الورقة

الورقة
پدیدآوران	ابن جراح، محمد بن داود (نويسنده) عزام، عبدالوهاب (محقق) فراج، عبدالستار احمد ( محقق)
ناشر	دار المعارف
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	13سده
چاپ	3
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/و4 3645 PJA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الورقة، تألیف ادیب، شاعر و مورخ قرن سوم قمری، ابوعبدالله محمد بن داود بن جرّاح (مقتول 296ق)، است که به معرفی اجمالی شخصیت و اشعار تعدادی از شاعران دوران خلافت عباسی می‌پردازد. کتاب حاضر را محققان معاصر، عبدالوهاب عَزام و عبدالستار احمد فرّاج تحقیق کرده و هرکدام جداگانه برای آن مقدمه نوشته‌اند.

وجه تسمیه و تفاوت با کتاب مشابه

• کتاب حاضر با الأوراق نوشته ابوبکر محمد بن یحیى صولى از نظر موضوع مشابهت دارد و ابن خلکان نام کتاب صولی را به‌اشتباه «الورقة» ثبت کرده و بعید نیست که برخی از راویان، الورقة را با الأوراق اشتباه کرده باشند.
• عبدالوهاب عَزام با اشاره به اینکه گفته شده است ابوعبدالله محمد بن داود بن جرّاح کتابش را «الورقة» نامید، زیرا به هر شاعر، تنها یک ورقه را اختصاص داده، افزوده است: ولی معنای این مطلب آن نیست که حجم تراجم در این اثر، یکسان است؛ چون کتابی که در دست داریم، برخلاف آن گواهی می‌دهد؛ چه، برخی چهارصفحه‌ای، برخی سه‌صفحه‌ای و برخی کمتر است و بیشتر شرح‌حال‌ها حدود دو صفحه است. پس به‌ نظر می‌رسد مقصود از این نکته و نام‌گذاری کتاب به نام «ورقه» این است که کوتاه نوشته است و بیشتر توضیحات درباره هریک از شاعران، زیادتر از یک ورقه (دو صفحه)، نیست.

نقص در نسخه خطی

محقق کتاب بعد از توضیح ویژگی‌های نسخه خطی این کتاب، نوشته است: گویی در این نسخه خطی، نقصی وجود دارد؛ زیرا برخی از اندیشوران مطالبی از کتاب «الورقة» نقل کرده‌اند که در نسخه حاضر موجود نیست؛ مثلا ابن خلکان در شرح‌ حال «ابراهیم بن عباس صولی»، سخنی از ابن جرّاح به نقل از «الورقة» آورده است که در اثر حاضر مشاهده نمی‌شود و....

هدف، روش، ساختار و محتوا

• نویسنده بدون مقدمه وارد بحث اصلی شده است و در نتیجه، بسیاری از توضیحات لازم درباره اهداف و چگونگی‌های نگارش این کتاب، پنهان مانده است.
• کتاب حاضر، مختصر است و تقسیم و نظم خاصی در آن مشاهده نمی‌شود.
• هرچند همه شاعران معرفی‌شده در این کتاب، شماره‌گذاری شده و اولین نفر، «ابوالعذافر» است و آخرین آنان، «58- عمرو بن احمد بن بدیل»، ولیکن برطبق تحقیق عبدالوهاب عَزام در این اثر، تعداد 63 شاعر شناسانده شده است؛ زیرا در 3 مورد، یک شرح ‌حال برای 2 شاعر همراه، نوشته شده و در یک مورد نیز یک شرح‌ حال برای 3 شاعر فراهم آمده است.

نمونه مباحث

• «قِصافی»: نامش عمرو بن نصر تمیمی و کنیه‌اش ابوالفیض است. او بصری بود و دعبل درباره اشعارش گفته است: قصافی، 60 سال شعر گفت و هیچ بیت خوبی نگفت، جز یک بیت درباره شتر....
• اصمعی: عبدالملک بن قریب باهلی نام داشت و کنیه‌اش ابوسعید و اهل بصره بود و بسیار شعر و غریب نقل می‌کرد و... مصاحب خلیفه عباسی، هارون‌الرشید شد و ثروتمند گردید....

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.