فتح الغفور بشرح منظومة القبور: تفاوت میان نسخه‌ها
A-esmaeili (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR131272J1.jpg | عنوان = فتح الغفور بشرح منظومة القبور | عنوان‌های دیگر = منظومة القبور. شرح | پدیدآورندگان | پدیدآوران = سبکی، احمد بن خلیل (نويسنده) درویش، احمد عبدالمعین (محقق) سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[سبکی، احمد بن خلیل]] (نويسنده) | [[سبکی، احمد بن خلیل]] (نويسنده) | ||
[[درویش، احمد عبدالمعین ]] (محقق) | [[درویش، احمد عبدالمعین]] (محقق) | ||
[[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر]] ( نويسنده) | [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر]] (نويسنده) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = عربی | | زبان = عربی | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''فتح الغفور بشرح منظومة القبور'''، نوشته احمد بن خلیل سُبکی شافعی مصری (درگذشته 1032ق) است. این اثر شرحی بر کتاب | '''فتح الغفور بشرح منظومة القبور'''، نوشته [[سبکی، احمد بن خلیل|احمد بن خلیل سُبکی شافعی مصری]] (درگذشته 1032ق) است. این اثر شرحی بر کتاب «[[التثبیت عند التبییت]]» نوشته [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|جلال‌الدین سیوطی]] (849-911ق) با موضوع پدیده مرگ و ماجراهای گور، برزخ و قیامت است. متن «التثبیت» در فتح الغفور آمده است. [[درویش، احمد عبدالمعین|احمد عبد المعین درویش]] پژوهش این اثر را انجام داده است. | ||
سبکی در شرح خود کوشش نموده است تا جوانب مسائلی را که در منظومه سیوطی آمده است، گرد آورَد و مطالب گوناگون و پراکنده‌ای را که در لابه‌لای کتاب‌های دیگر دیده است، به شرحش بیفزاید. این افزوده‌ها در «فتح الغفور» فراوان آمده است و سبکی مراجعات بسیاری به آثار گوناگون داشته است که متأسفانه بعضي از این آثار به دست ما نرسیده و اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. ازاینرو، محقق (احمد عبد المعین) نشانی آن مصدرها را در کتاب دیگری از سیوطی به نام «شرح الصدور بشرح حال الموتی و القبور» جستجو نموده و ثبت کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص7-6</ref> | [[سبکی، احمد بن خلیل|سبکی]] در شرح خود کوشش نموده است تا جوانب مسائلی را که در منظومه [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|سیوطی]] آمده است، گرد آورَد و مطالب گوناگون و پراکنده‌ای را که در لابه‌لای کتاب‌های دیگر دیده است، به شرحش بیفزاید. این افزوده‌ها در «فتح الغفور» فراوان آمده است و [[سبکی، احمد بن خلیل|سبکی]] مراجعات بسیاری به آثار گوناگون داشته است که متأسفانه بعضي از این آثار به دست ما نرسیده و اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. ازاینرو، محقق ([[درویش، احمد عبدالمعین|احمد عبد المعین]]) نشانی آن مصدرها را در کتاب دیگری از [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|سیوطی]] به نام «شرح الصدور بشرح حال الموتی و القبور» جستجو نموده و ثبت کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص7-6</ref> | ||
