المقصور و الممدود

المقصور و الممدود
پدیدآوران	فراء، یحیی بن زیاد (نويسنده) ذهبی، ماجد (محقق)
ناشر	مؤسسة الرسالة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1408ق - 1988م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ف4م7 6131 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المقصور و الممدود، تألیف یحیی بن زیاد دیلمی مشهور، به فراء (متوفی 207ق)، کتابی است در موضوع اسامی مقصور و ممدود که با مقدمه و تحقیق ماجد ذهبی منتشر شده است.

علمای سلف در جهت یاری به زبان عربی به موضوع اسامی مقصور و ممدود پرداخته و گاه به نثر و گاه به نظم، گاه مستقلاً و یا در ضمن نوشته‌های خود به این موضوع پرداخته‌اند. یحیی بن مبارک یزیدی (متوفی 202ق)، عبدالملک بن قریب اصمعی (متوفی 216ق)، یعقوب بن اسحاق (ابن سکیت) (متوفی 244ق)، از جمله این افرادند.‏

فراء از جمله ادبایی است که یکی از نوشته‌های خود را به این موضوع اختصاص داده است. در ابتدای کتاب، شرح حال فراء، اقوال علما درباره او، جایگاه علمی او، اساتید، شاگردان و آثارش به‌اختصار مطرح شده است‏. در تصحیح اثر از سه نسخه هند، ترکیه و ظاهریه استفاده شده است. نسخه هند مشتمل بر مقدمه و 13 باب است؛ با این توضیح که دو باب آخر مانند عناوین پیشین عنوانی برایشان وضع نشده است‏. محقق، نسخه ظاهریه را کامل‌تر و بهتر از دو نسخه دیگر دانسته است و آن را اصل قرار داده و با نسخه هند مقایسه و اختلافات را در پاورقی ذکر کرده است. او این کار را فقط تا «باب ما يفتح فيمد و يضم فیقصر» ادامه داده و سپس از مقایسه دست برداشته است؛ چراکه اضطراب و نقص و تفاوت بین این دو نسخه زیاد بوده، ولذا به نسخه هند بسنده کرده است. البته حواشی نسخه خطی که اندک بوده و آنچه گاه در «المقصور و الممدو» ابن ولاد آمده را ذکر کرده است‏.

فراء مباحث کتاب را در ضمن 13 باب و 82 شاهد مثال شعری شرح و توضیح داده است. فراء در یکی از ابواب کتاب (مقصورهایی که برخی از آنها مهموزند و با الف نوشته می‌شوند و بعضی مقصور و بدون همزه‌اند)، چنین می‌نویسد: از آن جمله است «صَدَأ الحديد» که با همزه ذکر شده و مقصور است و با الف نوشته شده است و «الصدی» به معنای عطش و به معنای جغد نر، هر دو مقصورند و با یاء و الف نوشته می‌شوند، اما الف بهتر است‏.

منابع مقاله

مقدمه محقق و متن کتاب.