بدایع الأفکار في صنایع الأشعار

بدایع الافکار فی صنایع الاشعار
پدیدآوران	کاشفی، حسین بن علی (نويسنده) کزازی، میر جلال‌ا‌لدین (ويراستار)
ناشر	نشر مرکز
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1369ش
چاپ	1
موضوع	فارسی - فن شعر - فارسی - بدیع
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR‎ ‌3361‎/‎ ك‎‌2‎ب‎‌4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بدایع الأفکار في صنایع الأشعار، اثر کمال‌الدین حسین واعظ کاشفی سبزواری (متوفی 910ق)، کتابی است در صناعات شعری به زبان فارسی که با مقدمه و تصحیح میر جلال‌الدین کزازی، منتشر شده است.

این کتاب اثری تحقیقی است که علاوه بر متن «بدایع الافکار فی صنایع الاشعار» مشتمل بر مقدمه‌ای ارزشمند از میر جلال الدین کزازی (در معرفی کاشفی، صنایع شعری، بیان عیوب نظم و...) تا صفحه 65 کتاب است. پس از ارائه متن تصحیح شده بدایع الافکار نیز از صفحه 195 تا انتهای کتاب تحت عنوان «گزارش بدایع الافکار فی صنایع الاشعار»، مقدمه، باب اول و دوم و خاتمه کتاب مذکور مورد مداقه قرار گرفته و واژگان، اصطلاحات، اعلام و متن منثور و منظوم آن به خامه استاد کزازی شرح و توضیح شده است.

معرفی کتاب به قلم جلال‌الدین کزازی

کاشفی این کتاب را در دانش شعر نوشته است. از دیباچه کتاب برمی‌آید که این اثر، در سال‌هایی نوشته شده است که سلطان حسین میرزا به تازگی بر اورنگ فرمانرانی هرات، نشسته بوده و کاشفی خواسته است با پرداختن این کتاب، ارمغانی ارزنده و شایسته را برای پیوستن بدو و برخوردار گردیدن از نوال و نواخت وی، فراهم بیاورد.

وی کتاب را در یک مقدمه، دو باب و خاتمه‌ای نوشته است. ارزش کتاب، در این است که نویسنده در آن، با گستردگی، آرایه‌های سخن در ادب پارسی را بررسیده است و آنچه در کتاب‌های پیشینه، به کوتاهی آورده شده را فزونتر کاویده است و در بسیاری از آرایه‌ها، کاربردها و نمونه‌هایی تازه به دست داده است. نمونه را، رشید وطواط، تنها از هشت ‌گونه همگونی (تجنیس)، در «حدائق السحر» یاد کرده است و گونه‌های این آرایه در اثر حاضر، به هشت‌ گونه بخش شده است. نیز آرایه معما که در «حدائق السحر» تنها گونه‌ای است؛ و در «بدایع الافکار» از هشت گونه سخن رفته است. یا آرایه توشیح که در «حدایق السحر و المعجم» پنج گونه آن برشمرده شده است، در «بدایع الافکار» تا بیست گونه گسترش و فزونی یافته است.

از آنچه نمونه‌وار نوشته آمد، گستردگی و پروردگی آرایه‌های سخن در کتاب حاضر آشکار می‌گردد. از دیگرسوی، در این کتاب، به آرایه‌هایی بازمی‌خوریم که در کتاب‌های بدیعی دیگر، حتی کتاب‌های همزمان با «بدایع الافکار»، چون «حدایق الحدائق» یا «دقائق الشعر» از آنها سخنی نرفته است؛ آرایه‌هایی از گونه: اضمار الحروف، تعریف، افراد، تهجی، اطراد، ترویج، تفصیل، توصیل، ذواللسانین، قلب القوافی، سحر حلال.

فزون‌مایگی اثر حاضر را همین بس که بیش از 300 آرایه سخن، در آن بررسیده شده است. با این‌همه، کاشفی در نوشتن این کتاب، از کتب بلغا و رسایل فصحا، فراوان سود جسته است؛ به‌ویژه از «المعجم» شمس قیس رازی. با نگاهی به این هردو کتاب، آشکارا، دریافته خواهد شد که کاشفی، در نگارش این اثر، به «المعجم» می‌اندیشیده است.

منابع مقاله

دیباچه و متن کتاب.