سبکی بحث‌های لغوی گسترده‌ای در معنایابی واژه‌ها و عبارت‌هایی مانند «بسم الله الرحمن الرحیم» انجام داده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص50-36</ref>و به مناسبت عبارت‌های متن، متعرض فرقه‌های کلامی شده است.<ref>ر.ک: همان، ص76-74</ref>همچنین، از منابع حدیثی متعدد در احتجاج‌های خود بهره جسته است.<ref>ر.ک: همان، ص109-80</ref> | [[سبکی، احمد بن خلیل|سبکی]] بحث‌های لغوی گسترده‌ای در معنایابی واژه‌ها و عبارت‌هایی مانند «بسم الله الرحمن الرحیم» انجام داده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص50-36</ref>و به مناسبت عبارت‌های متن، متعرض فرقه‌های کلامی شده است.<ref>ر.ک: همان، ص76-74</ref>همچنین، از منابع حدیثی متعدد در احتجاج‌های خود بهره جسته است.<ref>ر.ک: همان، ص109-80</ref> | ||
محقق، این کتاب را از چهار نسخه خطی در «کتابخانه ازهریه» فراهم آورده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص18-17</ref>و در پژوهش خود، شرح حال کوتاهی از کسانی که نامشان در متن و شرح آمده است، نوشته است. همچنین نشانی احادیث را استخراج کرده و واژه‌های دشوار را معنا نموده است.<ref>ر.ک: همان، ص16-15</ref> | محقق، این کتاب را از چهار نسخه خطی در «کتابخانه ازهریه» فراهم آورده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص18-17</ref>و در پژوهش خود، شرح حال کوتاهی از کسانی که نامشان در متن و شرح آمده است، نوشته است. همچنین نشانی احادیث را استخراج کرده و واژه‌های دشوار را معنا نموده است.<ref>ر.ک: همان، ص16-15</ref> | ||
==التثبیت عند التبییت== | ==التثبیت عند التبییت== | ||
اثری از سیوطی (849-911ق) است که موضوع آن، رخدادهایی است که هنگام مرگ آدمی و درون گور و هنگام برزخ و روز رستاخیز بر او می‌گذرد. | اثری از [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|سیوطی]] (849-911ق) است که موضوع آن، رخدادهایی است که هنگام مرگ آدمی و درون گور و هنگام برزخ و روز رستاخیز بر او می‌گذرد. | ||
سیوطی مباحث منظومه را در سه موضوع کلی که مربوط به «انسان مُرده»، «فرشتگان مرگ» و «روح» می‌شود، پیش برده است. این مباحث عبارتند از: وجوب ایمان به سؤال دو فرشته مرگ و ادله‌ای که از کتاب (قرآن) و سنت بر آن گواهی می‌دهد؛ شبهات منکران آزمایش و پرسش که در گور است، به همراه پاسخ به آنان و حکمشان؛ حکمتی که در سؤال از میت وجود دارد به ضمیمه دیدگاه‌های این مسأله؛ دستور پیامبر(ص) به آموختن پاسخ پرسش‌های دو فرشته مرگ؛ حکم تلقین مُرده پس از دفن او و مشروعیت درخواست ثبات برای او؛ اختصاص سؤال قبر به امت پیامبر(ص)؛ نحوه پرسش از کسی که به جهاتی دفن نشده است؛ استثناشدگان از پرسش؛ آرای گوناگون در سؤال فرشتگان و جنیان؛ پرسش و تلقین از کودکان و ابلهان؛ پرسش از کافران و کودکانشان و پرسش از منافقان؛ نام و صفات دو فرشته مرگ و نحوه پرسشگری آنان؛ تکرار و مدت پرسش و سرنوشت که ارواح در گور دارند.<ref>ر.ک: شهری، محمد بن عوض بن عبدالله، ص33</ref> | [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|سیوطی]] مباحث منظومه را در سه موضوع کلی که مربوط به «انسان مُرده»، «فرشتگان مرگ» و «روح» می‌شود، پیش برده است. این مباحث عبارتند از: وجوب ایمان به سؤال دو فرشته مرگ و ادله‌ای که از کتاب (قرآن) و سنت بر آن گواهی می‌دهد؛ شبهات منکران آزمایش و پرسش که در گور است، به همراه پاسخ به آنان و حکمشان؛ حکمتی که در سؤال از میت وجود دارد به ضمیمه دیدگاه‌های این مسأله؛ دستور پیامبر(ص) به آموختن پاسخ پرسش‌های دو فرشته مرگ؛ حکم تلقین مُرده پس از دفن او و مشروعیت درخواست ثبات برای او؛ اختصاص سؤال قبر به امت پیامبر(ص)؛ نحوه پرسش از کسی که به جهاتی دفن نشده است؛ استثناشدگان از پرسش؛ آرای گوناگون در سؤال فرشتگان و جنیان؛ پرسش و تلقین از کودکان و ابلهان؛ پرسش از کافران و کودکانشان و پرسش از منافقان؛ نام و صفات دو فرشته مرگ و نحوه پرسشگری آنان؛ تکرار و مدت پرسش و سرنوشت که ارواح در گور دارند.