فرقتی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌

ف‍رق‍ت‍ی‌ ج‍وش‍ق‍ان‍ی‌، اب‍وت‍راب‌ ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌

ابوتراب بیک بن علی فرقتی جوشقانی (متوفی 1025ق)، متخلص به فرقتی، از شعرای قرن یازدهم هجری و «ساقینامه» مهم‌ترین اثر اوست.

ولادت

تولد وی، در بلده انجدان فراهان بوده است.

محل نشو و نما

ابوتراب کودکی و جوانی را در انجدان گذرانده است و سپس همراه پدرش خواجه علی، به قزوین و سپس به کاشان رفته و در آن دیار مانده است.

در کلام دیگران

حسین صدیق در کتاب «نامداران اراک» چنین نوشته است: «ابوتراب بیگ متخلص به فرقتی، از شعرای قرن یازدهم انجدان، شاعری با ذوق و مردی ادیب و نکته‌سنج بود». وی ابیاتی از فرقتی ذکر کرده است. میرزا طاهر نصرآبادی، ابوتراب را کاشی دانسته و سبب این اشتباه، زندگانی وی در کاشان است، زیرا پدر او مدتی در کاشان می‌زیسته است. میرزا طاهر نوشته است: ابوتراب بیک خوش طبیعت و درست سلیقه است، اشعارش اکثراً عاشقانه و یکدست است، دیوانش قریب به دو هزار بیت به‌نظر رسیده است.

سبب انتخاب تخلص

در سرو آزاد میرغلامعلی آزاد (درگذشته 1200ق) و نتایج الافکار قدرت الله خان گاپاموی (متوفی 1281ق) آمده که وی قطعه‌ای به تقاضای تخلص پیش صادق بیک نقاش به اصفهان فرستاد و او قطعه‌ای در جواب نوشت و چهار تخلص تجویز کرد، وی فرقتی را برگزید. از آن چهار، یکی کلیم بود، گفتند چرا کلیم تخلص نمی‌کنی؟ گفت نخواهم که ظرفا «کلیم جوشقانی» خوانند و این خود از باب اشتهار وی به کاشانی بودن است.

وفات

تاریخ وفات او را شب جمعه چهارم شعبان 1025ق ذکر کرده‌اند. مزار شریف وی، در قبرستان دشت‌افروز کاشان است.

آثار

وی دارای دیوان اشعاری است مشتمل بر ساقینامه، ترکیب‌بند، غزلیات و قطعات، مثنوی‌ها، مقطعات، رباعیات، دوبیتی‌ها و ابیات پراکنده می‌باشد.

مهم‌ترین اثر فرقتی، «ساقی‌نامه» اوست که جزء بهترین ساقی‌نامه‌های زبان پارسی محسوب می‌شود و سبب مهم شهرت وی، همین ساقی‌نامه است که به‌صورت ترجیع‌بند، در پانزده بند آمده است که با بیت:

ساقی بده آن باده که ماه شب تراست

آن باده که گلگونه رخسار بهارست

شروع شده است و در پایان، در بند ترجیع، آورده است:

ما خشک لبان تشنه دیدار شرابیم

تا کاسه ما گشت تهی، خانه خرابیم

.

منابع مقاله

فرقتی جوشقانی، ابوتراب بیک، «دیوان ابوتراب بیک فرقتی انجدانی فراهانی»، به کوشش مجتبی برزآبادی فراهانی، تهران، فردوسی، چاپ اول، 1376.

وابسته‌ها

دیوان ابوتراب بیک فرقتی انجدانی فراهانی