سمک عیار

سمک عیار
پدیدآوران	ارجانی، فرامرز بن خداداد (نويسنده) شیرازی، صدقة بن ابوالقاسم (سایر) خانلری، پرویز ( مقدمه‌نويس) خانلری، پرویز ( مصحح)
ناشر	آگاه
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1362ش - 1363ش
چاپ	5
موضوع	داستانهای فارسی - قرن 6ق. - نثر فارسی - قرن 6ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	5
کد کنگره	س8 4812 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سمک عیار، اثر فرامرز بن خداداد بن عبدالله کاتب ارجانی (زنده در قرن ششم یا پس از آن)، یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های داستان‌پردازی در ادبیات فارسی است که با مقدمه و تصحیح پرویز ناتل خانلری، منتشر شده است.

این کتاب، یکی از داستان‌های عامیانه فارسی است که قرن‌ها مایه سرگرمی و نشان مردم این سرزمین در اوقات فراغت بوده است.

این داستان، از چند جهت اهمیت بسیار دارد. نخست از جهت عبارات و لغات و اصطلاحات که گنجیه‌ای گران‌بهاست و اگر از کتاب‌های تفسیر و تاریخ بگذریم، مفصل‌ترین و بزرگ‌ترین متنی است که از قرن‌های ششم و هفتم، در دست مانده است. ارزش این کتاب شاید از این جهت بیشتر باشد که انشای آن ادیبانه نیست و زبان معمول و رایج زمان را بهتر از نوشته‌های مصنوع و متکلف و منشیانه نشان می‌دهد.

متن کتاب، شامل لغات فراوانی است که یا در کتاب‌های دیگر این زمان دیده نمی‌شود، یا اینجا در معنی اصطلاحی خاص آمده است. تعبیرات و اصطلاحات فراوان نیز در این متن وجود دارد که شایان دقت است و از مطالعه آنها فواید بسیار می‌توان برد.

اما فایده مهم‌تر، اطلاعاتی است که از روی این کتاب، درباره اوضاع اجتماعی و فرهنگی ایران در قرون ششم و هفتم به ‌دست می‌توان آورد و از این حیث، شاید از صد دیوان شعر به این اندازه، استفاده نتوان کرد. از جمله این اطلاعات اجتماعی در مرحله اول، وضع عیاران یا جوانمردان در جامعه آن روزگارست و شرایط و اوصاف اخلاقی این طبقه که جای‌جای کتاب، به‌تفصیل آمده است و از مجموع کتاب هم که قهرمان نخستین آن، یکی از عیاران است، در این باب، نکته‌های فراوان می‌توان دریافت.

از دیگر امور اجتماعی مذکور در کتاب، می‌توان از تشریح و توضیح وضع ساختمان خانه‌ها، کوچه و برزن، بازار و سرای، وضع شهر، جامه و زینت زنان، لباس طبقات مختلف مردان و وضع آرایش ایشان، سلاح جنگیان، طرز آراستن صف جنگ، آداب پیکار، ساختمان کاخ شاه، خانه طبقات مختلف و اثاثیه و زینت‌های هریک، آداب دربار و مراسم فرستادن رسول و طرز پذیرفتن او، نوشیدنی‌ها و خوردنی‌ها، آلات موسیقی و آداب اجتماعی، نام برد.

منابع مقاله

مقدمه مصحح.