<ref>ر.ک: شهری، محمد بن عوض بن عبدالله، ص33</ref> | ||
ارزش علمی «التثبیت» از جهات گوناگونی نمودار است؛ این کتاب از جهت موضوع، به روز رستاخیز، که یکی از ارکان ایمان است، می‌پردازد و پدیده مرگ و آنچه بر آدمی در گور می‌گذرد، مداری است که بحث‌ها بر گِرد آن می‌چرخد. از جهت مصدر نیز، از مصادری چون قرآن، حدیث‌های نبوی (بویژه متواترات)، برخی از گفتارها و کردارهای پیشینیان (سلف) و پیشوایان و عالمان بزرگی مانند ابوحنیفه، طاووس، أبو نعیم، سفیان، طحاوی، لالکائی، قاضی عیاض، ترمذی، ابن عبدالبر، ابن عربی، نووی، ابن صلاح، بیهقی، ابن قیم و ابن رجب بهره می‌برد . سیوطی گاه، نقل قول‌هایی را از آثار این عالمان | ارزش علمی «التثبیت» از جهات گوناگونی نمودار است؛ این کتاب از جهت موضوع، به روز رستاخیز، که یکی از ارکان ایمان است، می‌پردازد و پدیده مرگ و آنچه بر آدمی در گور می‌گذرد، مداری است که بحث‌ها بر گِرد آن می‌چرخد. از جهت مصدر نیز، از مصادری چون قرآن، حدیث‌های نبوی (بویژه متواترات)، برخی از گفتارها و کردارهای پیشینیان (سلف) و پیشوایان و عالمان بزرگی مانند [[ابوحنیفه، نعمان بن ثابت|ابوحنیفه]]، طاووس، أبو نعیم، سفیان، [[طحاوی، احمد بن محمد|طحاوی]]، لالکائی، [[قاضی عیاض، عیاض بن موسی|قاضی عیاض]]، [[ترمذی، محمد بن عیسی|ترمذی]]، [[ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله|ابن عبدالبر]]، [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربی]]، [[نووی، محمد|نووی]]، [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]]، [[بیهقی، احمد بن حسین|بیهقی]]، [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابیبکر|ابن قیم]] و [[ابن رجب، عبدالرحمن بن احمد|ابن رجب]] بهره می‌برد . [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|سیوطی]] گاه، نقل قول‌هایی را از آثار این عالمان می‌آورد که برخی از آن‌ها، اکنون در دسترس نیست. این کار او، دریچه‌ای را به روی آرای ازدست‌رفته می‌گشاید. | ||
این کتاب واسطه ارتباط میان دو نوشته دیگر است: یکی، «شرح الصدور بحال الموتی و القبور» است که رخدادهای پیش از مرگ و پیش از ورود به گور را دربردارد و دیگری، «البدور السافرة عن أمور الآخرة» است که رستاخیز آدمی و ورود به بهشت و دوزخ را پوشش می‌دهد. ازاینرو این منظومه، تکمیل‌کننده و تأکید‌کننده مطالب «شرح الصدور» و پیوند‌دهنده آن با «البدور السافرة» است. التبثیت به پرسش‌ها و شبهه‌هایی مانند «ادراک نکردن و ندیدن نعمت‌ها و عذاب گور» که مخالفان درباره برزخ دارند و نیز، به برخی گفته‌های سست (مانند اینکه پرسش‌های رستاخیز به زبان سُریانی است) پاسخ می‌دهد. توجه عالمان به این منظومه و نوشتن شرح‌های متعدد بر آن، گویای جایگاه ممتاز این منظومه در میان آنان است.<ref>ر.ک: همان، ص41-40</ref> | این کتاب واسطه ارتباط میان دو نوشته دیگر است: یکی، «شرح الصدور بحال الموتی و القبور» است که رخدادهای پیش از مرگ و پیش از ورود به گور را دربردارد و دیگری، «البدور السافرة عن أمور الآخرة» است که رستاخیز آدمی و ورود به بهشت و دوزخ را پوشش می‌دهد. ازاینرو این منظومه، تکمیل‌کننده و تأکید‌کننده مطالب «شرح الصدور» و پیوند‌دهنده آن با «البدور السافرة» است. التبثیت به پرسش‌ها و شبهه‌هایی مانند «ادراک نکردن و ندیدن نعمت‌ها و عذاب گور» که مخالفان درباره برزخ دارند و نیز، به برخی گفته‌های سست (مانند اینکه پرسش‌های رستاخیز به زبان سُریانی است) پاسخ می‌دهد. توجه عالمان به این منظومه و نوشتن شرح‌های متعدد بر آن، گویای جایگاه ممتاز این منظومه در میان آنان است.<ref>ر.ک: همان، ص41-40</ref> | ||
شرح‌هایی که بر این کتاب نوشته شده است – افزون بر این شرح - عبارتند از: «شرح التثبیت عند التبییت» از سیوطی، «فتح المقیت فی شرح التثبیت عند التبییت» از سُبکی، «شرح أبی الحجاج یوسف القاسمی» (درگذشته ١٠٦٥ق)، «شرح أرجوزة التثبیت فی لیلة المبیت» یا «شرح التثبیت فی لیلة المبیت» از یوسف بن محمد بن علی بن یوسف بن محمد فاسی (درگذشته ١١١٥ق)، «جمع الشتیت فی شرح أبیات التثبیت» از صنعانی (درگذشته ١١٨٢ق)، «شرح أبی عبدالله محمد التهامی کنون» (درگذشته ١٣٣٣ق)، | شرح‌هایی که بر این کتاب نوشته شده است – افزون بر این شرح - عبارتند از: «شرح التثبیت عند التبییت» از [[سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر|سیوطی]]، «فتح المقیت فی شرح التثبیت عند التبییت» از سُبکی، «شرح أبی الحجاج یوسف القاسمی» (درگذشته ١٠٦٥ق)، «شرح أرجوزة التثبیت فی لیلة المبیت» یا «شرح التثبیت فی لیلة المبیت» از یوسف بن محمد بن علی بن یوسف بن محمد فاسی (درگذشته ١١١٥ق)، «جمع الشتیت فی شرح أبیات التثبیت» از صنعانی (درگذشته ١١٨٢ق)، «شرح أبی عبدالله محمد التهامی کنون» (درگذشته ١٣٣٣ق)، «[[ثمار التنکیت فی شرح أبیات التثبیت]]» از [[قنوجی بخاری، سید صدیق بن حسن‌خان|محمد صدیق حسن خان قنوجی]] (درگذشته 1307ق)، «[[شرحٌ على أرجوزة السیوطی]]» از [[محمد افندی غسانی]] و «[[شرح التثبیت عند التبییت]]» از [[حسن محمد کدالی]]».<ref>ر.ک: همان، ص39-35</ref> | ||
نام کتاب در منابع، با عنوان‌های گوناگونی ثبت شده است: «التثبیت عند التبییت»، «التثبیت فی لیلة المبیت»، «التثبیت فی فتنة القبر»، «التثبیت فی زمن التبییت»، «التثبیت فی سؤال المبیت»، «التثبیت»، «منظومة القبور»، «منظومة سؤال القبر» و «أرجوزة فی سؤال القبر و فتنته».<ref>ر.ک: همان، ص44-43</ref> | نام کتاب در منابع، با عنوان‌های گوناگونی ثبت شده است: «التثبیت عند التبییت»، «التثبیت فی لیلة المبیت»، «التثبیت فی فتنة القبر»، «التثبیت فی زمن التبییت»، «التثبیت فی سؤال المبیت»، «التثبیت»، «منظومة القبور»، «منظومة سؤال القبر» و «أرجوزة فی سؤال القبر و فتنته».<ref>ر.ک: همان، ص44-43</ref> | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه محقق و متن کتاب | #مقدمه محقق و متن کتاب | ||
