انصار الحسين‌ عليه‌السلام: دراسة عن شهداء ثورة الحسين(ع)، الرجال و الدلالات

أنصار الحسين عليه السلام: دراسة عن شهداء ثورة الحسين (ع)، الرجال و الدلالات
پدیدآوران	شمس‌الدین، محمدمهدی (نویسنده) غريري، سامي (مصحح)
عنوان‌های دیگر	أنصار الحسين عليه السلام
ناشر	دار الکتاب الإسلامي
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1429ق. = 2008م.
چاپ	سوم
شابک	‎978-964-465-134-2
موضوع	حسين بن علي(ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - اصحاب واقعه کربلا، 61ق. زيارتنامه ها
کد کنگره	‏‎‏/‎‏ش‎‏8‎‏ الف041‎‏8‎‏ / 42 BP

اَنصار الحسين‌ عليه‌السلام: دراسة عن شهداء ثورة الحسين(ع)، الرجال و الدلالات تألیف محمدمهدی شمس‌الدین، کتاب حاضر، كه در سال 1394 قمرى نوشته شده، مهمترين اثر دربارۀ ياران امام حسین(ع)است.

در آغاز کتاب از منابع این تحقيق سخن رفته و در بخش اوّل و دوم به بحث دربارۀ یاران امام پرداخته شده است.

بخش اوّل با عنوان زیبای «کم هم و من هم؟» عهدەدار تحقیق در بارۀ تعداد و شرح حال شھیدان کربلاست و با اتّکا به منابع متعدّدی نوشته شده است.

به نظر نویسنده راهی برای دستیابی به تعداد واقعى ياران امام حسين وجود ندارد و گزارشهایی که در این باره وجود دارد بيان كنندۀ تعداد تقريبى است و نه واقعی. و البتّه این تعداد تقریبى چندان بيشتر يا كمتر از تعداد واقعى نيست. (ص٢٣).

وی در جایی از کتاب می‌گوید كه تعداد یاران آن حضرت که در كربلا شهيد شدند، کمی بیش از صد نفر است. (ص۴٩و ۵٢). ولی در پایان کتاب تعداد شهيدان را بيش از صد و بيست نفر مى‌داند(ص٢٢٨)، كه احتمالاً سهوالقلم است. زيرا حاصل جمع شهیدان کربلا (که به نظر نویسنده بیش از صد نفر است)، با شهیدان کوفه (که به نظر او شش نفر است)، بيش از صد و شش نفر مى‌شود و نه بيش از صد و بيست نفر.

نویسنده دو فهرست از اسامی شهدای كربلا ارائه كرده است:

فهرست اوّل شامل اسامی افرادی است که نام آنها در زيارت منسوب به ناحيه و منابع تاريخى آمده و به نظر نويسنده مطمئناً در كربلا به شهادت رسيدند. اين عدّه هشتاد و دو نفر هستند.(در پاورقى صفحۀ ٢٩ تعداد اين عدّه هشتاد و يک نفر دانسته شده است.)

فهرست دوم شامل اسامى افرادى است كه نام آنها در يك منبع آمده ومتأخّر است؛ مانند زیارت رجبیه، مناقب ابن شهر آشوب، مثيرالاحزان و اللّهوف. اين عدّه بيست و نه نفر هستند و به نظر نویسنده تعداد کمی از آنها وجود واقعی داشته‌اند و، به عبارت ديگر،اغلب آنها شخصيّتهاى خيالى هستند.

دانستنی است که نویسنده بحثی در بارۀ زیارت ناحیه و زیارت رجبیه کرده و اسامی شهدای مشترک اين دو زيارتنامه را استخراج كرده كه پنجاه نفر است. همچنين اسامی ویژۀ زیارت رجبیه را، که زیارت ناحیه فاقد آن است، استخراج کرده كه بيست و چھار نفر است. آنگاه بە ارزیابی این دو زيارتنامه پرداخته و زيارت ناحيه رااز حضرت ولىّ عصر(عج) وامام حسن عسكرى(ع) ندانسته و زيارت رجبيه را از سیّد بن طاووس شمرده و، در واقع، او را واضع آن دانسته است. گو اينكه نويسنده هیچكدام از این زیارتنامه‌ها را مأثور نمى‌داند، امّا زيارت ناحيه را به لحاظ تاريخى ارزشمند و معتبر می‌داند که مشتمل بر اسامی شهیدان کربلاست. حال آنكه زيارت رجبیه را منبع دست دوم می‌شمارد و بر منفردات آن اعتماد نمى‌كند.

از دیگر مطالب بخش اوّل کتاب، بحثی است دربارۀ شهيدان كوفه كه نويسنده آنها را شش تن دانسته و شرح حالشان را بيان كرده است. مطلب ديگر در بارۀ شهيدان بنی‌هاشم در کربلاست که نام و هویّت بیست و هفت تن ذكر شده و نويسنده وجود هفده تن را در نزد خود ثابت شده دانسته است. آخرين مطلبٍ اين بخش دربارۀ مدفن شهيدان كربلا (از بنى‌هاشم و غير بنى‌هاشم) است.

در بخش دوم کتاب از (اهل بصیرت) بودن شهيدان كربلا، نقش موالى در قيام آن حضرت، ريشۀ قومى و قبيله‌اى ياران امام و وطن آنها، سياست قطع سرهاى شهيدان و ... سخن رفته است.

كتاب حاضر دوبار به فارسى ترجمه شده است: بار اوّل ذيل عنوان انصارالحسين(ع)، به قلم ناصر هاشم‌زاده (چاپ اول: تهران، انتشارات اميركبير، ١٣۶۴)؛ و بار دوم با عنوان شهیدان کربلا به قلم هوشنگ اجاقی (چاپ اوّل: نشر آفاق، 1406ق).

دربارۀ یاران امام حسین، علاوه بر كتابهايى كه در اين كتابشناسى معرّفى شده است، رجوع شود به: محمّدعلى عابدين. الدوافع الذاتيّة لانصارالحسين. چاپ سوم: قم، دارالكتاب الاسلامى، ١٩٨٣ م. ٢٧١ص، وزيرى.

محمّدعلى عابدين. التسيير الذاتي لانصارالحسين. چاپ اوّل: بيروت، دارالكتاب اللبنانى، ١٩٨٠م. ٢٧١ص، وزيرى.

منابع مقاله

اسفندیاری، محمد؛ کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع) به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعه، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، زمستان 1380