دیوان امامی هروی

دیوان امامی هروی
پدیدآوران	امامی هروی، عبدالله بن محمد (نويسنده) خوئینی، عصمت (سایر)
ناشر	مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1394ش
چاپ	1
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/د9 5149 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دیوان هروی امامی، مجموعه اشعار عبدالله بن محمد امامی هروی (متوفی 686ق) است که به کوشش عصمت خوئینی، منتشر شده است.

دیوان حاضر، مشتمل بر قصیده، غزل، قطعه، ترجیع‌بند، ترکیب‌بند و رباعی است. در میان این قالب‌ها، شاعر بیشتر به قصیده پرداخته است. تقی‌الدین کاشانی او را در قصیده، بی‌نظیر دانسته است. به نظر سعید نفیسی، امامی در قصیده‌سرایی به سبک عراقی مهارت داشته است، اما ذبیح‌الله صفا او را دنباله‌رو قصیده‌سرایان خراسان می‌داند. این اختلاف از آنجاست که امامی در هرات بالیده و شاعری را در همان جا آغاز کرده است، اما مدت‌ها در نواحی مرکزی ایران، زیسته و همنشین شاعران سبک عراقی بوده است؛ بنابراین، مختصات هر دو سبک خراسانی و عراقی در شعر او، دیده می‌شود.

با همه این اوصاف، قصاید امامی فاقد گیرایی و جذابیت شعری است و به‌ویژه قصاید طولانی او، خواننده را دل‌زده و خسته می‌کند، اما در غزل‌ها، زبان، مضمون و موضوع، به‌نوعی متحول می‌شود که گویی با شاعری دیگر، روبه‌روییم.

استفاده از واژه‌ها و تعابیر تازه و ساخت مضمون‌های دل‌انگیز، با بهره‌گیری از درون‌مایه‌های عرفانی، شوری در سخن امامی برانگیخته که خواننده را به وجد می‌آورد. به‌جرأت می‌توان گفت که اگر امامی به‌جای قصیده، به غزل می‌پرداخت، قطعا پایگاه بالاتری در شعر فارسی به دست می‌آورد.

از منظر محتوا، گذشته از موضوعات معمول، مانند: مدح، رثا، تقاضا و... اشعاری در زمینه‌های عرفان، لغز و معما، کیمیا و سیمیا هم در دیوان امامی به ‌چشم می‌خورد. گرایش‌های عرفانی امامی در غزل‌ها و نیز برخی قصاید او، دیده می‌شود و لغزهای او در قالب قطعه به نظم درآمده‌اند و قصیده‌ای نیز از او در دست است که اشاراتی به علوم غریبه از قبیل کیمیا و سیمیا و... در آن آمده است.

امامی هروی شعرش بیشتر بر انواع صنایع، مثل ترصیح، جناس، ذوبحرین و جز اینها مشتمل است و در این موارد، قوامی گنجوی و سیف اسفرنگ را ظاهرا پیش نظر دارد و تا اندازه‌ای نیز به اسلوب انوری، می‌رود. هرچند سخن او به سبب اشتمال بر معانی عادی و مبتذل، از تعقید لفظی خالی است و الفاظ و عبارات آن در واقع، سهل و روان است، لیکن به‌واسطه اعمال صنایع، سخنش غالبا از لطف و شور، خالی مانده است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.