الأنس الجليل بتاريخ القدس و الخليل: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =6755

مجيرالدين در صفحات اوّليه اثر خود انگيزه‌هایى كه او را به نگارش واداشته اين گونه مى‌آورد، به جزء در باب فضائل اين شهر، فتح آن به دست عمر و قصّه‌هایى درباره قية الصحرة و علمايى كه از بيت‌المقدس ديدن كرده‌اند، پيش از او كمتر مطلب مفيدى درباره تاريخ اين شهر نوشته شده است. وى بخشى از اين كوتاهى را به دليل گسستن سنّت اسلامى بر اثر فتوحات مسحيان مى‌داند و شاهد مى‌آورد كه ابوالقاسم المكى كه كتابى در اين زمينه تدوين كرده، پيش از اتمام آن به دست صليبيون كشته شد. البته علّت اصلى فقدان اطلاعات مربوط به بيت‌المقدّس همانا تشخص آن به عنوان شهرى مقدّس بوده است كه بيش از آنكه خود اهمّيتى سياسى، ادارى يا فرهنگى داشته باشد، با تكيه بر موهوبات و عطايايى كه از خارج نصيب آن مى‌شده، روزگارى مى‌گذرانيده است. در نيتجه در ارائه تاريخ آن، بيش از آنكه سعى در پرداختن گزارشى پيوسته باشد، بايد به نكات برجسته آن پرداخت. بنابراین در نگارش اين اثر بين ذكر بناهاى تاريخى، مساجد، مدارس و فضائل، فتوحات، شرح اموال علما، فقهاء و ذكر مهم‌ترين حوادث شهر بيت‌المقدس را جمع كردم تا اين كتاب دربر دارنده تاريخ كاملى از اين شهر باشد.

مصادر و منابعى كه مؤلف از آنها در تأليف سود جسته، تورات، قرآن كريم، [[صحيح بخارى]] [[صحيح مسلم]]، [[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد بن حنبل]] و ديگر كتب سنن و اخبار نبوى و از كتب تفاسير از جمله تفسيير [[ابن‌عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] تفسير.

مؤلف از كتب انساب، تراجم و طبقات از جمله كتاب صفرة الصفوة [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]]، كتاب و فيات الاعيان و انباء ابناء الزمان [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] و طبقات شافعيه عبدالوهاب بن على سبکىدر تدوين استفاده، نموده است.

مؤلف از كتب جغرافيا؛ از جمله الاشارات الى معرفة الزيارات ابى‌بكر هروى، كتاب البديع في تفصيل مملكة الاسلام محمد بن احمد بناء احمد بناء مقدسى، كتاب [[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]] ابن‌عساكر دمشقى و تهذيب الاسماء و اللغات نووى دمشقى و كتاب عوارف المعارف محمد بن عب‍ اللّه سهروردى در تألیف اثر سود جسته است. اين مقدّمه محقق، اطلاعات گرانمايه به خواننده ارائه مى‌دهد.

متن اصلى جزء اول با تشريح انگيزه برای تألیف شروع مى‌شود كه در به طور مختصر گذشت و بعد تفسير آيه اوّل سوره اسراء نامى از مسجد الاقصى در آن آمده كه تفسير به مسجد بيت‌القدس شده است و از خلال تفسير به گوشه‌اى از اهمّيت دينى اين زمين مقدّس به ميان مى‌آيد و به دنبال آن اقوال اوّلين كسى كه مسجد بيت‌المقدس را قبل از حضرت داود(ع) بنا كرده چه شخصى مى‌باشد؟ مطرح مى‌شود.

