جستاری در مذهب اسماعیلی فردوسی و بیست و سه گفتار دیگر از شاهنامه شناسان درباره دین و مذهب فردوسی: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'آیینه ای ' به 'آیینه‌ای ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'اندیشه ی ' به 'اندیشه‌ی ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
آنچه پیش رو دارید مجموعه‌ای از گفتارها درباره‌ی دین و مذهب فردوسی است که در دوره ی معاصر از زبان فردوسی پژوهان بازگفته شده است. از آن چه خواهیم دید، چنین برمی آید که پیوسته پژوهش گران به چیستی دین و مذهب فردوسی توجه داشته‌اند و کم تر پژوهنده‌ای را می‌بینیم که از بینش دینی و مذهب فردوسی پرسش نکرده باشد؛ از همین روی، این نکته پیش می آید که چرا باید پژوهندگان این اثر حماسی به این اندازه به دین و مذهب سراینده ی آن اثر توجه داشته باشند؟ به راستی چه پیوندی است میان حماسه ی فردوسی و دین و مذهب وی که پیوسته از نگرش دینی و مذهبی او پرسیده اند؟ | آنچه پیش رو دارید مجموعه‌ای از گفتارها درباره‌ی دین و مذهب فردوسی است که در دوره ی معاصر از زبان فردوسی پژوهان بازگفته شده است. از آن چه خواهیم دید، چنین برمی آید که پیوسته پژوهش گران به چیستی دین و مذهب فردوسی توجه داشته‌اند و کم تر پژوهنده‌ای را می‌بینیم که از بینش دینی و مذهب فردوسی پرسش نکرده باشد؛ از همین روی، این نکته پیش می آید که چرا باید پژوهندگان این اثر حماسی به این اندازه به دین و مذهب سراینده ی آن اثر توجه داشته باشند؟ به راستی چه پیوندی است میان حماسه ی فردوسی و دین و مذهب وی که پیوسته از نگرش دینی و مذهبی او پرسیده اند؟ | ||
پرسش از دین و مذهب فردوسی، یکی از سؤال هایی است که پیوسته ذهن نگارنده راهم چون دیگرانی که به حوزه ی شاهنامه پژوهی وارد شده‌اند، به خود مشغول می داشت و به دلیل همین پرسش و سؤالاتی همانند آن، گه گاه مورد سرزنش برخی منتقدان قرار گرفته است که به راستی سخن گفتن از دین و کیش فردوسی، اساسا چه مشکلی را می گشاید و چه یاری ای به شناخت شاهنامه می‌رساند؟ پاسخ به این گروه که بیش‌تر فریفته ی زیبایی های ادبی به حق شاهنامه هستند و خویش کاری های دیگر این اثر در فرهنگ ما را چندان مهم نمی دانند، این خواهد بود که شناخت دین ومذهب فردوسی، چیستی | پرسش از دین و مذهب فردوسی، یکی از سؤال هایی است که پیوسته ذهن نگارنده راهم چون دیگرانی که به حوزه ی شاهنامه پژوهی وارد شده‌اند، به خود مشغول می داشت و به دلیل همین پرسش و سؤالاتی همانند آن، گه گاه مورد سرزنش برخی منتقدان قرار گرفته است که به راستی سخن گفتن از دین و کیش فردوسی، اساسا چه مشکلی را می گشاید و چه یاری ای به شناخت شاهنامه می‌رساند؟ پاسخ به این گروه که بیش‌تر فریفته ی زیبایی های ادبی به حق شاهنامه هستند و خویش کاری های دیگر این اثر در فرهنگ ما را چندان مهم نمی دانند، این خواهد بود که شناخت دین ومذهب فردوسی، چیستی اندیشه‌ی ایرانیان پیش رو آن قرن ها را روشن می سازد که البته این مسأله برای کسانی که صرفا می خواهند از یک متن ادبی لذت ببرند و به زیبایی های هنری اثر سرگرم باشند، موضوعی مهم نخواهد بود؛ اما دغدغه مندانی که سیر تحول فکری ایرانیان، تاریخ علوم عقلی در ایران، چگونگی افتادن در ابتذال خردستیزی و علل توسعه نیافتگی ایران را جست و جو می کنند و از سرگشتگی های فکری و تناقض در کردار ایرانی به تنگ آمده‌اند، قطعا شناخت برآمیختگی اندیشه‌ی ملی گرایانه و مذهب اسماعیلی فردوسی راه گشا خواهد بود. فردوسی از یک سو در پی آن است که با ارائه ی شاهنامه به عنوان آیینه‌ای از فرهنگ ایرانی، ضعف و نقص و البته شایستگی های این فرهنگ را بنماید و از سوی دیگر با درآمیختگی بخش کارآمد فرهنگی کهن ایرانی و تفکر شیعی (اسماعیلی) که خرد را اساس زیست مادی و معنوی خود ساخته است، طرحی برای زندگی ایرانیان به دست دهد. او این برآمیختگی فرهنگ کهن ایرانی و تفکر اسماعیلی را که در همان اندیشه های کهن ایرانی بنیاد دارد و پیکره ای اسلامی گرفته است، به زیبایی در دیباچه ی اثرش به نمایش می گذارد و این اندیشه و باور را در بن داستان‌های شاهنامه می پراکند. او با آمیزش فرهنگ دیرپای ایرانی و اندیشه‌ی شیعی، آمیختگی دین ورزی با خردگرایی، دنیاگرایی توسعه گرا و رستگاری اخلاقی یا به تعبیری دیگر، زیست اخلاقی هم راه با شاید را جست و جو می‌کند و البته چه طرحی برای زندگی در روزگار کنونی از این خوش تر. نکته ای دیگر را که گروه یاد شده از آن غفلت کرده اند، وجود اندیشه‌ی دینی (اسماعیلی) در بن داستان‌های شاهنامه است که حتی ساخت ادبی و زیبایی شناسی آن متن را رقم می زند و متأثر می سازد. در این باره کافی است به دیدگاه فردوسی درباره‌ی داستان‌های شاهنامه نگاه کنیم. از نظر نگارنده، این دید به داستان‌ها از بینش اسماعیلی فردوسی برمی خیزد که پس از این بدان خواهیم پرداخت؛ بنابراین آیا می‌توان جنبه ی ادبیاتی متن شاهنامه را از بن مایه‌های فکری و باوری سراینده اش جدا ساخت؟ | ||
بنابرآنچه یاد شده، شناخت بن مایه‌های | بنابرآنچه یاد شده، شناخت بن مایه‌های اندیشه‌ی شاعر در توضیح و تحلیل ادبیات متن شاهنامه بایسته است و نمی‌توان فارغ از علت و انگیزه ی سراینده ی متن، به نتیجه ی چندان درستی از تحلیل متن رسید؛ از همین روی، در بخش نخست این مجموعه، نگارنده بر آن بوده که بینش مذهبی فردوس را بررسی کند و در این راه از دیباچه به صورت ویژه و دیگر بخش‌های شاهنامه یاری بگیرد و نهایتا فردوسی را به عنوان شاعری اسماعیلی مذهب بشناساند. پس از آن نیز در بیست و سه گفتار، آن چه را درباره‌ی دین و مذهب فردوسی گفته اند، آورده است تا خوانندگان در یک مجموعه تقریبا همه ی سخنان پژوهندگان شاهنامه را در این باره ببینند و در آن درنگ ورزند. | ||
درباره‌ی بخش دوم کتاب، به این نکته باید توجه داشته باشیم که نگارنده در آن، در ترتیب قرار گرفتن جستارها بر آن بوده است که زمان نگارش هر گفتار در نظر گرفته شود؛ از همین روی، جستارها را مانند آن چه نوشته شده است، در آغاز با رعایت زمان نگارش آن‌ها آورده است. از سوی دیگر، تناسب موضوعی مقاله‌ها نیزدر نظر بوده است؛ به طور مثال جستارهایی را که در آن نویسندگان، فردوسی را شیعه ی دوازده امامی دانسته اند، پی در پی آورده است. دراین بخش گفتار پایانی، سخنانی کوتاه از شاهنامه شناسان و پژوهندگان درباره‌ی دین ومذهب فردوسی است.