جنگ‌های صلیبی

جنگ‌های صلیبی
پدیدآوران	شهیدی پاک، محمدرضا (نویسنده)
ناشر	سرای کتاب
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۴۰۲
کد کنگره	‏

جنگ‌های صلیبی تألیف محمدرضا شهیدی پاک، پژوهش حاضر برآورد کلی جنگ‌های صلیبی و استمرار آن به عنوان پارادایمی برای تعریف جنگ‌های موجود بین المللی است.

ساختار

کتاب از یک پیشگفتار و مقدمه و سه فصل تشکیل شده است.

پیشگفتار: پارادایم جنگ صلیبی

مقدمه: پرونده بازنبردهای صلیبی

فصل اول: ماهیت و تعریف هشت جنگ کلاسیک صلیبی

فصل دوم: آخرین جنگ صلیبی کلاسیک، جنگ صلیبی هشتم

فصل سوم: توسعه معاصر مجدد صلیبی در شرق دور، جنگ صلیبی جهانی

معرفی کتاب

جنگ های صلیبی از واژه‌های کلیدی تاریخ جهان و سیاست و روابط بین الملل است که هنوز در دامنه علوم انسانی کاربرد به روز دارد. جنگ های دویست ساله صلیبی که با بازپس گیری اندلس آغاز شد، عمیق‌ترین و گسترده ترین پدیده اجتماعی جهان است که به اعتقاد برخی بر تاریخ و سیاست و اجتماع بشر سایه افکنده است.

خاورشناسان، مسأله‌ی ایمان و حج، اقتصاد، کسب قدرت سیاسی، خواسته‌های سیاسی امپراطوری بیزانس و استمرار نزاع تاریخی شرق و غرب و برخورد و جوش خوردن دو صورت بشریت را به عنوان علل جنگ‌های کلاسیک صلیبی مطرح کرده‌اند، بحث در مورد علل این جنگ‌ها همچنان از موضوعات مطرح در جوامع غربی و شرقی است.

خاورشناس آلمانی اشپولر آغاز جنگ صلیبی یعنی تهاجم غرب علیه اسلام را به 1085 م سال بازپس گیری طلیطله پایتخت سنتی اسپانیا از مسلمانان دانسته است. استفاده از روح ایمانی مسیحی در عملیات بازپس گیری در اسپانیا و آسیای صغیر دو جبهه‌ی نبرد صلیبی بود که هم زمان در شرق و در غرب جریان پیدا کرد؛ امپراطور بیزانس فوکاس، عزم ایمانی خود را برای مقابله با اسلام و بازپس گیری متصرفات سلجوقیان در آسیای صغیر و بازپس گیری دمشق وطن اجدادی خود، وصف کرده است. ابن العدیم مورخ در قصیده‌ای عزم فوکاس برای بازپس گیری انطاکیه، اورشلیم را به زبان شعر آورده است.

بسیاری از شرق شناسان علل جنگ‌های صلیبی را عکس العمل غرب به فتح اسپانیا دانسته‌اند. مسلمانان در پیشروی در اسپانیا از کوه‌های پیرنه عبور کردند. آن‌ها از انتهای شرقی کوهستان پیرنه وارد خاک فرانسه شدند و به نظر می‌رسید که اسلام فرانسه را به آسانی اسپانیا می‌گشاید؛ ولی با پادشاهی استوار فرانک برخورد کرد؛ در این پادشاهی زمینه اتحاد قدرت‌های بزرگ اروپایی از جمله آلمان و فرانسه فراهم شده بود در نبرد تورو پواتیه 732 م اسلام در پشت پیرنه متوقف شد و سلسله جنگ‌هایی آغاز شد که پانصد سال در مرزهای شرقی، شمالی و غربی از صخره‌های پلایو تا ارتفاعات بیشتر ‌اندلس جریان داشت؛ صدها نبرد سرنوشت‌ساز بین اسلام و مسیحیت در اسپانیا روی داد، تا سرانجام با آغاز عملیات بازپس گیری‌ اندلس، اروپا زیر پرچم کلیسا متحد شد. جنگ زلاّقه در 1086 عکس العمل نیروهای مسلمان برای بازپس گیری طلیطله بود که بلافاصله به وسیله‌ی نیروهای صلیبی، که سپاهیانی مانند نیروهای اسلامی که خود را مراسطین می‌نامیدند، تربیت کرده بودند. در 1087 پاسخ داده شد و این نیروهای ویژه که راهبان نظامی بودند، خود را برای شرکت در اولین نبرد کلاسیک صلیبی آماده کردند؛ پاپ نجات اسپانیا را عامل بخشش گناهان اعلام کرد مارکس نیز تصرف طلیطیله در 1085 بوسیله شاه قستاله را مقدمه صلیبی اول دانسته است.

اختلاف و عدم یکپارچگی قدرت در جهان اسلام از عللی است که مورد توجه خاورشناسان قرار گرفته است؛ ضعف خلافت فاطمی، که اماکن مقدس مسیحیان در شامات بخشی از قلمرو وسیع آن‌ها بود؛ و اختلاف بین سران قدرت در دولت سلجوقی در حوزه‌ی آسیای صغیر، مقابله خلافت بغداد با فاطمیان، از زمینه‌های سیاسی مناسب حملات صلیبی برای تصرف اماکن مقدس در اورشلیم بوده است. برخی جنگ صلیبی کلاسیک اول را حاصل شکاف بین ترک‌های سلجوقی دانسته‌اند. اما مهم‌ترین علت سیاسی جنگ‌های کلاسیک صلیبی تحریکات امپراطوری بیزانس برای برانگیختن پاپ بود تا با استفاده از کلیسا، نیروهای اروپایی را برای دخالت در آسیای صغیر و تصرف اماکن مقدس تحرکات کند.

جنگ صلیبی هشتم که آخرین جنگ صلیبی است، با شکست قاطع لوئی نهم و انعقاد پیمان صلح حفصیان با فرانسه پایان گرفت.

پژوهش حاضر برآورد کلی جنگ‌های صلیبی و استمرار آن به عنوان پارادایمی برای تعریف جنگ‌های موجود بین المللی است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران