۱۱۸٬۷۳۶
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'زندگینامه' به 'زندگینامه'
جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'زندگینامه' به 'زندگینامه') |
||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| شابک = 978-964-304-238-7 | | شابک = 978-964-304-238-7 | ||
| تعداد جلد = 1 | | تعداد جلد = 1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =21434 | ||
| کتابخوان همراه نور =21434 | |||
| کد پدیدآور = 4482 | | کد پدیدآور = 4482 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''فقه و فقهای امامیه در گذر زمان'''، اثر [[ربانی، محمدحسن|محمدحسن ربانی]] (معاصر)، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی با موضوع تاریخ و فقه امامی. نویسنده در این اثر به بررسی تاریخ فقه و فقهای امامیه پرداخته است. ویراستاری این اثر با [[محمدرضا یعقوبی]] بوده است. نویسنده با ارائه اطلاعات کافی و وافی از شرح‌حال هر فقیه، نوشته‌های آن‌ها و میزان تأثیر فقیهان پیشین بر فقیهان متأخر به کندوکاو در تاریخ فقه شیعه پرداخته است. | |||
== | ==ساختار== | ||
کتاب دارای پیشگفتار، درآمد، محتوای مطالب ضمن بیان فقه و فقها در هفده دوره زمانی و خاتمه است. در نگارش کتاب از چند دسته منبع استفاده شده است: 1. کتاب‌های فقهی فقیهان که بیانگر آرا و عقاید آن‌هاست؛ 2. تراجم نوشته شده از دوره [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] تا عصر حاضر مانند [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] و نقباء البشر و [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] و... که البته سهم أعیان الشيعة در این اثر بیش از سایر کتاب‌های تراجم است؛ 3. مقدمه کتاب‌های فقهی که شامل شرح‌حال فقیه مذکور در کتاب، کتابشناسی توصیفی اثر، و بیان خصوصیات کتاب فقه است؛ 4. رساله‌هایی که در مقدمات کتاب‌های فقهی به‌عنوان تاریخ فقه چاپ شده است مانند مقدمه [[الروضة البهية في شرح اللمعة الدمشقية (كلانتر)|الروضة البهیة]] [[موسوى کلانتر، سید محمد|سید محمد کلانتر]] یا مقدمه [[رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل (ط - الحديثة)|رياض المسائل]] یا [[الفوائد الحائرية]] و...؛ 5. یادنامه‌ها و منشورات کنگره‌های گرامیداشت فقیهان مانند مجموعه آثار [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]]، [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]، اردبیلی و خوانساری که در سال‌های اخیر برایشان کنگره برپا شده است؛ 6. مقاله‌هایی که در مجله‌هایی نظیر مجله فقه، فقه اهل‌بیت، کیهان، اندیشه و حوزه چاپ شده است؛ بخصوص مجله‌هایی که مقارن با تشکیل کنگره‌ها چاپ شده؛ 7. کتاب‌های تاریخ فقه که در نگارش مقدمه و همچنین از سبک نوشتاری آن‌ها در بیان مطالب استفاده شده است؛ مانند تاریخ ادوار فقه [[جناتی، محمدابراهیم|استاد جناتی]]، مقدمه [[موسوعة طبقات الفقهاء|طبقات الفقهاء]] [[سبحانی تبریزی، جعفر|استاد سبحانی]]، [[تاریخ فقه و فقها]]<nowiki/>ی استاد [[گرجی، ابوالقاسم|گرجی]] و...؛ 8. کتاب‌های تاریخ فقه محققان عرب معاصر مانند تاريخ التشريع الإسلامي اثر عبدالعظیم شرف‌الدین و...؛ 9. زندگی‌نامه‌ها و شرح‌حال‌های مستقلی که از فقیهان و شخصیت‌های بزرگ شیعه به چاپ رسیده است مثل زندگانی و شخصیت [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ مرتضی انصاری]]، شرح‌حال [[حائری یزدی، عبدالکریم|حاج شیخ عبدالکریم حائری]] و....<ref>ر.ک: درآمد کتاب، ص3-7</ref> | |||
[[ | |||
==گزارش محتوا== | |||
از دیرباز دانشمندان و علما به موضوع شرح احوال و زندگی فقیهان توجه داشته‌اند و دراین‌باره کتاب‌های مفصلی که گاه بالغ بر چندین جلد می‌شود، نوشته شده است؛ اما بیشتر نوشته‌های مربوط به تاریخ فقه، تاریخی است و تحقیق و کندوکاو در گوشه و کنار نوشته‌های فقهی فقها، تنها در پاره‌ای از آثار نویسندگان دیده می‌شود و هنوز جای اثری تحقیقی دراین‌باره خالی است. | |||
