دفتری برای ایران؛ نامه‌های فارسی به ولادیمیر مینورسکی

دفتری برای ایران؛ نامه‌های فارسی به ولادیمیر مینورسکی
پدیدآوران	رشتیانی، گودرز (نویسنده)
ناشر	انتشارات دکتر محمود افشار
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۸ش
کد کنگره	‏

دفتری برای ایران؛ نامه‌های فارسی به ولادیمیر مینورسکی تألیف گودرز رشتیانی، این کتاب مجموعه‌ای است شامل بیش از پانصد نامه‌ی فارسی از نامه نگاری‌های گسترده میان ناموران ایرانی با ایرانشناس برجسته‌ی سده‌ی بیستم میلادی، ولادیمیر مینورسکی. اصل این نامه ها اکنون در انستیتوی نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه در سنت پترزبورگ نگهداری می شود. بخشی از نامه‌ای گردآمده در این کتاب است که از جهات مختلف برای پژوهشگران اهمیت دارند.

ساختار و گزارش محتوا

مجموعه‌ی حاضر شامل مکاتبات استادان، پژوهشگران و ایران شناسان عمدتا ایرانی با ولادیمیر مینورسکی (1966-1877م /1345-1255ه.ش) ایران شناس برجسته‌ی سده‌ی بیستم میلادی است. این دفتر بخش کوچک و در عین حال قسمت مهمی از گنجینه‌ی پژوهشی مینورسکی است که در سنت پترزبورگ روسیه نگهداری می شود. به دلیل جان باختن تعدادی از شرق شناسان و ایران شناسان شوروی در زمان محاصره‌ی لنینگراد سابق، مینورسکی وصیت کرده بود اسناد و مدارک شخصی اش به انستیتوی نسخ خطی شرقی آکادمی علوم روسیه در این شهر سپرده شود که این کار توسط همسرش به اتمام رسید و در حال حاضر بخشی از کتابخانه و این اسناد در آرشیو شرق شناسان این انستیتو نگهداری می شود. تنظیم و دسته بندی اسناد این آرشیو در سال 1974 شروع شد ک با فراز و نشیب هایی تا سال 1995 ادامه یافت و از سال 2010 به بعد امکان مطالعه و پژوهش در آرشیو مینورسکی فراهم شد. آرشیو مینورسکی در این انستیتو به شماره / فوند 134 در 6 بخش / اپیس موجود است که به صورت موضوعی تنظیم شده و کلیات آن از این قرار است:

بخش 1: آثار علمی مینورسکی

بخش 2: اسناد شخصی، خانوادگی و شغلی

بخش 3: مکاتبات

بخش 4: آثار علمی دیگران

بخش 5: عکس ها

بخش 6: کلکسیون اسناد و بریده‌های نشریات

یکی از مهم‌ترین بخش‌های آرشیو مینورسکی که در بخش سوم جای داده شده‌اند، نامه‌های مینورسکی و مکاتبات با وی است. از نظر حجم محتوایی، این بخش بیش از نیمی از کل پرونده‌های آرشیو مینورسکی را در برمی گیرد. دامنه‌ی زمانی این نامه ها از سال 1903 تا 1996 است. در اینجا باید به اهتمام مینورسکی در نکهداری بسیار دقیق تک تک نامه‌های دریافتی اشاره کرد که با جدیت تمام آن‌ها را دسته بندی و محافظت نموده و به احتمال زیاد در زمان حیاتش، بار دیگر آن‌ها را ساماندهی و به ترتیب نویسندگان، آن‌ها را تفکیک نموده و با دست خط خود به زبان انگلیسی یا روسی نام فرستنده و در موارد معدودی خلاصه‌ی محتوای هر نامه را در حاشیه‌ی آن یادداشت کرده است. از این رو در صورت نداشتن نام فرستنده یا دشواری در تشخیص، می توان با مراجعه به دست خط مینورسکی نام فرستنده را پیدا کرد.

یکی دیگر از نکات بسیار جالب توجه، اقدام مینورسکی در تهیه‌ی کپی یا رونوشت از تعدادی از نامه‌های ارسالی خود است و با مراجعه به آن‌ها می توان از محتوای نامه‌های او به دیگران باخبر شد که به نوعی مکمل نامه‌های ارسالی با او می باشند. البته بیشتر این پیش نویس ها مربوط به نامه‌های انگلیسی و سپس روسی است و فقط برخی به زبان های شرقی و کمتر به فارسی، در دسترس است.

محتوای نامه ها طیف متنوعی از احوال پرسی دوستانه، گفت و گو و پرسش و پاسخ های علمی، مکاتبات رسمی و کارت پستال های تبریک را دربر می گیرند. از نظر تعداد زبانی نیز، به ترتیب می توان این نامه ها را در زبان های اروپایی؛ روسی و زبان های شرقی دسته بندی کرد. با گذری بسیار اجمالی به نامه‌ای انگلیسی می توان این ادعا را مطرح کرد که محتوای آن‌ها از چنان ظرفیت پژوهشی بالایی برخوردار است که می‌تواند زمینه‌ی چندین پژوهش آکادمیک برجسته باشد.

از مجموعه‌ی 527 نامه‌ی حاضر، بیش ترین تعداد به علامه محمد قزوینی تعلق دارد و سید حسن تقی زاده و دیگران در جایگاه‌های بعدی هستند. باید در نظر داشت تعدادی از افراد به زبان انگلیسی یا فرانسوی نیز مکاتبات دیگری با مینورسکی داشته اند که در بخش جداگانه‌ای از این نامه‌های فارسی دسته بندی شده‌اند و در مجموعه‌ی حاضر نیز اشاره‌ای به آن‌ها نمی شود.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران