررشته‌های پزشکی ازکلیات طب، تشریح، فیزیولوژی، علل بیماری و انواع درمان‌ها گرفته تا مسائل بهداشتی از قبیل تعریف تندرستی، بیماری، بهداشت بدن، دستور غذایی و آشامیدنی، و اموری که باید شخص در فصول مختلف سال انجام دهد، یا اعمال طبی ازقبیل خون گرفتن و امثال آن، بهداشت کودکان و پیران و مسافران، پروراندن کودک، علامات بیماری‌ها و درمان آنها، اعمال جراحی و بهداشت، پوست و به کار بردن وسائل زینت، شناساندن زهرها و سم ها و درمان گزیدگی های حیوانی و مسمومیت ها بر اثر مواد و گیاهان، و داروشناسی و دارو سازی می‌باشد.

همچنین مصحح برای فهم آسان تر اصطلاحات پزشکی و درک موضوعات علمی مورد بحث، معادل های علمی امروزی هر واژه را در پاورقی درج نموده است و نیز در مورد واژه‌های غیر پزشکی متن ذخیره که نیاز به توضیح و معنی داشته، مصحح با مراجعه به فرهنگ های فارسی وعربی، در پاورقی توضیحات لازم را داده است.