تحقق این مهم، تنها با فراهم آمدن مقدمات زیر خواهد بود: | |||
# اطلاعات کافی و وافی از شرح‌حال هر فقیه نوشته شود. | |||
# اطلاعات جامع و گسترده‌ای درباره نوشته‌های آن‌ها گردآوری شود. | |||
# میزان تأثیر فقیهان پیشین بر فقیهان متأخر معلوم گردد. | |||
اگر این سه مطلب در نظر گرفته شوند، بحثی جدید و علمی با عنوان تاریخ فقه و نظریه‌شناسی فقها و کتابشناسی فقه، حاصل خواهد شد. | |||
جستار حاضر بدین منظور فراهم آمده و در نوع خود جدید است و خالی از نقص و کاستی نیست و نیازمند تکمیل است.<ref>ر.ک: پیشگفتار کتاب، ص1</ref> | |||
در این اثر تاریخ فقهای شیعه بر اساس ادوار زمانی بررسی شده است: در این شیوه ابتدا تاریخ فقه به دوره‌های گوناگون تقسیم شده و سپس مزایا و خصوصیات فقه و فقها در هر دوره شمرده شده است. درباره تقسیم به دوره‌های مختلف آنچه در بین نویسندگان و خود فقیهان به چشم می‌خورد، آن است که می‌توان فقه را در دوره‌های ذیل بررسی کرد. | |||
دوره اول: تشریع احکام و فقه. | |||
دوره دوم: فقه و فقیهان در عصر ائمه(ع). در بررسی تاریخ فقیهان شیعه در این دوره به ویژگی‌ها و خصوصیات فقیهان و مزایای فقه آنان پرداخته می‌شود. | |||
دوره سوم: دوره انتقال فقه از عصر ائمه به عصر فقیهان نایبان عام امام(ع) که با غیبت صغرای امام زمان(عج) آغاز می‌شود و تا عصر شیخ طوسی ادامه می‌یابد. ابن جنید اسکافی و ابن ابی عقیل از فقهای برجسته این دوره‌اند. | |||
دوره چهارم: عصر تحول و گسترش فقه، عصر خروج از نصوص و انطباق نصوص بر فقه. در این دوره [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] با تألیف المبسوط تحول خاصی در فقه ایجاد کرد. او در این روش از استادش [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضی]] و [[مفید، محمد بن محمد|شیخ مفید]] پیروی کرد. | |||
دوره پنجم: این دوره از سال 460ق یعنی بعد از [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] شروع می‌شود به [[ابن ادریس، محمد بن احمد|محمد بن ادریس حلی]] خاتمه می‌یابد. از این دوره باید به‌عنوان عصر رکود فقه یاد کرد؛ زیرا بیشتر فقیهان پیرو شیخ بوده‌اند و کمتر کسی با او مخالفت کرده است. | |||
دوره ششم: عصر انتقاد، فقه با ظهور [[ابن ادریس، محمد بن احمد|محمد بن ادریس حلی]] دگرگون شد و شخصیت و عظمت [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] شکسته شد و با رحلت او دوره متقدمین به سر آمد. | |||
دوره هفتم: عصر گسترش فقه در حله و ظهور فقیهانی همچون [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلی]] و [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلی]] است. | |||
دوره هشتم: عصر پیدایش مدرسه جبل عامل و فقیهان جنوب لبنان و ظهور [[شهید اول، محمد بن مکی|شهید اول]] و [[شهید ثانی، زین‌الدین بن علی|شهید ثانی]] و عصر شرح و بسط فقه. | |||
دوره نهم: دوره تولد و ظهور فقه حکومتی و ورد علما در حکومت‌های عصر. از فقهای این دوره می‌توان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] را نام برد. | |||
دوره دهم: دوره پیدایش مکتب [[مقدس اردبیلی، احمد بن محمد|علامه مقدس ملا احمد اردبیلی]] و تحول این مکتب در فقه است. در این دوره فقها توجه بیشتری به خبر واحد و اعتبار قرائن دارند و در این دوره آرای جدید فقهی ظهور پیدا می‌کند و احادیث پالایش می‌یابند. از فقهای مشهور این عصر [[عاملی موسوی، محمد بن علی|سید محمد عاملی]] و شیخ حسن عاملی هستند. | |||
دوره یازدهم: این دوره خود به دو بخش تقسیم می‌شود: | |||
الف: پیدایش اخباری‌گری با بروز [[استرآبادی، محمدامین|محمدامین استرآبادی]] و تقسیم اخباریون به دو دسته تندرو و میانه‌رو. به‌جز [[استرآبادی، محمدامین|محمدامین استرآبادی]]، از شخصیت‌های اخباری می‌توان کسانی مانند میرزا محمد استرآبادی، [[بحرانی، یوسف بن احمد|محدث بحرانی]]، [[جزایری، سید نعمت‌الله|سید نعمت‌الله جزایری]]، [[حر عاملی، محمد بن حسن|شیخ حر عاملی]]، [[فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی|ملا محسن فیض کاشانی]]، [[مجلسی، محمدتقی|محمدتقی]] و [[مجلسی، محمدباقر|محمدباقر مجلسی]]، شیخ سلیمان ماحوزی و سید بحرانی را نام برد. | |||