در ادامه مؤلف، از ديگران پيامبران بزرگ كه ارتباط و علاقه‌اى با اين سرزمين و مكان مقدس داشته‌اند، صحبت مى‌كند. از داود، سليمان و يونس تا اينكه مى‌رسد. كنى كه بعد از به تخت نشستن، در سال چهارم حكومت خود(600 سال قبل از ميلاد) به بيت‌المقدس تاخت و اين شهر را ويران نمود و اين اوّلين ويرانى شهر مقدس بود و آن تا 70 سال به طول انجاميد. پس در جنگى كه بين ایران و بابل درگرفت، بيت‌المقدس به دست كوروش هخامنشى فتح شد و از 538 قبل از ميلاد تا 332 در تصرف آنها بود. در اين دوره گروهایى از بنى اسرائيل كه به سرزمين‌هاى عربى گريخته بودند، مجددا به بيت‌المقدس بازگشتند. در سال 332 قبل از ميلاد اسكندر مقدونى با شكست امپراتورى ایران، اين شهر را فتح كرد. پس از اسكندر، بيت‌المقدس متناوبا زير سيطره «بطالسه مصر» و «پادشاهان سلوكى» قرار داشت. و اين وضع ادامه داشت تا اينكه در سال 63 قبل از ميلاد«روميان»، و در 40 قبل از ميلاد «پارتيان» ایرانى بر بيت‌المقدس مسلط شدند و اندكى بعد «هرود» به يارى روميان بر بيت‌المقدس استيلا يافت حضرت عيسى(ع) در دوره حكومت او به دنيا آمد. چهل سال بعد از مصلوب شدن حضرت مسيح و رفته او به آسمان، «طيطوس» شاه رومى، در همان اولین سال حكومت خود به بيت‌المقدس حمله كرد و ابن شهر را ويران نمود. هیکل يا همان معبدسليمان(ع) را به آتش كشيد و همه كتب آنها را بسوزاند و يهوديان مستقر در بيت‌المقدس را به قتل رساند؛ مگر آنانى كه گريختند يا مخفى شدند. اين ويرانى دوم بيت‌المقدس بود. قوم يهود از اين پس تاكنون برای آنها در اين سرزمين (منظور سال تألیف اثر است) رياست و حكومتى نبوده است. مؤلف در ضمن اين برهه از تاريخ بيت‌المقدس، سرگذشت و حوادث تاريخى انبياء زكريا، يحيى و عيسى عليهم‌السلام با كمك گرفتن آيات از قرآن كريم و احاديث دنبال مى‌كنند. سرزمين فلسطين و بيت‌المقدس در 312 ميلادى به متصرفات «قسطنطن» امپراتور مسيحى روم افزوده شد. در اين دوره كليسها و دينى مسيحى رو به توسعه نهاد و گروه‌هاى مسيحى به اين شهر كوچ نموده و در آنجا اقامت گزيدند. اين وضع ادامه داشت تا اينكه درپى شكست روميان از ساسانيان، بيت‌المقدس به تصرف ایرانيان درآمد؛ ولى با تحولات سياسى و نظامى كه رخ داد تا فتح آل به دست مسلمانان (15 قمرى) در سلطه مسيحيان بود.

و در بخش دوم به ذكر نام واليان از زمان فتح اسلامى تا زمان خود بر شهر بيت‌المقدس و شهر ابراهیم خليل(ع) مى‌پردازد و هر كدام كه كارى خيرى يا بنا يا آبادى در اييها انجام داده باشند، آنها را نام مى‌برد(تا صفحه 176) در ادامه به معرفى علماء، قضات، خطباء، فقهاء، ديگر بزرگان و مشايخ صوفيّه و زهّاد اين دو مكان مقدّس از مذاهب چهارگانه اهل سنّت به ترتيب شافعيّه، حنفيّه، ماكليّه و حنابله مى‌پردازد. ذكر اين اشخاص از زبان صلاح‌الدين - يوسف بن ايوب است كه بيت‌المقدس را فتح و دستگاه فاطمى را از اين شهر بر چند تا زمان خود صاحب اثر مى‌باشد. شرح حال اين بزرگان و علماء شامل تاريخى ولادت و فوت، لقب و كنيه، مناقب و مسئولیت‌هاى اجتماعى ايشان، حوادثى كه در زمان آنها به وقوع پيوسته، تأليفات و شرح حالى از صفحات پسنديده آنها مى‌باشد كه از ميان آنها مى‌توان اشخاصى؛ همچون بهاءالدين تميم اسدى (شخصى كه مؤلف به آن آغاز نموده است)، فخرالدين عساكر دمشقى، نجم‌الدين داود كردى، صلاح‌الدين علائى دمشقى، ابن هاشم، هروى، ابن محمرة، سراج‌الدين حمصى مخزومى، محيى‌الدين ابوالمعالى، ابن‌صائغ، ابن مؤقت، قزازى، ابن نقيب و...نام برد. آخرين فردى كه مؤلف به طور كامل و مسبوط به شرح حال او مى‌پردازد، كمال‌الدين ابوالمعالى سبط ابن‌عمو جان مى‌باشد.