# شهری، محمد بن عوض بن عبدالله، «اﻟﺘﺜﺒﻴﺖ ﻋﻨﺪ اﻟﺘﺒﻴﻴﺖ ﻟﻠﺤﺎﻓﻆ أﺑﻲ اﻟﻔﻀﻞ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ»، مجلة العلوم الشرعیة، شماره 41، شوال | # [https://imamjournals.org/index.php/jis/article/view/846/759 شهری، محمد بن عوض بن عبدالله، «اﻟﺘﺜﺒﻴﺖ ﻋﻨﺪ اﻟﺘﺒﻴﻴﺖ ﻟﻠﺤﺎﻓﻆ أﺑﻲ اﻟﻔﻀﻞ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ»، مجلة العلوم الشرعیة، شماره 41، شوال] | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۲: | ||
[[رده:معاد]] | [[رده:معاد]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 اسفند 1402]] | ||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آبان 1402 توسط سید حمید رضا حسینی هاشمی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ آبان 1402 توسط سید حمید رضا حسینی هاشمی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آبان 1402 توسط سید محمد رضا موسوی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ آبان 1402 توسط سید محمد رضا موسوی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۸
| فتح الغفور بشرح منظومة القبور | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبکی، احمد بن خلیل (نويسنده)
درویش، احمد عبدالمعین (محقق) سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | منظومة القبور. شرح |
| ناشر | دار النوادر |
| مکان نشر | سوریه - دمشق ** لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1431ق - 2010م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-9933-418-24-3 |
| موضوع | سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، 849 - 911ق. منظومة القبور -- نقد و تفسیر - مرگ --احادیث -- شعر - قبر -- احادیث -- شعر - قیامت - احادیث و روایات |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 8025م9س 222 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فتح الغفور بشرح منظومة القبور، نوشته احمد بن خلیل سُبکی شافعی مصری (درگذشته 1032ق) است. این اثر شرحی بر کتاب «التثبیت عند التبییت» نوشته جلال‌الدین سیوطی (849-911ق) با موضوع پدیده مرگ و ماجراهای گور، برزخ و قیامت است. متن «التثبیت» در فتح الغفور آمده است. احمد عبد المعین درویش پژوهش این اثر را انجام داده است.
سبکی در شرح خود کوشش نموده است تا جوانب مسائلی را که در منظومه سیوطی آمده است، گرد آورَد و مطالب گوناگون و پراکنده‌ای را که در لابه‌لای کتاب‌های دیگر دیده است، به شرحش بیفزاید. این افزوده‌ها در «فتح الغفور» فراوان آمده است و سبکی مراجعات بسیاری به آثار گوناگون داشته است که متأسفانه بعضي از این آثار به دست ما نرسیده و اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود. ازاینرو، محقق (احمد عبد المعین) نشانی آن مصدرها را در کتاب دیگری از سیوطی به نام «شرح الصدور بشرح حال الموتی و القبور» جستجو نموده و ثبت کرده است.[۱]
سبکی بحث‌های لغوی گسترده‌ای در معنایابی واژه‌ها و عبارت‌هایی مانند «بسم الله الرحمن الرحیم» انجام داده است.[۲]و به مناسبت عبارت‌های متن، متعرض فرقه‌های کلامی شده است.[۳]همچنین، از منابع حدیثی متعدد در احتجاج‌های خود بهره جسته است.[۴]
محقق، این کتاب را از چهار نسخه خطی در «کتابخانه ازهریه» فراهم آورده است[۵]و در پژوهش خود، شرح حال کوتاهی از کسانی که نامشان در متن و شرح آمده است، نوشته است. همچنین نشانی احادیث را استخراج کرده و واژه‌های دشوار را معنا نموده است.[۶]
التثبیت عند التبییت
اثری از سیوطی (849-911ق) است که موضوع آن، رخدادهایی است که هنگام مرگ آدمی و درون گور و هنگام برزخ و روز رستاخیز بر او می‌گذرد.
سیوطی مباحث منظومه را در سه موضوع کلی که مربوط به «انسان مُرده»، «فرشتگان مرگ» و «روح» می‌شود، پیش برده است. این مباحث عبارتند از: وجوب ایمان به سؤال دو فرشته مرگ و ادله‌ای که از کتاب (قرآن) و سنت بر آن گواهی می‌دهد؛ شبهات منکران آزمایش و پرسش که در گور است، به همراه پاسخ به آنان و حکمشان؛ حکمتی که در سؤال از میت وجود دارد به ضمیمه دیدگاه‌های این مسأله؛ دستور پیامبر(ص) به آموختن پاسخ پرسش‌های دو فرشته مرگ؛ حکم تلقین مُرده پس از دفن او و مشروعیت درخواست ثبات برای او؛ اختصاص سؤال قبر به امت پیامبر(ص)؛ نحوه پرسش از کسی که به جهاتی دفن نشده است؛ استثناشدگان از پرسش؛ آرای گوناگون در سؤال فرشتگان و جنیان؛ پرسش و تلقین از کودکان و ابلهان؛ پرسش از کافران و کودکانشان و پرسش از منافقان؛ نام و صفات دو فرشته مرگ و نحوه پرسشگری آنان؛ تکرار و مدت پرسش و سرنوشت که ارواح در گور دارند.[۷]
ارزش علمی «التثبیت» از جهات گوناگونی نمودار است؛ این کتاب از جهت موضوع، به روز رستاخیز، که یکی از ارکان ایمان است، می‌پردازد و پدیده مرگ و آنچه بر آدمی در گور می‌گذرد، مداری است که بحث‌ها بر گِرد آن می‌چرخد. از جهت مصدر نیز، از مصادری چون قرآن، حدیث‌های نبوی (بویژه متواترات)، برخی از گفتارها و کردارهای پیشینیان (سلف) و پیشوایان و عالمان بزرگی مانند ابوحنیفه، طاووس، أبو نعیم، سفیان، طحاوی، لالکائی، قاضی عیاض، ترمذی، ابن عبدالبر، ابن عربی، نووی، ابن صلاح، بیهقی، ابن قیم و ابن رجب بهره می‌برد . سیوطی گاه، نقل قول‌هایی را از آثار این عالمان می‌آورد که برخی از آن‌ها، اکنون در دسترس نیست. این کار او، دریچه‌ای را به روی آرای ازدست‌رفته می‌گشاید.
این کتاب واسطه ارتباط میان دو نوشته دیگر است: یکی، «شرح الصدور بحال الموتی و القبور» است که رخدادهای پیش از مرگ و پیش از ورود به گور را دربردارد و دیگری، «البدور السافرة عن أمور الآخرة» است که رستاخیز آدمی و ورود به بهشت و دوزخ را پوشش می‌دهد. ازاینرو این منظومه، تکمیل‌کننده و تأکید‌کننده مطالب «شرح الصدور» و پیوند‌دهنده آن با «البدور السافرة» است. التبثیت به پرسش‌ها و شبهه‌هایی مانند «ادراک نکردن و ندیدن نعمت‌ها و عذاب گور» که مخالفان درباره برزخ دارند و نیز، به برخی گفته‌های سست (مانند اینکه پرسش‌های رستاخیز به زبان سُریانی است) پاسخ می‌دهد. توجه عالمان به این منظومه و نوشتن شرح‌های متعدد بر آن، گویای جایگاه ممتاز این منظومه در میان آنان است.[۸]
شرح‌هایی که بر این کتاب نوشته شده است – افزون بر این شرح - عبارتند از: «شرح التثبیت عند التبییت» از سیوطی، «فتح المقیت فی شرح التثبیت عند التبییت» از سُبکی، «شرح أبی الحجاج یوسف القاسمی» (درگذشته ١٠٦٥ق)، «شرح أرجوزة التثبیت فی لیلة المبیت» یا «شرح التثبیت فی لیلة المبیت» از یوسف بن محمد بن علی بن یوسف بن محمد فاسی (درگذشته ١١١٥ق)، «جمع الشتیت فی شرح أبیات التثبیت» از صنعانی (درگذشته ١١٨٢ق)، «شرح أبی عبدالله محمد التهامی کنون» (درگذشته ١٣٣٣ق)، «ثمار التنکیت فی شرح أبیات التثبیت» از محمد صدیق حسن خان قنوجی (درگذشته 1307ق)، «شرحٌ على أرجوزة السیوطی» از محمد افندی غسانی و «شرح التثبیت عند التبییت» از حسن محمد کدالی».[۹]
نام کتاب در منابع، با عنوان‌های گوناگونی ثبت شده است: «التثبیت عند التبییت»، «التثبیت فی لیلة المبیت»، «التثبیت فی فتنة القبر»، «التثبیت فی زمن التبییت»، «التثبیت فی سؤال المبیت»، «التثبیت»، «منظومة القبور»، «منظومة سؤال القبر» و «أرجوزة فی سؤال القبر و فتنته».[۱۰]
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه محقق و متن کتاب
- شهری، محمد بن عوض بن عبدالله، «اﻟﺘﺜﺒﻴﺖ ﻋﻨﺪ اﻟﺘﺒﻴﻴﺖ ﻟﻠﺤﺎﻓﻆ أﺑﻲ اﻟﻔﻀﻞ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺴﻴﻮﻃﻲ»، مجلة العلوم الشرعیة، شماره 41، شوال