۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ؟' به '؟'
جز (جایگزینی متن - ' | تعداد جلد =' به '| تعداد جلد =') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' ؟' به '؟') |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[طوسی، محمد بن حسن]] ( | [[طوسی، محمد بن حسن]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 181/6 /ط9ن9 | | کد کنگره =BP 181/6 /ط9ن9 | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| سال نشر = 1400 ق | | سال نشر = 1400 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03599AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =2 | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03599 | |||
| کتابخوان همراه نور =03599 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''النهاية في مجرد الفقه و الفتاوی''' تألیف [[طوسی، محمد بن حسن|ابوجعفر محمد بن حسن بن على بن حسن طوسى]]، معروف به شيخ الطائفة، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ق). | '''النهاية في مجرد الفقه و الفتاوی''' تألیف [[طوسی، محمد بن حسن|ابوجعفر محمد بن حسن بن على بن حسن طوسى]]، معروف به شيخ الطائفة، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ق). | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه بزرگان از فقها قرار گرفته و به آن استناد شده است و تا زمان تأليف شرائع الاسلام [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] (م 676 ق) تدريس مى‌شده و شروحى بر آن نوشته شده است. | اين كتاب از زمان نگارش مورد توجه بزرگان از فقها قرار گرفته و به آن استناد شده است و تا زمان تأليف شرائع الاسلام [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] (م 676 ق) تدريس مى‌شده و شروحى بر آن نوشته شده است. | ||
النهاية | النهاية اولین تأليف فقهى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (قده) مى‌باشد كه در اكثر كتب فقهى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] نظير «[[الخلاف]]»، «[[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]]»، «المبسوط»، «الإيجاز في الفرائض» و «الاقتصاد» مطالبى به آن ارجاع و حواله شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]486/2، 269، [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]222/6). | ||
اگر چه اين كتاب برگرفته شده از متن روايات است اما بر اساس ترتيب كتب فقهى منظم شده است و مؤلف از بيان فروعات فقهى و نظريات فقهاى مذاهب اسلامى خوددارى نموده است. | اگر چه اين كتاب برگرفته شده از متن روايات است اما بر اساس ترتيب كتب فقهى منظم شده است و مؤلف از بيان فروعات فقهى و نظريات فقهاى مذاهب اسلامى خوددارى نموده است. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
از تاريخ دقيق تأليف كتاب در كتاب‌هاى تراجم مطلبى در دست نيست اما با توجه به قرائن و شواهد مى‌توان تاريخ تخمينى آن را بدست آورد. | از تاريخ دقيق تأليف كتاب در كتاب‌هاى تراجم مطلبى در دست نيست اما با توجه به قرائن و شواهد مى‌توان تاريخ تخمينى آن را بدست آورد. | ||
با توجه به اين كه مؤلف تفصيل مباحثى از كتاب را به [[تهذيب الأحكام]] ارجاع داده است و كتاب [[تهذيب الأحكام]] نيز بين سال‌هاى 412 تا 415 تأليف شده است | با توجه به اين كه مؤلف تفصيل مباحثى از كتاب را به [[تهذيب الأحكام]] ارجاع داده است و كتاب [[تهذيب الأحكام]] نيز بين سال‌هاى 412 تا 415 تأليف شده است بنابراین النهاية پس از اين تاريخ تأليف شده است. (ج 501/1، ج 271/3 النهاية و نكتها). | ||
از طرفى آیت‌الله [[واعظ‌زاده خراسانی، محمد|محمد واعظ زاده خراسانى]] در مقدمۀ كتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] تصريح نموده كه كتاب «النهاية» در زمان زندگانى [[علم‌الهدی، علی بن حسین| | از طرفى آیت‌الله [[واعظ‌زاده خراسانی، محمد|محمد واعظ زاده خراسانى]] در مقدمۀ كتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] تصريح نموده كه كتاب «النهاية» در زمان زندگانى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] (م 436 ق) نوشته شده، يعنى قبل از سفر ابن البراج به طرابلس براى قضاوت در آن منطقه در سال 438ق كه كتاب به درخواست او نوشته شده است. (مقدمۀ كتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] صفحۀ 27). | ||
با توجه به مطالب فوق كتاب بين سال‌هاى 415ق تا 435ق تأليف شده و به همين علت در ساير كتاب‌هاى مؤلف مثل [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]]، [[الخلاف]]، المبسوط، الإيجاز في الفرائض، و الاقتصاد مباحثى را به آن ارجاع داده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]486/2، 269). | با توجه به مطالب فوق كتاب بين سال‌هاى 415ق تا 435ق تأليف شده و به همين علت در ساير كتاب‌هاى مؤلف مثل [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]]، [[الخلاف]]، المبسوط، الإيجاز في الفرائض، و الاقتصاد مباحثى را به آن ارجاع داده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]486/2، 269). | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
اين كتاب براى | اين كتاب براى اولین بار در سال 1276ق همراه با كتاب نكت النهاية و؟؟؟ديگر در كتاب جوامع الفقهية چاپ شده است. (صفحۀ 40 مقدمۀ كتاب نكت النهاية). | ||
در سال 1373ق در چاپخانۀ دانشگاه بصورت مستقل و سپس در بيروت با مقدمه‌اى از [[آقا بزرگ تهرانى]] صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]چاپ شده است. | در سال 1373ق در چاپخانۀ دانشگاه بصورت مستقل و سپس در بيروت با مقدمه‌اى از [[آقا بزرگ تهرانى]] صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]چاپ شده است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
# نسخه‌هايى كه در چاپ كتاب موجود استفاده شده، با اين تفاوت كه نسخه‌اى كه متعلّق به دكتر مهدوى بوده و به خط ابوالفرج مسعود است و در سال 546 نوشته شده است، اين نسخه به عنوان نسخۀ اصلى عنوان شده است. در حالى كه در مقدمۀ ناشر، ناشر كتاب موجود، نسخۀ اصلى را نسخه‌اى كه متعلّق به استاد دانش‌پژوه بوده ذكر نموده و نسخۀ دكتر مهدوى را يكى از 5 نسخه دانسته است. (مقدمۀ ناشر صفحۀ /186ج 1، نكت النهاية، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]404/24). | # نسخه‌هايى كه در چاپ كتاب موجود استفاده شده، با اين تفاوت كه نسخه‌اى كه متعلّق به دكتر مهدوى بوده و به خط ابوالفرج مسعود است و در سال 546 نوشته شده است، اين نسخه به عنوان نسخۀ اصلى عنوان شده است. در حالى كه در مقدمۀ ناشر، ناشر كتاب موجود، نسخۀ اصلى را نسخه‌اى كه متعلّق به استاد دانش‌پژوه بوده ذكر نموده و نسخۀ دكتر مهدوى را يكى از 5 نسخه دانسته است. (مقدمۀ ناشر صفحۀ /186ج 1، نكت النهاية، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]404/24). | ||
# قديمى‌ترين نسخه‌اى را كه صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] در كربلا ديده و مربوط به سال 591ق است و به خط ابوالحسن على بن | # قديمى‌ترين نسخه‌اى را كه صاحب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] در كربلا ديده و مربوط به سال 591ق است و به خط ابوالحسن على بن ابراهیم بن موسى فراهانى است، در كتابخانۀ تهرانى نگهدارى مى‌شود. | ||
# قديمى‌ترين نسخه‌اى كه در كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى است، مربوط به سال 507ق مى‌باشد. | # قديمى‌ترين نسخه‌اى كه در كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى است، مربوط به سال 507ق مى‌باشد. | ||
# نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى، مربوط به سال 985 ق. | # نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى، مربوط به سال 985 ق. | ||
# نسخۀ شيخ هادى | # نسخۀ شيخ هادى کاشف‌الغطاء، مربوط به سال 1060 ق. | ||
# نسخۀ قاسم محيى‌الدين، در نجف به خط عاشور بن حسن، مربوط به سال 1084 ق. | # نسخۀ قاسم محيى‌الدين، در نجف به خط عاشور بن حسن، مربوط به سال 1084 ق. | ||
# نسخۀ | # نسخۀ آیتاللهنورى، به خط اسماعيل هرقلى. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]404/24 ق). | ||
==نُسخ مورد اعتماد== | ==نُسخ مورد اعتماد== | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
# نسخۀ خطى كتابخانۀ محمد امين خنجى با شمارۀ 318 كه در سال 579ق نوشته شده و با رمز «خ» مشخص شده است. | # نسخۀ خطى كتابخانۀ محمد امين خنجى با شمارۀ 318 كه در سال 579ق نوشته شده و با رمز «خ» مشخص شده است. | ||
# نسخۀ خطى كتابخانۀ ملك با شمارۀ 3970 كه در سال 627ق نوشته شده و با رمز «ملك» مشخص شده است. | # نسخۀ خطى كتابخانۀ ملك با شمارۀ 3970 كه در سال 627ق نوشته شده و با رمز «ملك» مشخص شده است. | ||
# نسخۀ خطى كتابخانۀ آیت‌الله خادمى اصفهانى كه شامل دو اجازه از [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] (قده) به | # نسخۀ خطى كتابخانۀ آیت‌الله خادمى اصفهانى كه شامل دو اجازه از [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] (قده) به حسین بن اردشير در سال 681ق است و با رمز «ص» مشخص شده است. | ||
اما دو نسخۀ چاپى ديگر، نسخۀ چاپ بيروت با رمز «ب» و نسخۀ چاپ سنگى با رمز «ح» مى‌باشد. | اما دو نسخۀ چاپى ديگر، نسخۀ چاپ بيروت با رمز «ب» و نسخۀ چاپ سنگى با رمز «ح» مى‌باشد. | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
# المغني في شرح النهاية الطوسيّة، تأليف شيخ قطب‌الدين راوندى (ذ110/14/، 296/21)، | # المغني في شرح النهاية الطوسيّة، تأليف شيخ قطب‌الدين راوندى (ذ110/14/، 296/21)، | ||
: تذكر: كتاب النهاية بوسيلۀ بعضى از اصحاب هم‌عصر با [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (قده) به | : تذكر: كتاب النهاية بوسيلۀ بعضى از اصحاب هم‌عصر با [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (قده) به فارسی قديمى ترجمه شده است كه در كتابخانۀ سيد جليل نصراللّه تقوى در تهران وجود دارد. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]143/4). | ||
در كتاب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] از كتاب «النهاية» تعبير به «نهاية الإحكام» شده كه به نظر صحيح نيست و «نهاية الإحكام» تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] مى‌باشد. (ذ110/14/). | در كتاب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] از كتاب «النهاية» تعبير به «نهاية الإحكام» شده كه به نظر صحيح نيست و «نهاية الإحكام» تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] مى‌باشد. (ذ110/14/). | ||
==ويژگى‌ها== | ==ويژگى‌ها== | ||
اگر چه كتاب «النهاية» به سبک | اگر چه كتاب «النهاية» به سبک رساله‌هاى عمليۀ متداول در زمان ما تأليف شده است و متن آن برگرفته از روايات و متون اخبار اهل‌بيت عليهم‌السلام مى‌باشد امّا داراى ويژگى‌هاى خاصى است كه به چند مورد اشاره مى‌شود: | ||
در برخى از موارد مؤلف رواياتى را با لفظ «روى» به صورت مجمل و يا حتى با ذكر سلسله سند بيان مى‌كند كه به چند نمونه اشاره مى‌شود. | در برخى از موارد مؤلف رواياتى را با لفظ «روى» به صورت مجمل و يا حتى با ذكر سلسله سند بيان مى‌كند كه به چند نمونه اشاره مى‌شود. | ||
* قد روى انه يكون ميراثه لورثته الكفار و ذلك محمول على ضرب من التقيد لانه مذهب العامّة | * قد روى انه يكون ميراثه لورثته الكفار و ذلك محمول على ضرب من التقيد لانه مذهب العامّة | ||
* قد روى عن | * قد روى عن أبي‌الحسن الثالثعليه‌السلام | ||
* الأول أحوط و أكثر في الروايات | * الأول أحوط و أكثر في الروايات | ||
* روى ابن | * روى ابن أبي‌عمير عن إبراهیم بن عبدالحميد عن سعد إسكاف عن زياد بن عيسى | ||
* عن | * عن أبيالجارود عن أصبع عن أبي‌عبداللّه(ع) | ||
* روى | * روى السكونیعن أبي‌عبداللّه(ع) | ||
* على ما روى في بعض الأخبار | * على ما روى في بعض الأخبار | ||
* فإن ذلك مكروه على ما جاءت به الأخبار | * فإن ذلك مكروه على ما جاءت به الأخبار | ||
| خط ۱۶۱: | خط ۱۶۱: | ||
==گفتار بزرگان== | ==گفتار بزرگان== | ||
[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]، الذريعة: فهو كتاب فقهي كامل من الطهارة إلى الديات، و لأهميّته و متانته كان هو المحور من حين تأليفه إلى زمن المحقق الأول الحلّي رضوان اللّه عليه حين تأليفه الشرايع، فكان بحث العلماء في هذه المدة و تدريسهم و شروحهم | [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]، الذريعة: فهو كتاب فقهي كامل من الطهارة إلى الديات، و لأهميّته و متانته كان هو المحور من حين تأليفه إلى زمن المحقق الأول الحلّي رضوان اللّه عليه حين تأليفه الشرايع، فكان بحث العلماء في هذه المدة و تدريسهم و شروحهم غالباً فيه و عليه، و كانوا يمتازونه بالإجازة. | ||
در جاى ديگر از [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]: النهاية في مجرد الفقه و الفتوى من أعظم آثاره و أجل كتب الفقه و متون الأخبار. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] 160/9، 169، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]403/24). | در جاى ديگر از [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]: النهاية في مجرد الفقه و الفتوى من أعظم آثاره و أجل كتب الفقه و متون الأخبار. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] 160/9، 169، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]403/24). | ||
رجال [[بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی| | رجال [[بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی|سيد بحر العلوم]]: كتاب النهاية الذي ضمنّه متون الأخبار. | ||
و در جاى ديگر بعد از نقل مقدمۀ كتاب مبسوط: إن من جملة فوائد هذه المقدمة ما أشرنا في وصف كتاب النهاية من أنه نقل متون الأخبار أو مضامينها، فإن هذا شيء عظم النفع عند إعواز الحديث. (رجال [[بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی| | و در جاى ديگر بعد از نقل مقدمۀ كتاب مبسوط: إن من جملة فوائد هذه المقدمة ما أشرنا في وصف كتاب النهاية من أنه نقل متون الأخبار أو مضامينها، فإن هذا شيء عظم النفع عند إعواز الحديث. (رجال [[بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی|سيد بحر العلوم]] 230/3، 235). | ||
شرح حال [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] به قلم [[آقا بزرگ تهرانى]]: النهاية في مجرد الفقه و الفتوى من أعظم آثاره و أجل كتب الفقه و متون الأخبار، و قد كان هذا الكتاب بين الفقهاء من لدن عصر مصنّفه إلى زمان المحقق الحلّي كالشرائع بعد مؤلّفها، فكان بحثهم و تدريسهم فيه، و شروحهم عليه. (مقدمۀ كتاب النهاية و نكتها صفحۀ 39 و 40). | شرح حال [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] به قلم [[آقا بزرگ تهرانى]]: النهاية في مجرد الفقه و الفتوى من أعظم آثاره و أجل كتب الفقه و متون الأخبار، و قد كان هذا الكتاب بين الفقهاء من لدن عصر مصنّفه إلى زمان المحقق الحلّي كالشرائع بعد مؤلّفها، فكان بحثهم و تدريسهم فيه، و شروحهم عليه. (مقدمۀ كتاب النهاية و نكتها صفحۀ 39 و 40). | ||
| خط ۱۹۶: | خط ۱۹۶: | ||
* [[بحار الأنوار]] 61/1 | * [[بحار الأنوار]] 61/1 | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||