ازمیری، تئون

ازمیری، تئون
نام کامل	تئون ازمیری
نام‌های دیگر	ثاون، ثائون، ثاؤن
محل تولد	ازمیر
محل زندگی	ازمیر، اسکندریه
اطلاعات علمی
معاصرین	بطلمیوس
برخی آثار	آنچه از ریاضیات برای خواندن آثار افلاطون باید دانست

تئون ازمیری، ریاضی‌دان و فیلسوف یونانی، از مردم ازمیر در آسیای صغیر.

زندگی‌نامه

بر روی مجسمۀ نیم‌تنۀ تئون که در ازمیر کشف شده، و متعلق به زمان هادریانوس است، عبارت «تئون فیلسوف افلاطونی» نقش شده است. بنا‌براین، می‌توان او را همان «ثاون المتعصب لفلاطن» دانست که ابن ندیم از او در زمرۀ «فیلسوفان طبیعی‌ای که نه زمانشان را می‌دانیم و نه مراتبشان را می‌شناسیم» نام برده، و به او کتابی «در ترتیب قرائت آثار افلاطون و نام‌نوشته‌های او» نسبت داده است. ابن‌ ندیم به این کتاب، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم دسترسی داشته، زیرا مطالبی از آن دربارۀ زندگی افلاطون و نام برخی از آثار او و دسته‌بندی آنها در گروههای چهارتایی، معروف به «رابوع» نقل کرده است. واژۀ اخیر که ترجمۀ عربی واژۀ یونانی «تترالوگیا» است، نشانۀ اصالت این نقل قول است؛ با این حال، سخن ابن ندیم از بی‌دقتی خالی نیست، زیرا همۀ آثار افلاطون در دسته‌های چهارتایی مرتب نشده‌اند. قفطی در وصف شخصی به نام «لَیبَلون» مطالبی بسیار نزدیک به نوشتۀ ابن ندیم دربارۀ ثاون آورده، و لیپرت در حاشیۀ همان صفحه حدس زده که این لیبلون احیاناً تصحیف «لثاؤن» است و منظور همان تئون ازمیری است.

در سخن بزرگان

عموماً او را همان تئونی می‌دانند که بطلمیوس در مجسطی از او به عنوان ریاضی‌دان نام برده، و گفته است که در 129 و 130 و 132م زهره و مریخ را رصد کرده، و نتایج رصدهای خود را در اختیار او نهاده است. اگر این نظر درست باشد، اوج علمی تئون را باید در نیمۀ اول سدۀ 2م، در زمان امپراتوری هادریانوس(117-138م) دانست.

معاصران

دوستی و همکاری او با بطلمیوس نشان می‌دهد که او در این زمان در اسکندریه می‌زیسته است. اما نویگباور در اینکه تئونِ معاصر بطلمیوس همان تئونِ ازمیری باشد، تردید کرده است.

آثار

از تئون ازمیری تنها یک اثر با عنوان «آنچه از ریاضیات برای خواندن آثار افلاطون باید دانست» باقی مانده که بیشتر کتابی است راهنما برای دانشجویان فلسفه و کمتر مطلب ریاضی تازه‌ای، حتى در آنچه به افلاطون مربوط می‌شود، دربر دارد. ارزش این کتاب در منقولات آن از متون قدیم‌تر و از جمله تاریخچه‌ای است که ائودموس، شاگرد ارسطو از هندسه فراهم کرده بوده، و اکنون از میان رفته است. این اثر به احتمال زیاد غیر از کتابی است که ابن ندیم از آن نام برده که نه اصل یونانی آن در دست است و نه در جای دیگری به تئون منسوب شده است. ابن ندیم جزو شرح-های مقولات(قاطیغوریاسِ) ارسطو از شرح «شخصی به نام ثاون» نام برده است که به سریانی و عربی موجود بوده است. چون از میان دانشورانی که در دوران باستان تئون نام داشته‌اند، تنها کسی که به فلسفه شهرت داشته، همین تئون ازمیری است، ممکن است این شرح از همو باشد، هرچند در منابع دیگر چنین کتابی به تئون نسبت داده نشده است. ابن‌ عبری این تئون را با تئون اسکندرانی اشتباه کرده، و در احوال افلاطون، بعد از نقل مطالبی نزدیک به آنچه ابن ندیم از تئون افلاطونی نقل کرده، نوشته است که «تئون اسکندرانی برای او 33 کتاب برشمرده است»

منابع مقاله

معصومی همدانی، حسین، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، سال چاپ 1378