<ref> [https://historylib.com/books/2701 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref> | درباره‌ی بخش دوم کتاب، به این نکته باید توجه داشته باشیم که نگارنده در آن، در ترتیب قرار گرفتن جستارها بر آن بوده است که زمان نگارش هر گفتار در نظر گرفته شود؛ از همین روی، جستارها را مانند آن چه نوشته شده است، در آغاز با رعایت زمان نگارش آن‌ها آورده است. از سوی دیگر، تناسب موضوعی مقاله‌ها نیزدر نظر بوده است؛ به طور مثال جستارهایی را که در آن نویسندگان، فردوسی را شیعه ی دوازده امامی دانسته اند، پی در پی آورده است. دراین بخش گفتار پایانی، سخنانی کوتاه از شاهنامه شناسان و پژوهندگان درباره‌ی دین ومذهب فردوسی است.<ref> [https://historylib.com/books/2701 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref> | ||
نسخهٔ ۹ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۴
| جستاری در مذهب اسماعیلی فردوسی و بیست و سه گفتار دیگر از شاهنامه شناسان درباره دین و مذهب فردوسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | اردستانی رستمی، حمیدرضا (نویسنده) |
| ناشر | نگاه معاصر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۹ |
| شابک | 4-77-7028 -622-978 |
| کد کنگره | |
جستاری در مذهب اسماعیلی فردوسی و بیست و سه گفتار دیگر از شاهنامه‌شناسان درباره دین و مذهب فردوسی تألیف حمیدرضا اردستانی رستمی؛ مجموعه‌ای از گفتارها درباره‌ی دین و مذهب فردوسی است که در دوره ی معاصر از زبان فردوسی پژوهان بازگفته شده است.
ساختار
عناوین این کتاب در یک نگاه:
بخش نخست: جستاری در مذهب اسماعیلی فردوسی
بخش دوم: بیست و سه گفتار از شاهنامه شناسان درباره‌ی دین و مذهب فردوسی
معرفی کتاب
آنچه پیش رو دارید مجموعه‌ای از گفتارها درباره‌ی دین و مذهب فردوسی است که در دوره ی معاصر از زبان فردوسی پژوهان بازگفته شده است. از آن چه خواهیم دید، چنین برمی آید که پیوسته پژوهش گران به چیستی دین و مذهب فردوسی توجه داشته‌اند و کم تر پژوهنده‌ای را می‌بینیم که از بینش دینی و مذهب فردوسی پرسش نکرده باشد؛ از همین روی، این نکته پیش می آید که چرا باید پژوهندگان این اثر حماسی به این اندازه به دین و مذهب سراینده ی آن اثر توجه داشته باشند؟ به راستی چه پیوندی است میان حماسه ی فردوسی و دین و مذهب وی که پیوسته از نگرش دینی و مذهبی او پرسیده اند؟
پرسش از دین و مذهب فردوسی، یکی از سؤال هایی است که پیوسته ذهن نگارنده راهم چون دیگرانی که به حوزه ی شاهنامه پژوهی وارد شده‌اند، به خود مشغول می داشت و به دلیل همین پرسش و سؤالاتی همانند آن، گه گاه مورد سرزنش برخی منتقدان قرار گرفته است که به راستی سخن گفتن از دین و کیش فردوسی، اساسا چه مشکلی را می گشاید و چه یاری ای به شناخت شاهنامه می‌رساند؟ پاسخ به این گروه که بیش‌تر فریفته ی زیبایی های ادبی به حق شاهنامه هستند و خویش کاری های دیگر این اثر در فرهنگ ما را چندان مهم نمی دانند، این خواهد بود که شناخت دین ومذهب فردوسی، چیستی اندیشه‌ی ایرانیان پیش رو آن قرن ها را روشن می سازد که البته این مسأله برای کسانی که صرفا می خواهند از یک متن ادبی لذت ببرند و به زیبایی های هنری اثر سرگرم باشند، موضوعی مهم نخواهد بود؛ اما دغدغه مندانی که سیر تحول فکری ایرانیان، تاریخ علوم عقلی در ایران، چگونگی افتادن در ابتذال خردستیزی و علل توسعه نیافتگی ایران را جست و جو می کنند و از سرگشتگی های فکری و تناقض در کردار ایرانی به تنگ آمده‌اند، قطعا شناخت برآمیختگی اندیشه‌ی ملی گرایانه و مذهب اسماعیلی فردوسی راه گشا خواهد بود. فردوسی از یک سو در پی آن است که با ارائه ی شاهنامه به عنوان آیینه‌ای از فرهنگ ایرانی، ضعف و نقص و البته شایستگی های این فرهنگ را بنماید و از سوی دیگر با درآمیختگی بخش کارآمد فرهنگی کهن ایرانی و تفکر شیعی (اسماعیلی) که خرد را اساس زیست مادی و معنوی خود ساخته است، طرحی برای زندگی ایرانیان به دست دهد. او این برآمیختگی فرهنگ کهن ایرانی و تفکر اسماعیلی را که در همان اندیشه های کهن ایرانی بنیاد دارد و پیکره ای اسلامی گرفته است، به زیبایی در دیباچه ی اثرش به نمایش می گذارد و این اندیشه و باور را در بن داستان‌های شاهنامه می پراکند. او با آمیزش فرهنگ دیرپای ایرانی و اندیشه‌ی شیعی، آمیختگی دین ورزی با خردگرایی، دنیاگرایی توسعه گرا و رستگاری اخلاقی یا به تعبیری دیگر، زیست اخلاقی هم راه با شاید را جست و جو می‌کند و البته چه طرحی برای زندگی در روزگار کنونی از این خوش تر. نکته ای دیگر را که گروه یاد شده از آن غفلت کرده اند، وجود اندیشه‌ی دینی (اسماعیلی) در بن داستان‌های شاهنامه است که حتی ساخت ادبی و زیبایی شناسی آن متن را رقم می زند و متأثر می سازد. در این باره کافی است به دیدگاه فردوسی درباره‌ی داستان‌های شاهنامه نگاه کنیم. از نظر نگارنده، این دید به داستان‌ها از بینش اسماعیلی فردوسی برمی خیزد که پس از این بدان خواهیم پرداخت؛ بنابراین آیا می‌توان جنبه ی ادبیاتی متن شاهنامه را از بن مایه‌های فکری و باوری سراینده اش جدا ساخت؟
بنابرآنچه یاد شده، شناخت بن مایه‌های اندیشه‌ی شاعر در توضیح و تحلیل ادبیات متن شاهنامه بایسته است و نمی‌توان فارغ از علت و انگیزه ی سراینده ی متن، به نتیجه ی چندان درستی از تحلیل متن رسید؛ از همین روی، در بخش نخست این مجموعه، نگارنده بر آن بوده که بینش مذهبی فردوس را بررسی کند و در این راه از دیباچه به صورت ویژه و دیگر بخش‌های شاهنامه یاری بگیرد و نهایتا فردوسی را به عنوان شاعری اسماعیلی مذهب بشناساند. پس از آن نیز در بیست و سه گفتار، آن چه را درباره‌ی دین و مذهب فردوسی گفته اند، آورده است تا خوانندگان در یک مجموعه تقریبا همه ی سخنان پژوهندگان شاهنامه را در این باره ببینند و در آن درنگ ورزند.
درباره‌ی بخش دوم کتاب، به این نکته باید توجه داشته باشیم که نگارنده در آن، در ترتیب قرار گرفتن جستارها بر آن بوده است که زمان نگارش هر گفتار در نظر گرفته شود؛ از همین روی، جستارها را مانند آن چه نوشته شده است، در آغاز با رعایت زمان نگارش آن‌ها آورده است. از سوی دیگر، تناسب موضوعی مقاله‌ها نیزدر نظر بوده است؛ به طور مثال جستارهایی را که در آن نویسندگان، فردوسی را شیعه ی دوازده امامی دانسته اند، پی در پی آورده است. دراین بخش گفتار پایانی، سخنانی کوتاه از شاهنامه شناسان و پژوهندگان درباره‌ی دین ومذهب فردوسی است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران