مختصر قيام الليل

مختصر قيام الليل
پدیدآوران	مروزی، محمد بن نصر (نويسنده) مقریزی، احمد بن علی (خلاصه کننده) مروزی، محمد بن نصر ( نويسنده)
عنوان‌های دیگر	مختصر الوتر ** مختصر قیام رمضان
ناشر	عبدالکریم قریب
مکان نشر	پاکستان - فیصل آباد
سال نشر	1408ق - 1988م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ن 88 م4 117/25 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مختصر قيام الليل و قيام الرمضان و كتاب الوتر، به قلم احمد بن علی مقریزی (متوفی 845ق)، خلاصه سه کتاب به همین نام نوشته محمد بن نصر مروزی (متوفی 294ق) است.

اصل این کتاب مشتمل بر سه کتاب «قيام الليل، قيام رمضان و كتاب الوتر» بوده است و آن‌گونه که حاجی خلیفه نوشته، «قيام اللیل» در دو مجلد تألیف محمد بن نصر مروزی بوده و بغدادی در «هدية العارفين» از آن نام برده است. لکن این کتاب، تا آنجا که می‌دانیم مفقود شده است. احمد بن علی مقریزی (متوفی 845ق)، این سه کتاب را مختصر کرده و از این مختصر نسخه‌ای در کتابخانه شیخ شمس‌الحق عظیم‌آبادی موجود است. این کتاب دو بار، یک بار در هند سال 1320ق، در لاهور با تعدادی حواشی مفید به طبع رسیده است و بار دوم نیز در سال 1389 در پاکستان منتشر شده که این نسخه نیز از روی همان طبع، بدون هیچ تغییری است‏.

در ابتدای کتاب، شرح حال محمد بن نصر مروزی، اساتید، جایگاه علمی، اسامی آثار و ویژگی‌های اخلاقی‌اش و نیز به‌اختصار زندگانی مقریزی و تصانیفش مطرح شده است‏.

مقریزی در ابتدای کتاب چنین نوشته است: «من در این جزء از کتاب، قيام الليل امام ابوعبدالله محمد بن نصر مروزی را خلاصه کردم؛ بدین ‌صورت که مطالب تکراری را (چه از احادیث مسند و چه از دیگر آثار) حذف کردم و همه احادیث مسند را با سند و آثار و سخنان صحابه را با حذف سند ذکر نمودم»‏.

کتاب با احادیثی از رسول مکرم اسلام(ص) و آثار و سخنانی از صحابه در حکم نماز شب آغاز شده است. نویسنده با استناد به برخی اخبار، وجوب ابتدایی نماز شب و سپس نسخ وجوب آن را بررسی کرده است.‏ سپس آیات متعددی را که به انجام نماز شب ترغیب و تشویق کرده‌اند، ذکر کرده است‏. در بخشی از مباحث کتاب نیز در ضمن یک باب، احادیث رسول‌الله(ص) در فضیلت نماز شب ذکر شده است.‏ در برخی اخبار و آثار اهل سنت، آیه «تتجافی جنوبهم عن المضاجع»، به ادای نماز مستحبی بین نماز مغرب و عشا تفسیر شده است.‏

در ادامه مباحث مختصر قيام الليل، جهر در نماز شب، ترتیل در قرائت، گریه به هنگام قرائت قرآن، نماز شب در سفر و سنن فراوان دیگری ذکر شده است.

در فضیلت ماه رمضان، احادیث و آثار فراوانی داریم که در «مختصر قیام رمضان»، به تعدادی از آنها اشاره شده است‏. در این کتاب همچنین به برخی بدعت‌های زمان خلیفه دوم اشاره شده؛ از جمله اینکه عمر بن خطاب به ابی بن کعب و تمیم داری فرمان داد که در ماه رمضان یازده رکعت نماز به جماعت برپای دارند‏. همراه شدن هریک از رکعات با پنجاه یا شصت آیه چنان نماز را طولانی می‌کرده که نقل شده گاه از ترس اینکه فجر طلوع کند، از ادامه این نماز صرف نظر می‌کردند و خدام با عجله سحری را تقسیم می‌نمودند‏.

«مختصر كتاب الوتر» نیز با ذکر اخبار و آثار در تشویق به نماز وتر آغاز شده است. پس از آن به اخباری اشاره شده که دلالت بر آن دارد که وتر نماز مستحبی است و واجب نیست؛ از جمله از علی بن ابی‌طالب(ع) نقل شده که وتر مانند نماز واجب نیست، بلکه سنت و مستحب است.‏ قنوت نماز وتر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ تا آنجا که از امام حسن(ع) نقل شده که رسول‌الله(ص) کلماتی را به من آموخت که در قنوت نماز وتر بگویم: «اللهم اهدني في من هديت و عافني في من عافيت و تولني في من توليت و... »‏.

منابع مقاله

مقدمه ناشر، محقق و مؤلف و متن کتاب.