الدرر الكامنة في أعيان المائة الثامنة

الدرر الکامنة في أعيان المائة الثامنة
پدیدآوران	ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی (نویسنده)
ناشر	دار الجيل
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1414 ق یا 1993 م
چاپ	1
موضوع	اسلام - سرگذشت‌نامه - قرن 8ق. کشورهای اسلامی - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏CT‎‏ ‎‏203‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏الف‎‏23
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، الدرر (ابهام زدایی) را ببینید.

الدرر الكامنة في اعيان المائة الثامنة تأليف شيخ‌الاسلام شهاب‌الدين‌احمد بن حجر العسقلانى (متوفاى سال 852) است كه کتابی است از زندگی‌نامه‌های عمومی به زبان عربى در شرح حال علماء قرن هشتم هجرى است، كه بين سالهاى 701 قمرى تا 800 قمرى زندگى كرده يا وفات يافته‌اند، از علما و محدثان و فقها و مورخان و ادبا و شعرا و مصنّفان تا اميران و وزيران و سلاطين كه به شيوۀ معاجم و براساس حروف هجاى نام آنان تنظيم يافته‌است.

دار الكتب الحديثه آن را با تحقيق و مقدمه محمد سيد‌ ‎جاء الحق (از علماى الازهر) به چاپ رسانده و زندگى نامه 5204 تن از بزرگان در آن آمده است.

ساختار

با مقدمه‌اى از مؤلف و سپس معرفى علماء و دانشمندان به ترتيب حروف هجائى ادامه پيدا كرده است.

گزارش محتوا

از كتاب‌هاى مهم ابن حجر در تاريخ، الدرر الكامنة في اعيان المائة الثامنة است. در مقدمه كتاب مى‌گويد: در اين كتاب ترجمه احوال اعيان، ملوك، أمرا، نويسندگان، وزرا، ادبا، شعرا و روات حديث نبوى، در قرن هشتم هجرى گرد آمده است و در آن از اعيان العصر و اعوان النصر صفدى و مجانى العصر ابوحيان محمد بن يوسف اندلسى (745ق) و ذهبية العصر شهاب‌الدين بن فضل‌الله العمرى و ذيل سير النّبلاى ذهبى و ديگران استفاده كرده است. تأليف كتاب در 830ق به اتمام رسيده است، با اين كه تا سال 837ق آن را تكميل مى‌كرده، ولى كتاب كامل نشده است.

از مطالعه متن كتاب و تراجم اشخاص بر مى‌آيد كه كتاب به طور كامل از سواد به بياض نيامده است. بعضى از نواقص كتاب را سخاوى تكميل كرده است. اصل كتاب شامل 5204 ترجمه است و سخاوى900 ترجمه بر آن افزوده است. چاپى كه در مصر با مقدمه محمد سيد‌ ‎جاء الحق منتشر شده، در 5 جلد است.

دانشمندان مثل هر دوره‌اى لباس مخصوصى در اختيار داشتند كه در جاى جاى كتاب الدرر الكامنه به آن اشاره شده است, مثلاً فقيهان لباس ويژه‌اى داشتند و گاه افراد از پوشيدن لباس آنان سر باز زده و به شكل فقرا در مى‌آمدند، گويا لباس فقها لباس اشرافى بوده است.

كتاب، مطابق سخن محقق آن داراى مزايايى چند است؛ از جمله:

اول كتابى است كه بر مبناى بررسى قرون تأليف شده و سپس الگويى براى ديگران قرار گرفته است؛ شاگردش حافظ سخاوى در كتاب الضوء اللامع في اعيان القرن التاسع و شيخ عبدالقادر بن الشيخ العيدروس در النور السافر في اخبار القرن العاشر به چنين شيوه‌اى عمل كرده‌اند.

ديگر اين كه مؤلف، زندگى نامه بسيارى از اساتيد خود را آورده و اطلاعات درخورى از آنان ارائه كرده است كه در ديگر كتب آن را نمى‌توان يافت. ويژگى ديگر، يادى از زنان دانشمند است كه بى گمان فرصت نويى به دانش پژوه مى‌دهد تا واقع بينانه‌تر به عرصه فرهنگ و دانش آن زمان پاى نهد.

ديگر ذكر تاريخ احوال ملوك و سلاطين به ويژه ترك و مغولان است، همچنين به جنگ‌هاى زمان خويش اشاره كرده است.

آخر اين كه احوال زنان و مردان را به نقد و بررسى گرفته و به گزارش تنها اكتفا نكرده است.

كتاب به جهات بيان شده از ارزش فرهنگى بالايى برخوردار است و مى‌توان براساس آن، آموزش و پرورش آن دوره را به تصوير كشيد و نشان داد كه اين نهاد در آن دوره داراى چه جايگاهى و چه ويژگى‌ها و روش‌هایى بوده است و نيز مى‌توان دريافت كه علوم رايج آن زمان چه بوده و فراگیران در چه مكان‌هایى تحصيل می‌كردند.

وقتى ارزش‌ها در مكتبى جايگاه ويژه يافت، توجه به تعليم و تربيت نيز در آن از مقام حساسى برخوردار مى‌گردد، چرا كه بيان ارزش‌ها و ضرورت وجودى آن‌ها جز با ضوابط آموزشى و پرورشى ميسور نمى‌باشد.

در كتاب الدرر الكامنه موارد فراوانى ديده مى‌شود كه دانشمندى از ديگرى اجازه يافت، محمد بن اسماعيل از کرمانى و نووى و ديگران اجازه داشت. و سبط السلفى به ابوبكر بن عبداللطيف (كه از ابى‌اليسر و مسلم بن علان و ديگران سماع حديث كرده بود)، اجازه داد.

چنان كه مشاهده مى‌شود، گاه يك فرد از چندين نفر اجازه مى‌يافت. البته در كتاب به مورد اجازه اشاره نشده، ولى چنان كه بيان گرديد، اجازه دهنده مورد خاصى را براى روايت تجويز مى‌كند، نه به صورت عمومى و كلى.

منابع مقاله

1. متن و مقدمه كتاب
2. واسعى، سيد‌ ‎على‌رضا؛، «آموزش در قرن هشتم هجرى بر اساس كتاب الدرر الكامنه»، مجله آينه پژوهش، فروردين و ارديبهشت 1384 - شماره 91 (7 صفحه - از 54 تا 60.