توفیق کشمیری، محمد لاله‌جو

توفیق کشمیری، محمد لاله‌جو
نام کامل	محمد لاله‌جو توفیق کشمیری
تخلص	توفیق
نسب	کشمیری
محل تولد	کشمیر، هند
محل زندگی	کشمیر
رحلت	سده 11
مدفن	کشمیر
طول عمر	89
دین	اسلام
منصب	ملک الشعراء
اطلاعات علمی
معاصرین	محمدشاه، خان آرزو، ابوالحسن ساطع، محمدرضا مشتاق، راجه سکه جیون مل
برخی آثار	احوال ملک کشمیر، سراپا، بحر طویل، منظومه واسوخت، قصیده شیبیه، دیوان، کلیات

توفیق کشمیری، ملا(شیخ) محمد لاله‌جو، شاعر پارسی‌گوی شبه‌قاره.

شعر

وی ظاهراً از سخنوران دورۀ محمد‌شاه، و معاصر خان آرزو بود. سروده‌های توفیق نخست به دست ابوالحسن ساطع، و سپس به وسیلۀ محمدرضا مشتاق اصلاح می‌شد، تا اینکه در مرحلۀ پختگی ‌شاعر و در دوران راجه سکه جیون مل، وی به مقام ملک‌الشعرایی رسید.

توفیق در سرودن انواع شعر، به ویژه مثنوی، قصیده، غزل و قطعه مهارت داشت و برای یافتن مضامین تازه بسیار تلاش می‌کرد. وی به موسیقی نیز علاقۀ فراوانی داشت؛ این موضوع در غزل‌ها و مثنوی او نمایان است. از او مخمس‌هایی بر غزلیات حافظ، جامی، صائب و کلیم باقی مانده است که نشانۀ استادی و مهارت اوست.

وفات

توفیق در سراسر عمر خود از زادگاهش(کشمیر) بیرون نرفت، تا اینکه در 89 سالگی در همانجا درگذشت.

آثار

آثار:

1. احوال ملک کشمیر، مثنوی تاریخی به فارسی نزدیک به دوهزار بیت که به تاریخ مولوی توفیق در بیان احوال کشمیر نیز معروف است. در این مثنوی که در زمان پادشاهی عالمگیر سروده شده، سنت مثنوی‌گویی کاملاً رعایت شده است. توفیق در این مثنوی عهد یوسف‌شاه را ستایش کرده، و با استفادۀ‌ بجا و بهنگام از صنایع ‌لفظی و بدیعی، مناظر طبیعی را با بیانی ساده به تصویر کشیده است. این اثر ـ چنان‌ که از نامش پیدا ست ـ در شرح و وصف کشمیر و محتوی اتفاقات سیاسی مربوط به الحاق کشمیر به دولت تیموری هند در زمان پادشاهی اکبرشاه(949-1014ق) و مسافرت-های امپراتوران تیموری هند مانند اکبرشاه، جهانگیر، شاه‌جهان و عالمگیر به آنجاست و دربارۀ اوضاع و احوال این ناحیه در عهد عالمگیر اطلاعات تازه‌ای به دست می‌دهد. با این حال، مثنوی احوال ملک کشمیر، ارزش تاریخی چندانی ندارد، زیرا بیشتر وقایع تاریخی که در آن به نظم درآمده، در شاهکارهای نثر آن دوران مانند اکبرنامه، جهانگیرنامه، شاه‌جهان‌نامه و عالمگیرنامه به تفصیل یاد شده است.

2. سراپا، مثنوی فارسی در 195 بیت، در وصف سرتاپای معشوق. از این اثر چندین نسخۀ خطی در کتابخانه‌های ایران، پاکستان و آمریکا نگهداری می‌شود.

3-5. بحر طویل؛ منظومۀ واسوخت؛ قصیدۀ شیبیه.

6. دیوان. به نوشتۀ رضوی، این اثر شامل مثنوی‌ها، قصاید، ترجیع‌بندها، ترکیب‌بندها، ماده تاریخ‌ها، غزلیات، همراه با یک ساقی‌نامه، مخمسات، رباعیات و مستزاد است، و برای شیخ غلام‌محمد قدیری چشتی نظامی، مشهور به مسکین‌شاه، به نظم درآمده است. آخرین تاریخی که در نسخۀ کتابخانۀ بوهار یافت شده، متعلق به سال 1188ق است.

7. کلیات

منابع مقاله

اسماعیل‌زاده، طاهره، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، سال چاپ 1378