مسند بلال بن رباح

مسند بلال بن رباح رضي الله عنه
پدیدآوران	زعفراني، حسن بن محمد (نويسنده) ظاهری، محمد بن عمر (محقق)
ناشر	دار ابن حزم
مکان نشر	عربستان - ریاض
سال نشر	1416ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	1416 /ب8ز7 142/8 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مسند بلال بن رباح، از آثار حافظ، محدّث و فقیه شافعی قرن سوم هجری قمری، ابوعلی حسن بن محمد بن صَبّاح زعفرانی، معروف به ابوعلی زعفرانی (160-260ق)، مجموعه چند روایت از صحابی و مؤذّن پیامبر اکرم(ص)، بِلال بن رَباح مشهور به بلال حبشی، (متوفای 20ق) است که به موضوع چگونگی وضو، اذان و نماز رسول خدا(ص) می‌پردازد. ابوعبدالرحمن بن عقیل ظاهری، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و برای آن مقدمه‌ای روشمند و ارزنده نوشته و نویسنده و کتاب حاضر را شناسانده و همچنین پاورقی‌هایی بر آن افزوده و منابع روایاتش را ثبت کرده و گاه توضیح یا تکمله‌ای آورده است.

هدف و روش

• ابوعلی زعفرانی مقدمه‌ای ندارد و در نتیجه، جزئیات و چگونگی‌های پیدایش و نگارش این اثر پنهان مانده است.
• ابوعبدالرحمن بن عقیل ظاهری، با تأکید بر آنکه عموم کسانی که شرح‌ حال ابوعلی زعفرانی را نوشته‌اند، تألیفاتی برای او یاد نکرده‌اند جز ابن خلکان و ابن عماد که گفته‌اند وی نگارش‌هایی در فقه و حدیث دارد، افزوده است: چیزی از آثار زعفرانی به ما نرسیده است جز کتاب حاضر که شاید گردآوری شاگردش ابوعبدالله قطان باشد.

ساختار و محتوا

این اثر بسیار مختصر است و نظم خاصی در آن مشاهده نمی‌شود، جز اینکه به‌ترتیب مطالب ذیل در آن مطرح شده است: «نماز خواندن پیامبر(ص) در کعبه»، «مسح بر خفین (کفش) و خمار (پوشش، روسری و دستار) و...»، «باطل شدن روزه با حجامت» و «اذان پیامبر(ص)».

نمونه مباحث

• با سند از بلال نقل کرده است که: «إنَّ رسول‌الله(ص) صلّی في جوف الكعبة»؛ یعنی: فرستاده خدا(ص) در درون کعبه نماز خواند.
• با سند از ابن عباس نقل کرده است که: «صلّی رسول‌الله(ص) في الكعبة فكان بلال و الفضل علی الباب فقال بلال: سجد و قال الفضل: إنما كان يركع»؛ یعنی: فرستاده خدا(ص) در کعبه نماز خواند و بلال و فضل کنار در کعبه بودند. پس بلال گفت: پیامبر(ص) سجده کرد و فضل گفت: فقط رکوع می‌کرد.
• ابوعبدالرحمن بن عقیل ظاهری، با بیان اینکه اصل روایت نماز خواندن رسول اکرم(ص) در کعبه، در صحیحین و... وارد شده، افزوده است:
• معارض این روایت، روایتی است که ابن عباس نقل کرده است که فرستاده خدا(ص) تکبیر گفت، ولی نماز نخواند؛ ولیکن حافظ ابن حجر در فتح الباري این تعارض را نفی کرده و گفته است: ابن عباس تکبیر را اثبات کرده، ولی بلال وارد آن بحث نشده و اما در مورد نماز، اثبات بلال صحیح‌تر است؛ زیرا او همراه پیامبر(ص) بود، ولی ابن عباس آنجا نبود و از اسامه و فضل نقل کرده است و فضل هم همراه ایشان نبود، مگر در روایتی شاذّ و در مورد اسامه هم اختلاف شده که اثبات کرده است یا نفی. البته راه‌های جمع دیگری نیز وجود دارد که شوکانی در نيل الأوطار بیان کرده است و.... گفتنی است: احکام فقهی مطرح‌شده در این اثر بر اساس فقه اهل‌ سنت است و برخی از آن، مورد تأیید فقه اهل‌بیت(ع) نیست.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.