ب: تداوم مکتب اصول و اجتهاد در اصفهان با ورود فقهای جبل عامل مانند [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق کرکی]] به اصفهان. از فقهای نامور و برجسته این دوره می‌توان مجلسی‌ها، [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شیخ بهایی]]، پدرش شیخ عبدالصمد عاملی، [[محقق خوانساری، حسین بن محمد|حاج‌آقا حسین]] و [[آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین|آقا جمال خوانساری]]، محمدباقر سبزواری و [[میرداماد، سید محمدباقر بن محمد|محمدباقر میرداماد]] را نام برد. البته برخی، محققان این دوره را داخل در دوره هشتم دانسته‌اند. | |||
دوره دوازدهم: تاریخ شکست اخباری‌گری با ظهور [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانی]] با بروز شاگردان بزرگ وی در کربلا. از جمله شاگردان [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانی]] می‌توان [[بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی|سید محمدمهدی بحرالعلوم]]، سید محمدجواد عاملی، [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سید علی طباطبایی]] صاحب [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|ریاض المسائل]]، [[نراقی، مهدی بن ابی‌ذر|ملا مهدی نراقی]]، [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|ملا احمد نراقی]]، [[مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل|ابوعلی حائری]] صاحب [[منتهی المقال في أحوال الرجال|منتهی المقال]]، [[شفتی بیدآبادی، سید محمدباقر|محمدباقر شفتی]]، [[میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن|میرزای قمی]] صاحب [[قوانين الأصول (طبع قديم)|قوانین]]، شیخ اسدالله تستری، [[طباطبایی، سید محمد بن علی|سید محمد مجاهد]] صاحب [[المناهل|مناهل]] و [[مفاتيح الأصول|مفاتیح الاصول]] را نام برد. | |||
دوره سیزدهم: رونق مجدد حوزه علمیه نجف و پیدایش فقه جواهری توسط صاحب جواهر [[صاحب جواهر، محمدحسن|شیخ محمدحسن نجفی]]. | |||
دوره چهاردهم: عصر تحول فقه و اصول توسط [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ اعظم مرتضی انصاری دزفولی]] که [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزای شیرازی]] و فقیهان پس از وی را می‌توان از پیروان مکتب [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]] و منتقدان آن دانست. | |||
دوره پانزدهم: دوره نقد آرای [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]]. | |||
دوره شانزدهم: عصر تأثیرپذیری و نقد آرای [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|آخوند خراسانی]] و تحکیم سه مدرسه اصولیین. | |||
دوره هفدهم: عصر گسترش مدرسه‌های اصولی نجف؛ مدرسه نائینی، مدرسه عراقی و مدرسه اصفهانی. | |||
دوره هجدهم: فقهای معاصر. | |||
باید گفت که در این تقسیم‌بندی ادوار فقه از دیگران تبعیت نشده است. بلکه نویسنده، به لحاظ مزیت‌های هر دوره آن را به‌صورت مستقل مطرح کرده است.<ref>ر.ک: درآمد کتاب، ص13-17</ref> | |||
==وضعیت کتاب== | |||
فهرست مطالب و منابع در ابتدای کتاب آمده است. پاورقی‌های کتاب علاوه بر ذکر ارجاعات، حاوی مطالبی در شرح و توضیح محتوای مطالب است. شرح اصطلاحات فقهی، در بخش درآمد کتاب در ابتدای آن پس از پیشگفتار آمده است.<ref>ر.ک: درآمد کتاب، ص7-13</ref> | |||
==پانویس== | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
پیشگفتار و درآمد کتاب. | |||
[[ | == وابسته‌ها == | ||
[[تاریخ فقه شیعه]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | |||
[[رده: | [[رده:فقه و اصول]] | ||
[[رده:تاریخ فقه و اصول]] | |||