شاهنامه چنگیزی

شاهنامه چنگیزی
پدیدآوران	کاشانی، شمس‌الدین (نویسنده) قنبری ننیز، وحید (محقق)
ناشر	انتشارات دکتر محمود افشار
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۳۹۹ش
کد کنگره	‏

شاهنامه چنگیزی تألیف شمس‌الدین کاشانی، مصحح وحید قنبری ننیز؛ شاهنامه ی چنگیزی یا تاریخ منظوم مغول، یکی از مثنوی های تاریخی فارسی است که شمس الدین کاشانی آن را در بحر متقارب و به تقلید از شاهنامه ی فردوسی در ابتدای قرن هشتم سروده است. این اثر صورت منظوم بخشی از جامع التواریخ رشید الدین فضل الله همدانی است. شهنامه ی چنگیزی از منابع مهم تاریخ و به ویژه ادبیات عصر ایلخانان محسوب می شود.

گزارش کتاب

شهنامه چنگیزی یا تاریخ منظوم مغول، یکی از مثنوی‌های تاریخی فارسی است که شمس‌الدین کاشانی آن را در بحر متقارب و به تقلید از شاهنامه فردوسی در ابتدای قرن هشتم سروده است. این اثر صورت منظوم بخشی از جامع‌التواریخ رشیدالدین فضل‌الله همدانی است.شهنامه چنگیزی از منابع مهم تاریخ و به ویژه ادبیات عصر ایلخانان محسوب می‌شود.موضوع این منظومه تاریخ چنگیز و نیاکان و فرزندان وی است.

این منظومه در اصل شکل منظوم بخشی از کتاب جامع التواریخ رشیدالدین فضل‌اللّه همدانی است. شاعر داستان را از حکایت قوم اُغُوز آغاز می‌کند. پس از آن اجداد چنگیزخان را تا یسوکی بهادر، پدر چنگیز بر‌می‌شمرد و به تولد چنگیز می‌پردازد. از بیت 900 به بعد داستان چنگیزخان و جنگ‌های او و رزم او با سلطان محمّد خوارزمشاه و سلطان جلال‌الدّین آغاز می‌شود و تا بیت 3450 که مرگ چنگیزخان است ادامه دارد. پس از آن شاعر از بیلک‌ها و پندهای چنگیزخان سخن می‌گوید و سپس داستان پادشاهی اکتای آغاز می‌شود. در همین بخش است که شاعر مفصّل به داستان جلال‌الدّین خوارزمشاه می‌پردازد و از دلاوری‌ها و رشادت‌های او می‌گوید. پس از آن اشاره‌ای کوتاه به مرگ جوچی و جغاتا، پسران چنگیز، دارد و سپس داستان تولوی، گُیوک‌خان، باتو، منگوقاآن، قبلای‌قاین و تمورقاین بیان می‌شود.

در ادامه داستان حرکت هلاکو به سمت ایران آغاز می‌شود. شاعر در این بخش مفصل به ذکر جنگ‌های هلاکو به‌ویژه فتح قلاع اسماعیلیه و حملۀ او به بغداد پرداخته است. داستان اباقا فرزند هلاکو، شرح اختلاف سلطان احمد با ارغون بر سر جانشینی پدر و در نهایت پادشاهی ارغون، کشته شدن شمس‌الدین صاحب‌دیوان، پادشاهی گیخاتو و داستان غازان‌خان از دیگر بخش‌های این منظومه هستند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران