گلپایگانی، سید محمدرضا: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> [[پرونده:NUR00011.jpg|بندانگشتی» ایجاد کرد.)
     
    جز («گلپایگانی، سید محمدرضا» را محافظت کرد ([ویرایش=تنها مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=تنها مدیران] (بی‌پایان)))
     
    (۹۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR00011.jpg|بندانگشتی|گلپایگانی، محمدرضا]]
    [[پرونده:NUR00011.jpg|بندانگشتی|گلپایگانی، سید محمدرضا]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|گلپایگانی، محمدرضا
    ! نام!! data-type="authorName" |گلپایگانی، سید محمدرضا
    |-
    |-
    |نام های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'| آیتالله گلپایگانی
    | data-type="authorOtherNames" | آیت‌الله گلپایگانی


    موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا
    موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |سيد محمدباقرگلپايگانى
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|1277 هـ.ش یا 1899 م
    | data-type="authorbirthDate" |دوشنبه هشتم ماه ذى‌قعده سال 1316ق /۱ فروردین ۱۲۷۸ش/ 1899 م
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |روستای گوگد گلپایگان
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|1372 هـ.ش یا 1414 هـ.ق یا 1993 م
    | data-type="authorDeathDate" |پنج‌شنبه 24 جمادى‌الثانى 1414ق،/ 18 آذرماه 1372ش/ 1993 م
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |حاج سيد حسن موسوى
    حاج شيخ محمدباقر گلپايگانى
     
    آیت‌الله نائینی،
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|[[ارشاد السایل]] / نوع اثر: کتاب  / نقش: نويسنده
    | data-type="authorWritings" |[[إرشاد السائل]]


    [[الدر المنضود في أحکام الحدود]] / نوع اثر: کتاب  / نقش: نويسنده
    [[الدر المنضود في أحکام الحدود]]
    |-class='articleCode'
    |- class="articleCode"
    |کد مولف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|11
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00011AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>


    '''سید محمدرضا گلپایگانی''' (1278-۱۳۷۲ش) از مراجع تقلید معاصر که پس از درگذشت [[بروجردی، حسین|آیت‌الله بروجردی]]، به مرجعیت رسید. وی از زمره مخالفین رژیم پهلوی و از همراهان [[امام خمینی]] بود که پس از تبعید امام به عراق، بیانیه‌ها، اعلامیه‌ها، تلگراف‌ها و سخنرانی‌هایی در حمایت از [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]] و انقلاب اسلامی ایراد نمود.


    ==ولادت==
    ==ولادت==


    سید محمدرضا گلپایگانى، در روز دوشنبه هشتم ماه ذى‌قعده سال 1316ق برابر با ۱ فروردین ۱۲۷۸ش، در روستاى «گوگد» که در 6 کیلومترى شهرستان گلپایگان قرار دارد، در خانواده علم و سیادت و تقوا دیده به جهان گشود. پدر ایشان مرحوم سید محمدباقر گلپایگانى از روحانیون متقى و پارساى محل بشمار مى‌رفت تا آنجا که به او لقب امام داده بودند.


    فقيد سعيد، آيت الله العظمى سيد محمدرضا گلپايگانى، روز دوشنبه هشتم ماه ذى قعدۀ سال 1316 هجرى قمرى، در روستاى «گوگد» كه در 6 كيلومترى شهرستان گلپايگان قرار دارد، در خانوادۀ علم و سيادت و تقوا ديده به جهان گشود. پدر ايشان مرحوم سيد محمد باقر گلپايگانى از روحانيون متقى و پارساى محل به شمار مى‌رفت تا آنجا كه به او لقب امام داده بودند.
    گویا وی تا سن 64 سالگى فرزند ذکورى نداشت و سرانجام بعد از تشرف به آستان قدس رضوى و توسل به عنایات امام هشتم(ع) خداوند به او فرزند ذکورى لطف فرمود که نام او را محمدرضا نهاد. متأسفانه دیرى نپایید که این کودک خردسال در سه سالگى سایه مادر و در 9 سالگى سایه پدر را از دست داد و غبار یتیمى بر چهره او نشست، ولى سختی‌هاى دوران کودکى او را آبدیده ساخت تا بتواند انسان مقاومی‌باشد و در مقابل حوادث و رویدادها کوه‌آسا بایستد.
     
    گويا وى تا سن 64 سالگى فرزند ذكورى نداشت و سرانجام بعد از تشرف به آستان قدس رضوى و توسل به عنايات امام هشتم عليه السّلام خداوند به او فرزند ذكورى لطف فرمود كه نام او را محمد رضا نهاد. متأسفانه ديرى نپاييد كه اين كودك خردسال در سه سالگى سايۀ مادر و در 9 سالگى سايۀ پدر را از دست داد و غبار يتيمى بر چهرۀ او نشست، ولى سختيهاى دوران كودكى او را آبديده ساخت تا بتواند انسان مقاومى باشد و در مقابل حوادث و رويدادها كوه‌آسا بايستد.
     
    ==تحصيلات==
     
     
    حضرت آيت الله گلپايگانى در زادگاه خويش (گلپايگان) پس از خواندن مقدمات به تحصيل علوم دينى پرداخت و در اين ميان از اساتيد خود به ويژه دو استاد بزرگش بهرۀ بيشترى برد:
     
    1 - استاد ارجمند مرحوم حاج سيد حسن موسوى برادر بزرگ آيت الله العظمى آقاى خوانسارى.


    2 - جامع المعقول و المنقول، حاج شيخ محمد باقر گلپايگانى (دايى بزرگوار آيت الله صافى و شوهر خواهر آيت الله گلپايگانى)
    ==تحصیلات==


    اين شخصيت بزرگ از نظر جامعيت كم نظير بود. رهبر فقيد انقلاب حضرت امام خمينى دربارۀ اين عالم بزرگ فرمود: «سالى مرحوم حاج شيخ محمد باقر گلپايگانى از قم عازم گلپايگان بود و ما براى اينكه از وجود او بهره بگيريم حاضر شديم پياده در كنار ركاب او سفر كنيم و از او علم بياموزيم».
    حضرت آیت‌الله گلپایگانى در زادگاه خویش (گلپایگان) پس از خواندن مقدمات به تحصیل علوم دینى پرداخت و در این میان از اساتید خود به‌ویژه دو استاد بزرگش بهره بیشترى برد:


    ==هجرت به اراك==
    # حاج سیدحسن موسوى، برادر بزرگ آیت‌الله‌العظمى آقاى خوانسارى؛
    # حاج شیخ محمدباقر گلپایگانى (دایى بزرگوار [[صافی گلپایگانی، لطف‌الله|آیت‌الله صافى]] و شوهر خواهر آیت‌الله گلپایگانى).


    ==هجرت به اراک==


    شرايط تحصيلى آيت الله گلپايگانى به مرحله‌اى رسيد كه ناگزير گشت از زادگاه خويش به مركز علمى بزرگترى هجرت نمايد و در آنجا تحصيل كند. در آن ايام مرحوم آيت الله العظمى حايرى يزدى حوزه‌اى را در اراك از سال 1332 هجرى قمرى تأسيس كرده و آوازۀ آن در منطقه پيچيده بود. از اين جهت آيت الله گلپايگانى در سال 1336 هجرى قمرى در 20 سالگى وارد حوزۀ اراك گرديد و علاوه بر استفاده از محضر درس مرحوم ملا محمد تقى گوگدى از دروس آيت الله حايرى بهره گرفته و تا سال 1340 هجرى قمرى، در آن شهر اقامت گزيد.
    شرایط تحصیلى آیت‌الله گلپایگانى به مرحله‌اى رسید که ناگزیر گشت از زادگاه خویش به مرکز علمى بزرگ‌تری هجرت نماید و در آنجا تحصیل کند. در آن ایام مرحوم [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله‌ حائرى یزدى]] حوزه‌اى را در اراک از سال 1332ق، تأسیس کرده و آوازه آن در منطقه پیچیده بود. از این جهت آیت‌الله گلپایگانى در سال 1336ق، در 20 سالگى وارد حوزه اراک گردید و علاوه بر استفاده از محضر درس مرحوم ملا محمدتقى گوگدى از دروس [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حایرى]] بهره گرفته و تا سال 1340ق، در آن شهر اقامت گزید.


    ==هجرت به قم==
    ==هجرت به قم==


    در سال 1340ق، برابر با فروردین‌ماه 1301ش، [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حایرى]] به جهت زیارت آرامگاه دخت گرامى موسى بن جعفر(ع) به قم مشرف شدند. علما و بزرگان قم از ایشان درخواست کردند که در قم اقامت گزیده و حوزه را به اینجا منتقل سازد. [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حایرى]] بنا گذاشت که در این مورد استخاره‌اى کند. وقتى قرآن را گشود، این آیه آمد: ''' «و ائتونی بأهلکم أجمعین» ''' (یوسف: 93).


    در سال 1340 هجرى قمرى، برابر با فروردين ماه 1301 هجرى شمسى، آيت الله حايرى به جهت زيارت آرامگاه دخت گرامى موسى بن جعفر عليه السّلام به قم مشرف شدند. علما و بزرگان قم از ايشان درخواست كردند كه در قم اقامت گزيده و حوزه را به اينجا منتقل سازد. آيت الله حايرى بنا گذاشت كه در اين مورد استخاره‌اى كند. وقتى قرآن را گشود، اين آيه آمد: ''' «و ائتوني بأهلكم أجمعين» ''' (يوسف آيۀ 93)
    آیه مزبور حامل پیام یوسف به پدر و مادر است که همگى از کنعان به‌سوى مصر حرکت کنید. مرحوم حایرى با دیدن این آیه تصمیم بر اقامت گرفت و به‌تدریج فضلا و طلاب از اراک به شهر مقدس قم مهاجرت کردند. آیت‌الله گلپایگانى نیز پس از چهار ماه بنا به دعوت مؤسس حوزه علمیه قم وارد این شهر شده و تا پایان عمر، یعنى قریب 74 سال در این شهر مقدس باقى ماند.
     
    آيۀ مزبور حامل پيام يوسف به پدر و مادر است كه همگى از كنعان به سوى مصر حركت كنيد. مرحوم حايرى با ديدن اين آيه تصميم بر اقامت گرفت و به تدريج فضلا و طلاب از اراك به شهر مقدس قم مهاجرت كردند. آيت الله گلپايگانى نيز پس از چهار ماه بنا به دعوت مؤسّس حوزۀ علميّۀ قم وارد اين شهر شده و تا پايان عمر، يعنى قريب 74 سال در اين شهر مقدس باقى ماند.
     
    ==اساتيد==
     
     
    اندك زمانى از تأسيس حوزه نگذشته بود كه دو مرجع بزرگ، آيت الله نائينى و آيت الله اصفهانى با فشار دولت انگليس از طرف حكومت وقت عراق به ايران تبعيد شدند و از آن جهت كه هيچ جا براى اقامت آنان در ايران مناسب‌تر از حوزۀ علميّۀ قم نبود، در اين شهر رحل اقامت افكنده و به افاده و افاضه در آن پرداختند.
     
    آيت الله حايرى مؤسّس حوزه علاقه‌مند بود كه شاگردان فاضل وى از اين دو مرجع بزرگ بهره بگيرند. از اين جهت مرحوم آيت الله گلپايگانى اين فرصت را مغتنم شمرده و از اين دو استاد عاليقدر استفاده كرد. اما در عين حال، استخوان‌بندى اصلى و شكل‌گيرى عمدۀ تفكر فقهى و اصولى آيت الله گلپايگانى مرهون دو شخصيت بزرگ علمى مقيم قم مى‌باشد كه يكى آيت الله حايرى و ديگرى آيت الله بروجردى است.
     
    مرحوم آيت الله العظمى بروجردى در 9 صفر 1364 هجرى قمرى، وارد حوزۀ علميّۀ قم شد و 17 سال در اين شهر اقامت گزيد و آيت الله گلپايگانى تقريبا 7 سال از محضر علمى اين عالم بزرگ بهره برد.


    ==مرجعيت==
    ==اساتید==


    # [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حائرى یزدی]] مؤسّس حوزه؛
    # [[بروجردی، سید حسین|آیت‌الله سید حسین طباطبائی بروجردی]]؛
    # [[نائینی، محمدحسین|آیت‌الله محمدحسین نائینى]]؛
    # [[اصفهانی، سید ابوالحسن|آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانى]].
    ==مرجعیت==


    پس از درگذشت آيت الله بروجردى ادارۀ حوزه به عهدۀ شخصيت‌هايى گذارده شد كه ايشان يكى از آنها بود. در جلسه‌اى كه پس از درگذشت آيت الله بروجردى در بيت ايشان تشكيل گرديد آيت الله گلپايگانى نيز شركت داشت و قرار شد زعامت حوزه را با همكارى ساير بزرگان مشتركا بر عهده گيرند.
    در جلسه‌اى که پس از درگذشت [[بروجردی، حسین|آیت‌الله بروجردى]] در بیت ایشان تشکیل گردید، آیت‌الله گلپایگانى نیز شرکت داشت و قرار شد زعامت حوزه را با همکارى سایر بزرگان مشترکا برعهده گیرند.


    ==آثار و خدمات==
    ==آثار و خدمات==


    حضرت آیت‌الله گلپایگانى در مدت زعامت خود کارهاى ارزشمند فراوانى را انجام داده است. از جمله آثار و خدمات اجتماعى ایشان مى‌توان به این موارد اشاره کرد:


    حضرت آيت الله گلپايگانى در مدت زعامت خود كارهاى ارزشمند فراوانى را انجام داده است. از جمله آثار و خدمات اجتماعى ايشان مى‌توان به اين موارد اشاره كرد:
    # تأسیس بیمارستان گلپایگانى؛
    # تأسیس مدارس علمى تحت برنامه؛
    # تأسیس دار القرآن؛
    # انتشار مجله رسالة القرآن؛
    # برنامه معجم فقهى؛
    و...


    1 - تأسيس بيمارستان گلپايگانى
    ==برنامه زندگى==


    2 - تأسيس مدارس علمى تحت برنامه


    3 - تأسيس دار القرآن
    آیت‌الله گلپایگانى در زندگى خود بسیار منظم بوده و از تمام لحظات عمر خویش بهره مى‌بردند.


    4 - انتشار مجلۀ رسالة القرآن
    ایشان همواره قبل از طلوع فجر از خواب بیدار مى‌شدند و نماز شب مى‌خواندند و پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب، آیات مبارک قرآن را تلاوت مى‌نمودند. سپس مقدار کمى استراحت کرده و پس از صرف صبحانه تا نزدیک ظهر به تدریس علوم اهل‌بیت(ع) و پاسخ به استفتائات و ملاقات با مردم مى‌پرداختند.


    5 - برنامۀ معجم فقهى و خدمات فراوان ديگر.
    پس از نماز ظهر و عصر و تعقیبات آن و صرف نهار، کمى مى‌خوابیدند و پس از آن به نامه‌هاى وارده پاسخ داده و تا نزدیک غروب با مردم دیدار داشتند. این برنامه تدوین‌شده تا واپسین روزهاى عمر آن مرجع ادامه داشت.


    ==برنامۀ زندگى==
    ==آثار==


    # رساله‌اى در باب ولایت فقیه؛
    # الدر المنضود فی أحكام الحدود؛
    # نتايج الأفكار؛
    # تعلیقه‌اى بر عروة الوثقى؛
    # إفاضة العوائد (حاشیه بر درر الفوائد)؛
    # تقریرات درس [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حایرى]]
    # هداية العباد؛
    # رساله‌اى در امر به معروف و نهى از منکر؛
    # بغية الطالب في التعليق على بيع المكاسب؛
    و...
    ==ارتباط با امام خمینى==


    از ويژگيهاى آشكار رهبران فكرى جامعۀ بشرى رعايت نظم در برنامۀ زندگى و بهره‌ورى از اوقات است. آيت الله گلپايگانى در زندگى خود بسيار منظم بوده و از تمام لحظات عمر خويش بهره مى‌بردند.


    ايشان همواره قبل از طلوع فجر از خواب بيدار مى‌شدند و نماز شب مى‌خواندند و پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب، آيات مبارك قرآن را تلاوت مى‌نمودند. سپس مقدار كمى استراحت كرده و پس از صرف صبحانه تا نزديك ظهر به تدريس علوم اهل بيت عليهم السلام و پاسخ به استفتائات و ملاقات با مردم مى‌پرداختند.
    حضرت آیت‌الله گلپایگانى با رهبر کبیر انقلاب [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینى]] - قدس‌سره - از دیرباز ارتباطى صمیمى و بسیار نزدیک داشتند. سابقه این روابط به هفتاد سال پیش و محفل درس استاد بزرگوارشان مرحوم [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیت‌الله حایرى]] مى‌رسد. در آنجا بود که این دو بزرگوار با یکدیگر آشنا شده و این آشنایى به صمیمیت و یک‌رنگى مبدل شده و پس از هجرت [[حائری یزدی، عبدالکریم|مرحوم حایرى]] به قم در 1340ق، ادامه یافت.


    پس از نماز ظهر و عصر و تعقيبات آن و صرف نهار، كمى مى‌خوابيدند و پس از آن به نامه‌هاى وارده پاسخ داده و تا نزديك غروب با مردم ديدار داشتند. اين برنامۀ تدوين شده تا واپسين روزهاى عمر آن مرجع ادامه داشت. (نامداران راحل صفحۀ 401)
    در زمان [[بروجردی، حسین|آیت‌الله بروجردى]] هر دو با هم و در کنار هم به شور و مشورت در امور حوزه و رایزنى در امور مهم پرداختند. با وفات مرحوم آقاى بروجردى و شروع توطئه‌هاى گوناگون رژیم ستم‌شاهى براى محو مظاهر اسلامى، این دو بزرگوار در کنار هم براى ستیز با این برنامه ننگین به‌پا خاستند و جلسات مشورتى بسیار تشکیل دادند.


    ==تأليفات==
    پس از تبعید [[موسوی خمینی، سید روح‌الله|امام خمینى]] به ترکیه، تلگرامى براى ایشان مخابره کردند و مراتب نگرانى خویش را اعلام نمودند. متن این تلگرام چنین بود:


    «آنکارا، وسیله سفارت کبراى ایران


    آيت الله گلپايگانى از زمان آيت الله حايرى به تدريس اشتغال داشته و حوزۀ درس او يكى از حوزه‌هاى گرم به شمار مى‌رفت. پس از درگذشت آيت الله بروجردى ايشان تدريس خود را به مسجد اعظم انتقال داد و قريب 30 سال در اين مسجد به تدريس فقه پرداخت كه نتيجۀ آن كتابهاى فقهى فراوانى است كه اكثرا به قلم شاگردان ايشان به رشتۀ تحرير درآمده است و اينك به نام برخى از آنها اشاره مى‌شود:
    بعد از سلام و استفسار از سلامت وجود محترم، اقدام تبعید حضرت‌عالى و توهین به مقام شامخ روحانیت نزد ملت شیعه با نگرانى شدید مواجه گردید. آرى در کشورى که بر حسب عقیده اکثر ملّت آن، تنها مرجع صلاحیت‌دار، روحانیت است و حتى در نقض و ابرام قوانین نظر آنها قاطع است، جاى کمال تأسف است که به علماى اعلام جسارت نموده و اشخاصى که فقط با پیروى از تعالیم عالیه اسلام صلاحیت اشغال مقامات را دارند، ایشان را ستون پنجم خوانده و با تعبیرات زننده مورد تعرض قرار دهند. حقیر براى جبران این حادثه حسب الوظیفه اقدام نموده و مى‌نمایم. عزّ اسلام و مسلمین و تنبه مصادر امور و مراجعت حضرت‌عالى به حوزه علمیه را از خداوند متعال مسئلت دارم.


    1 - رساله‌اى در باب ولايت فقيه
    9 رجب 1384 محمدرضا گلپایگانى»


    2 - الدر المنضود في أحكام الحدود
    ==وفات==
    این خورشید فقاهت سرانجام پس از 32 سال مرجعیت و نزدیک به 70 سال تدریس در حوزه علمیه و بعد از 98 سال زندگى پربار و بابرکت در عصر پنج‌شنبه 24 جمادى‌الثانى 1414ق، برابر با 18 آذرماه 1372ش، در بیمارستان شهید رجایى تهران دعوت حق را لبیک گفته و چهره در نقاب خاک کشید و جهانى را به سوگ خود نشانید.


    3 - نتايج الأفكار
    فرداى آن روز پیکر پاک آن اسطوره علم و تقوا در میان اندوه فراوان امت مسلمان در تهران و قم تشییع گردید و بعد از اجراى نماز توسط [[صافی گلپایگانی، لطف‌الله|آیت‌الله صافى]] در جوار حرم مقدس حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.


    4 - تعليقه‌اى بر عروة الوثقى
    ==وصیت‌نامه==
    حضرت آیت‌الله گلپایگانى در بخشى از وصیت‌نامه خود مى‌فرماید:


    5 - افاضة العوائد (حاشيه بر درر الفوائد)
    «در مورد حوزه‌هاى علمیه به حضرات آیات و اساتید محترم و طلاب عزیز تذکرا عرض مى‌نمایم، عظمتى که هم‌اکنون براى حوزه‌هاى علمیه به‌ویژه درخشش چشمگیر جهانى حوزه علمیه قم پس از انقلاب اسلامى ایران حاصل شده و موفقیت‌هایى به دست آمده است که از شرق و غرب، دست نیاز به این مرکز شیعه دراز شده است، نتیجه ارشادات و تبلیغات و زحمات و فداکاری‌ها و تحمل صدمات و مشقات علماى سلف و فقهاى بزرگوارى است که به دست شما سپرده شده است».


    6 - تقريرات درس آيت الله العظمى حايرى
    ایشان در بخش دیگرى از وصیت‌نامه خود مى‌فرماید:


    7 - هداية العباد
    «حفظ اصل جمهورى اسلامى را لازم مى‌دانم و بر مسئولین محترم است که از خط مستقیم اسلام منحرف نشوند و سعى کنند روز به روز نظام با اسلام تطبیق بیشتر پیدا کند و دور از هر اختلاف، با اتحاد از این عطیه الهى پاسدارى نمایند و خیر و صلاح و رسیدگى به حال مستمندان را وجهه همت قرار دهند و بر مردم است که در حفظ دستاوردهاى انقلاب اسلامى کوتاهى نکنند و سعى و کوشش خود را در پشتیبانى حاکمیت اهداف قرآن مجید و اعلاى کلمه اسلامى به کار گیرند و رضاى حضرت بقيةالله روحي و أرواح العالمين له الفداء را در اعمال و کردار خود منظور دارند».
    {{جعبه گفتاورد
    |عنوان = پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب حضرت [[خامنه‌ای، سید علی|آیت‌الله خامنه‌اى]] به مناسبت رحلت ایشان
    |گفتاورد = بسم الله الرحمن الرحیم


    8 - رساله‌اى در امر به معروف و نهى از منكر
    إنا لله و إنا إلیه راجعون


    9 - بغية الطالب في التعليق على بيع المكاسب
    با تأسف و اندوه فراوان، خبر مصیبت‌بار فقدانى بزرگ و جبران‌ناپذیر را دریافت کردم. عالم بزرگ، فقیه نام‌آور، مرجع تقلید عظیم‌الشأن، عبدصالح و تقى نقى زکى، آیت‌الله‌العظمى آقاى حاج سید محمدرضا گلپایگانى - قدس‌الله‌نفسه و أعلى‌الله‌مقامه - دار فانى را وداع کردند و پس از عمرى مشحون از حسنات با نامه عملى سرشار از خیرات و مبرات، دعوت معبود را لبیک گفته، به پیشگاه محاسبه الهى شتافتند.


    ==ارتباط با امام خمينى==
    این‌جانب با قلبى متألم و با تضرع و ابتهال از حضرت حق جلت عظمته مسئلت مى‌کنم که این میهمان نیکوکار و مطیع را با «سلامٌ قولاً من ربّ رحیم» استقبال و ضیافت فرموده، به مرتبه والاى لقاء الله نایل فرماید و بهترین پاداش صالحان را به وى ارزانى دارد. این شخصیت والاى علمى کهن‌سال در میان مراجع عظام تقلید، یکى از موفق‌ترین و سعادتمندترین‌ها بودند.


    سى و دو سال مرجع تقلید، حدود هفتاد سال مدرس حوزه علمیه قم و حدود هشتاد و پنج سال سرگرم فراگرفتن و آموختن فقه آل‌محمد(ع) بودند.


    حضرت آيت الله گلپايگانى با رهبر كبير انقلاب امام خمينى - قدس سره - از دير باز ارتباطى صميمى و بسيار نزديك داشتند. سابقۀ اين روابط به هفتاد سال پيش و محفل درس استاد بزرگوارشان مرحوم آيت الله حايرى مى‌رسد. در آنجا بود كه اين دو بزرگوار با يكديگر آشنا شده و اين آشنايى به صميميت و يكرنگى مبدل شده و پس از هجرت مرحوم حايرى به قم در 1340 هجرى قمرى ادامه يافت.
    اولین مدرسه علوم دینى به سبک جدید را ایشان در قم تأسیس کردند. اولین مؤسّسه بزرگ قرآنى را ایشان در قم بنیان نهادند. اولین فهرست بزرگ فقهى و حدیثى با استفاده از دانش و اختراعات جدید بشرى را ایشان پدید آوردند. صدها مدرسه، مسجد و مؤسّسه تبلیغ دین را در سراسر کشور و در کشورهاى دیگر بنیاد کردند. هزاران شاگرد را از فقه پخته و عمیق خود بهره‌مند ساختند. بسیارى آرا و نظرات فقهى که حاکى از روشن‌بینى و ذهن نوگراى ایشان بود ارایه کردند و بالاتر از همه، با منش و رفتار پرهیزکارانه و با طهارت و تقوایى که مى‌توانست براى علما و فقها الگویى زنده و ملموس باشد، عمرى پربرکت را به زهد کامل گذرانیدند.


    در زمان آيت اللّه بروجردى هر دو با هم و در كنار هم به شور و مشورت در امور حوزه و رايزنى در امور مهم پرداختند. با وفات مرحوم آقاى بروجردى و شروع توطئه‌هاى گوناگون رژيم ستمشاهى براى محو مظاهر اسلامى، اين دو بزرگوار در كنار هم براى ستيز با اين برنامۀ ننگين به پا خاستند و جلسات مشورتى بسيار تشكيل دادند.
    آن بزرگوار یکى از استوانه‌هاى انقلاب و نظام جمهورى اسلامى بشمار مى‌آید. در دوران اختناق و در مقابله با حوادث سهمگین سال‌هاى تبعید امام خمینى - قدس‌الله‌نفسه الزکية - مواردى پیش آمد که صداى این مرد بزرگ، تنها صداى تهدیدکننده‌اى بود که از حوزه علمیه برخاست و به نهضت شور و توان بخشید. پس از پیروزى انقلاب در قضایاى عمومى کشور، حضورى بارز و پشتیبانى صریح از نظام جمهورى اسلامى و از مقام منیع رهبرى و شخص شخیص امام راحل - قدس‌الله‌نفسه الزکية - داشت و مورد تکریم و احترام بلیغ آن حضرت بود. فقدان این بقيةالسلف اعاظم و این ملجأ و مرجع مؤمنان ثلمه‌اى بزرگ و ضایعه‌اى جبران‌ناپذیر است.


    پس از تبعيد امام خمينى به تركيه، تلگرامى براى ايشان مخابره كردند و مراتب نگرانى خويش را اعلام نمودند. متن اين تلگرام چنين بود:
    این‌جانب مصیبت این فقدان تأسف‌بار را به پیشگاه حضرت بقيةالله الأعظم أرواحنا فداه و به علماى عظام و مراجع تقلید و حوزه‌هاى علمیه و به عموم شیعیان و علاقه‌مندان و مقلدان ایشان و به‌خصوص به بیت شریف و منیع و آقازادگان محترم ایشان تسلیت مى‌گویم و در این شب جمعه رحمت، لطف و تفضل و غفران الهى را براى ایشان مسئلت مى‌نمایم.


    «آنكارا، وسيلۀ سفارت كبراى ايران
    [[خامنه‌ای، سید علی|سید على خامنه‌اى]]


    بعد از سلام و استفسار از سلامت وجود محترم، اقدام تبعيد حضرت عالى و توهين به مقام شامخ روحانيت نزد ملت شيعه با نگرانى شديد مواجه گرديد. آرى در كشورى كه بر حسب عقيده اكثر ملّت آن، تنها مرجع صلاحيتدار، روحانيت است و حتى در نقض و ابرام قوانين نظر آنها قاطع است، جاى كمال تأسف است كه به علماى اعلام جسارت نموده و اشخاصى كه فقط با پيروى از تعاليم عاليۀ اسلام صلاحيت اشغال مقامات را دارند، ايشان را ستون پنجم خوانده و با تعبيرات زننده مورد تعرض قرار دهند. حقير براى جبران اين حادثه حسب الوظيفه اقدام نموده و مى‌نمايم. عزّ اسلام و مسلمين و تنبه مصادر امور و مراجعت حضرت عالى به حوزۀ علميّه را از خداوند متعال مسئلت دارم.
    24 جمادى‌الثانى 1414 برابر با 18 آذرماه 1372.
    |منبع = نامداران راحل صفحۀ 416-401
    |تراز = چپ
    |عرض = 400px
    |حاشیه =
    |اندازه قلم =
    |رنگ پس‌زمینه =
    |شکل‌بندی =
    |پس‌زمینه عنوان =
    |رنگ قلم عنوان =
    |شکل‌بندی عنوان =
    |تراز گفتاورد =
    |شکل‌بندی گفتاورد =
    |گیومه گفتاورد =
    |تراز منبع =
    |شکل‌بندی منبع =
    }}


    9 رجب 1384 محمد رضا گلپايگانى»


    ==رحلت==
    ==منابع مقاله==
    # «نامداران راحل، زندگی‌نامه چهل تن از مشاهیر شیعه»، کریم جوانشیر، انتشارات سالار (عضو شرکت تعاونی ناشران و نویسندگان استان آذربایجان شرقی)، ص401-416، اسفندماه 1375.
    # «گلشن ابرار»، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم زیر نظر پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، ص945، نشر معروف، قم، 1379.
    # «زندگی‌نامه آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد»، محمدمهدی امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.




    اين خورشيد فقاهت سرانجام پس از 32 سال مرجعيت و نزديك به 70 سال تدريس در حوزۀ علميّه و بعد از 98 سال زندگى پربار و با بركت در عصر پنجشنبه 24 جمادى الثانى 1414 هجرى قمرى، برابر با 18 آذر ماه 1372 هجرى شمسى، در بيمارستان شهيد رجايى تهران دعوت حق را لبيك گفته و چهره در نقاب خاك كشيد و جهانى را به سوگ خود نشانيد.
    {{فقیهان شیعه}}
     
    فرداى آن روز پيكر پاك آن اسطورۀ علم و تقوا در ميان اندوه فراوان امت مسلمان در تهران و قم تشييع گرديد و بعد از اجراى نماز توسط آيت الله صافى در جوار حرم مقدس حضرت معصومه سلام الله عليها به خاك سپرده شد.
     
    ==وصيت نامه==


    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}


    حضرت آيت الله گلپايگانى در بخشى از وصيت نامۀ خود مى‌فرمايد:
    [[كتاب الطهارة (موسوی گلپایگانی)]]


    «در مورد حوزه‌هاى علميّه به حضرات آيات و اساتيد محترم و طلاب عزيز تذكرا عرض مى‌نمايم، عظمتى كه هم اكنون براى حوزه‌هاى علميّه به ويژه درخشش چشمگير جهانى حوزۀ علميّۀ قم پس از انقلاب اسلامى ايران حاصل شده و موفقيتهايى به دست آمده است كه از شرق و غرب، دست نياز به اين مركز شيعه دراز شده است، نتيجۀ ارشادات و تبليغات و زحمات و فداكاريها و تحمل صدمات و مشقات علماى سلف و فقهاى بزرگوارى است كه به دست شما سپرده شده است».
    [[الاحصار و الصد]]


    ايشان در بخش ديگرى از وصيت نامۀ خود مى‌فرمايد:
    [[إرشاد السائل]]
     
    «حفظ اصل جمهورى اسلامى را لازم مى‌دانم و بر مسئولين محترم است كه از خط مستقيم اسلام منحرف نشوند و سعى كنند روز به روز نظام با اسلام تطبيق بيشتر پيدا كند و دور از هر اختلاف، با اتحاد از اين عطيۀ الهى پاسدارى نمايند و خير و صلاح و رسيدگى به حال مستمندان را وجهۀ همت قرار دهند و بر مردم است كه در حفظ دست آوردهاى انقلاب اسلامى كوتاهى نكنند و سعى و كوشش خود را در پشتيبانى حاكميت اهداف قرآن مجيد و اعلاى كلمۀ اسلامى به كار گيرند و رضاى حضرت بقية الله روحى و ارواح العالمين له الفداء را در اعمال و كردار خود منظور دارند». (به نقل از فروغ فقاهت)
     
    ==پيام تسليت رهبر معظم انقلاب حضرت آيت الله خامنه‌اى==
     
     
    بسم الله الرحمن الرحيم
     
    إنا لله و إنا إليه راجعون
     
    با تأسف و اندوه فراوان، خبر مصيبت بار فقدانى بزرگ و جبران ناپذير را دريافت كردم. عالم بزرگ، فقيه نام‌آور، مرجع تقليد عظيم الشأن، عبد صالح و تقى نقى زكى، آيت الله العظمى آقاى حاج سيد محمد رضا گلپايگانى - قدس الله نفسه و أعلى الله مقامه - دار فانى را وداع كردند و پس از عمرى مشحون از حسنات با نامۀ عملى سرشار از خيرات و مبرات، دعوت معبود را لبيك گفته، به پيشگاه محاسبۀ الهى شتافتند.
     
    اينجانب با قلبى متألم و با تضرع و ابتهال از حضرت حق جلت عظمته مسئلت مى‌كنم كه اين ميهمان نيكوكار و مطيع را با «سلامٌ قولاً من ربّ رحيم» استقبال و ضيافت فرموده، به مرتبۀ والاى لقاء الله نايل فرمايد و بهترين پاداش صالحان را به وى ارزانى دارد. اين شخصيت والاى علمى كهنسال در ميان مراجع عظام تقليد، يكى از موفق‌ترين و سعادتمندترين‌ها بودند.
     
    سى و دو سال مرجع تقليد، حدود هفتاد سال مدرس حوزۀ علميّۀ قم و حدود هشتاد و پنج سال سرگرم فرا گرفتن و آموختن فقه آل محمد عليهم السلام بودند.
     
    اولين مدرسۀ علوم دينى به سبك جديد را ايشان در قم تأسيس كردند. اولين مؤسّسۀ بزرگ قرآنى را ايشان در قم بنيان نهادند. اولين فهرست بزرگ فقهى و حديثى با استفاده از دانش و اختراعات جديد بشرى را ايشان پديد آوردند. صدها مدرسه، مسجد و مؤسّسۀ تبليغ دين را در سراسر كشور و در كشورهاى ديگر بنياد كردند. هزاران شاگرد را از فقه پخته و عميق خود بهره‌مند ساختند. بسيارى آرا و نظرات فقهى كه حاكى از روشن‌بينى و ذهن نوگراى ايشان بود ارايه كردند و بالاتر از همه، با منش و رفتار پرهيزكارانه و با طهارت و تقوايى كه مى‌توانست براى علما و فقها الگويى زنده و ملموس باشد، عمرى پربركت را به زهد كامل گذرانيدند.
     
    آن بزرگوار يكى از استوانه‌هاى انقلاب و نظام جمهورى اسلامى به شمار مى‌آيد. در دوران اختناق و در مقابله با حوادث سهمگين سالهاى تبعيد امام خمينى - قدس الله نفسه الزكية - مواردى پيش آمد كه صداى اين مرد بزرگ، تنها صداى تهديد كننده‌اى بود كه از حوزۀ علميّه برخاست و به نهضت شور و توان بخشيد. پس از پيروزى انقلاب در قضاياى عمومى كشور، حضورى بارز و پشتيبانى صريح از نظام جمهورى اسلامى و از مقام منيع رهبرى و شخص شخيص امام راحل - قدس الله نفسه الزكية - داشت و مورد تكريم و احترام بليغ آن حضرت بود. فقدان اين بقية السلف اعاظم و اين ملجأ و مرجع مؤمنان ثلمه‌اى بزرگ و ضايعه‌اى جبران ناپذير است.
     
    اينجانب مصيبت اين فقدان تأسف بار را به پيشگاه حضرت بقية الله الاعظم ارواحنا فداه و به علماى عظام و مراجع تقليد و حوزه‌هاى علميّه و به عموم شيعيان و علاقه‌مندان و مقلدان ايشان و به خصوص به بيت شريف و منيع و آقازادگان محترم ايشان تسليت مى‌گويم و در اين شب جمعه رحمت، لطف و تفضل و غفران الهى را براى ايشان مسئلت مى‌نمايم.
     
    سيد على خامنه‌اى
     
    24 جمادى الثانى 1414 برابر با 18 آذر ماه 1372
     
     
    == وابسته‌ها ==
    [[الاحصار و الصد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده


    [[ارشاد السایل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حول مسایل الحج (للگلبایگانی)]]


    [[حول مسایل الحج (للگلبایگانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الدر المنضود في أحکام الحدود]]  


    [[الدر المنضود في أحکام الحدود]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر
    [[کتاب الحج (للگلپایگانی)]]


    [[کتاب الحج (للگلپایگانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کتاب الشهادات]]  


    [[کتاب الشهادات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر
    [[کتاب الطهاره (للگلپایگانی)]]


    [[کتاب الطهاره (للگلپایگانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[کتاب القضاء]]  


    [[کتاب القضاء]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر
    [[مجمع المسایل]]


    [[مجمع المسایل]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مختصر الاحکام]]


    [[مختصر الاحکام]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[نتائج الأفكار في نجاسة الكفار]]


    [[نتایج الافکار الی نجاسه الکفار]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[الهداية إلی من له الولاية]]


    [[هدایه العباد (للگلپایگانی )]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[هدایه العباد (للگلپایگانی)]]


    [[وسیله النجاه (المحشی )]] / نوع اثر: کتاب / نقش: معلق
    [[وسیله النجاه (المحشی)]]  


    [[بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب]]


    [[العروة الوثقی مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی، مکارم)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: معلق
    [[العروة الوثقی مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی، مکارم)]]  


    [[افاضة العوائد: تعلیق علی درر الفوائد]] / نوع اثر: کتاب / نقش: شارح
    [[افاضة العوائد: تعلیق علی درر الفوائد]]  


    [[القضاء و الشهادات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[القضاء و الشهادات]]


    [[توضيح المسائل (گلپایگانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[توضيح المسائل (گلپایگانی)]]


    [[احکام و آداب حج مطابق با فتاواي... سيد محمد رضا گلپايگاني]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[احکام و آداب حج مطابق با فتاواي... سيد محمدرضا گلپايگاني]]


    [[مناسک الحج]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مناسک الحج]]


    [[سئوال و جواب پيرامون مسائل حج: مطابق با فتاوي حضرت آية الله العظمي آقاي حاج سيد محمد رضا گلپايگاني]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[سئوال و جواب پيرامون مسائل حج: مطابق با فتاوي حضرت آيت‌الله العظمي آقای حاج سيد محمدرضا گلپايگاني]]


    [[حضرت آيت الله العظمي حاج سيد محمد رضا گلپايگاني]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[حضرت آیت‌الله العظمي حاج سيد محمدرضا گلپايگاني]]


    [[مجمع المسائل (گلپايگاني)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[مجمع المسائل (گلپايگاني)]]


    [[احکام نماز خوف و مطارده جهت آگاهی رزمندگان در جبهه]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[احکام نماز خوف و مطارده جهت آگاهی رزمندگان در جبهه]]


    [[نوری از ملکوت، زندگانی آیت الله العظمی گلپایگانی]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[نوری از ملکوت، زندگانی آیت‌الله گلپایگانی]]


    [[بدرقه آفتاب در آیینه مطبوعات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بدرقه آفتاب در آیینه مطبوعات]]


    [[احکام بانوان]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[احکام بانوان (گلپایگانی)]]


    [[بيانات مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمي گلپايگاني مدظله العالي خطاب به طلاب محترم حوزه علميه قم در مسجد اعظم قم]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[بيانات مرجع عاليقدر حضرت آیت‌الله العظمي گلپايگاني مدظله العالي خطاب به طلاب محترم حوزه علمیه قم در مسجد اعظم قم]]


    [[نعمت ولایت اهل بیت علیهم السلام: پیام... حضرت آیت الله العظمی گلپایگانی به کنگره غدیر سال 1410هـ.ق لندن]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[نعمت ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام: پیام... آیت‌الله‌گلپایگانی به کنگره غدیر سال 1410ق لندن]]


    [[نعمة ولایة أهل البیت علیهم السلام]] / نوع اثر: جزوه / نقش: نويسنده
    [[نعمة ولایة أهل‌البیت علیهم‌السلام]]


    [[في احکام الاموات]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[في احکام الاموات]]


    [[الکلام في قاعدتي التجاوز و الفراغ]] / نوع اثر: کتاب / نقش: محاضر
    [[الكلام في قاعدتي التجاوز والفراغ]]  


    [[متن وصيتنامه فقيه اهل بيت آيت الله العظمي حاج سيد محمد رضا گلپايگاني]] / نوع اثر: جزوه / نقش: نويسنده
    [[متن وصيتنامه فقيه اهل‌بيت آیت‌الله العظمي حاج سيد محمدرضا گلپايگاني]]


    [[التعلیقات علی العروة الوثقی (گلپایگانی)]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
    [[التعلیقات علی العروة الوثقی (گلپایگانی)]]


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:مراجع تقلید]]
    [[رده:شاگردان آیت‌الله حائرى یزدى]]
    [[رده:شاگردان آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی]]
    [[رده:شاگردان آیت‌الله بروجردی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۱۳

    گلپایگانی، سید محمدرضا
    نام گلپایگانی، سید محمدرضا
    نام‌های دیگر آیت‌الله گلپایگانی

    موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا

    نام پدر سيد محمدباقرگلپايگانى
    متولد دوشنبه هشتم ماه ذى‌قعده سال 1316ق /۱ فروردین ۱۲۷۸ش/ 1899 م
    محل تولد روستای گوگد گلپایگان
    رحلت پنج‌شنبه 24 جمادى‌الثانى 1414ق،/ 18 آذرماه 1372ش/ 1993 م
    اساتید حاج سيد حسن موسوى

    حاج شيخ محمدباقر گلپايگانى

    آیت‌الله نائینی،

    برخی آثار إرشاد السائل

    الدر المنضود في أحکام الحدود

    کد مؤلف AUTHORCODE00011AUTHORCODE

    سید محمدرضا گلپایگانی (1278-۱۳۷۲ش) از مراجع تقلید معاصر که پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی، به مرجعیت رسید. وی از زمره مخالفین رژیم پهلوی و از همراهان امام خمینی بود که پس از تبعید امام به عراق، بیانیه‌ها، اعلامیه‌ها، تلگراف‌ها و سخنرانی‌هایی در حمایت از امام خمینی و انقلاب اسلامی ایراد نمود.

    ولادت

    سید محمدرضا گلپایگانى، در روز دوشنبه هشتم ماه ذى‌قعده سال 1316ق برابر با ۱ فروردین ۱۲۷۸ش، در روستاى «گوگد» که در 6 کیلومترى شهرستان گلپایگان قرار دارد، در خانواده علم و سیادت و تقوا دیده به جهان گشود. پدر ایشان مرحوم سید محمدباقر گلپایگانى از روحانیون متقى و پارساى محل بشمار مى‌رفت تا آنجا که به او لقب امام داده بودند.

    گویا وی تا سن 64 سالگى فرزند ذکورى نداشت و سرانجام بعد از تشرف به آستان قدس رضوى و توسل به عنایات امام هشتم(ع) خداوند به او فرزند ذکورى لطف فرمود که نام او را محمدرضا نهاد. متأسفانه دیرى نپایید که این کودک خردسال در سه سالگى سایه مادر و در 9 سالگى سایه پدر را از دست داد و غبار یتیمى بر چهره او نشست، ولى سختی‌هاى دوران کودکى او را آبدیده ساخت تا بتواند انسان مقاومی‌باشد و در مقابل حوادث و رویدادها کوه‌آسا بایستد.

    تحصیلات

    حضرت آیت‌الله گلپایگانى در زادگاه خویش (گلپایگان) پس از خواندن مقدمات به تحصیل علوم دینى پرداخت و در این میان از اساتید خود به‌ویژه دو استاد بزرگش بهره بیشترى برد:

    1. حاج سیدحسن موسوى، برادر بزرگ آیت‌الله‌العظمى آقاى خوانسارى؛
    2. حاج شیخ محمدباقر گلپایگانى (دایى بزرگوار آیت‌الله صافى و شوهر خواهر آیت‌الله گلپایگانى).

    هجرت به اراک

    شرایط تحصیلى آیت‌الله گلپایگانى به مرحله‌اى رسید که ناگزیر گشت از زادگاه خویش به مرکز علمى بزرگ‌تری هجرت نماید و در آنجا تحصیل کند. در آن ایام مرحوم آیت‌الله‌ حائرى یزدى حوزه‌اى را در اراک از سال 1332ق، تأسیس کرده و آوازه آن در منطقه پیچیده بود. از این جهت آیت‌الله گلپایگانى در سال 1336ق، در 20 سالگى وارد حوزه اراک گردید و علاوه بر استفاده از محضر درس مرحوم ملا محمدتقى گوگدى از دروس آیت‌الله حایرى بهره گرفته و تا سال 1340ق، در آن شهر اقامت گزید.

    هجرت به قم

    در سال 1340ق، برابر با فروردین‌ماه 1301ش، آیت‌الله حایرى به جهت زیارت آرامگاه دخت گرامى موسى بن جعفر(ع) به قم مشرف شدند. علما و بزرگان قم از ایشان درخواست کردند که در قم اقامت گزیده و حوزه را به اینجا منتقل سازد. آیت‌الله حایرى بنا گذاشت که در این مورد استخاره‌اى کند. وقتى قرآن را گشود، این آیه آمد: «و ائتونی بأهلکم أجمعین» (یوسف: 93).

    آیه مزبور حامل پیام یوسف به پدر و مادر است که همگى از کنعان به‌سوى مصر حرکت کنید. مرحوم حایرى با دیدن این آیه تصمیم بر اقامت گرفت و به‌تدریج فضلا و طلاب از اراک به شهر مقدس قم مهاجرت کردند. آیت‌الله گلپایگانى نیز پس از چهار ماه بنا به دعوت مؤسس حوزه علمیه قم وارد این شهر شده و تا پایان عمر، یعنى قریب 74 سال در این شهر مقدس باقى ماند.

    اساتید

    1. آیت‌الله حائرى یزدی مؤسّس حوزه؛
    2. آیت‌الله سید حسین طباطبائی بروجردی؛
    3. آیت‌الله محمدحسین نائینى؛
    4. آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانى.

    مرجعیت

    در جلسه‌اى که پس از درگذشت آیت‌الله بروجردى در بیت ایشان تشکیل گردید، آیت‌الله گلپایگانى نیز شرکت داشت و قرار شد زعامت حوزه را با همکارى سایر بزرگان مشترکا برعهده گیرند.

    آثار و خدمات

    حضرت آیت‌الله گلپایگانى در مدت زعامت خود کارهاى ارزشمند فراوانى را انجام داده است. از جمله آثار و خدمات اجتماعى ایشان مى‌توان به این موارد اشاره کرد:

    1. تأسیس بیمارستان گلپایگانى؛
    2. تأسیس مدارس علمى تحت برنامه؛
    3. تأسیس دار القرآن؛
    4. انتشار مجله رسالة القرآن؛
    5. برنامه معجم فقهى؛

    و...

    برنامه زندگى

    آیت‌الله گلپایگانى در زندگى خود بسیار منظم بوده و از تمام لحظات عمر خویش بهره مى‌بردند.

    ایشان همواره قبل از طلوع فجر از خواب بیدار مى‌شدند و نماز شب مى‌خواندند و پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب، آیات مبارک قرآن را تلاوت مى‌نمودند. سپس مقدار کمى استراحت کرده و پس از صرف صبحانه تا نزدیک ظهر به تدریس علوم اهل‌بیت(ع) و پاسخ به استفتائات و ملاقات با مردم مى‌پرداختند.

    پس از نماز ظهر و عصر و تعقیبات آن و صرف نهار، کمى مى‌خوابیدند و پس از آن به نامه‌هاى وارده پاسخ داده و تا نزدیک غروب با مردم دیدار داشتند. این برنامه تدوین‌شده تا واپسین روزهاى عمر آن مرجع ادامه داشت.

    آثار

    1. رساله‌اى در باب ولایت فقیه؛
    2. الدر المنضود فی أحكام الحدود؛
    3. نتايج الأفكار؛
    4. تعلیقه‌اى بر عروة الوثقى؛
    5. إفاضة العوائد (حاشیه بر درر الفوائد)؛
    6. تقریرات درس آیت‌الله حایرى
    7. هداية العباد؛
    8. رساله‌اى در امر به معروف و نهى از منکر؛
    9. بغية الطالب في التعليق على بيع المكاسب؛

    و...

    ارتباط با امام خمینى

    حضرت آیت‌الله گلپایگانى با رهبر کبیر انقلاب امام خمینى - قدس‌سره - از دیرباز ارتباطى صمیمى و بسیار نزدیک داشتند. سابقه این روابط به هفتاد سال پیش و محفل درس استاد بزرگوارشان مرحوم آیت‌الله حایرى مى‌رسد. در آنجا بود که این دو بزرگوار با یکدیگر آشنا شده و این آشنایى به صمیمیت و یک‌رنگى مبدل شده و پس از هجرت مرحوم حایرى به قم در 1340ق، ادامه یافت.

    در زمان آیت‌الله بروجردى هر دو با هم و در کنار هم به شور و مشورت در امور حوزه و رایزنى در امور مهم پرداختند. با وفات مرحوم آقاى بروجردى و شروع توطئه‌هاى گوناگون رژیم ستم‌شاهى براى محو مظاهر اسلامى، این دو بزرگوار در کنار هم براى ستیز با این برنامه ننگین به‌پا خاستند و جلسات مشورتى بسیار تشکیل دادند.

    پس از تبعید امام خمینى به ترکیه، تلگرامى براى ایشان مخابره کردند و مراتب نگرانى خویش را اعلام نمودند. متن این تلگرام چنین بود:

    «آنکارا، وسیله سفارت کبراى ایران

    بعد از سلام و استفسار از سلامت وجود محترم، اقدام تبعید حضرت‌عالى و توهین به مقام شامخ روحانیت نزد ملت شیعه با نگرانى شدید مواجه گردید. آرى در کشورى که بر حسب عقیده اکثر ملّت آن، تنها مرجع صلاحیت‌دار، روحانیت است و حتى در نقض و ابرام قوانین نظر آنها قاطع است، جاى کمال تأسف است که به علماى اعلام جسارت نموده و اشخاصى که فقط با پیروى از تعالیم عالیه اسلام صلاحیت اشغال مقامات را دارند، ایشان را ستون پنجم خوانده و با تعبیرات زننده مورد تعرض قرار دهند. حقیر براى جبران این حادثه حسب الوظیفه اقدام نموده و مى‌نمایم. عزّ اسلام و مسلمین و تنبه مصادر امور و مراجعت حضرت‌عالى به حوزه علمیه را از خداوند متعال مسئلت دارم.

    9 رجب 1384 محمدرضا گلپایگانى»

    وفات

    این خورشید فقاهت سرانجام پس از 32 سال مرجعیت و نزدیک به 70 سال تدریس در حوزه علمیه و بعد از 98 سال زندگى پربار و بابرکت در عصر پنج‌شنبه 24 جمادى‌الثانى 1414ق، برابر با 18 آذرماه 1372ش، در بیمارستان شهید رجایى تهران دعوت حق را لبیک گفته و چهره در نقاب خاک کشید و جهانى را به سوگ خود نشانید.

    فرداى آن روز پیکر پاک آن اسطوره علم و تقوا در میان اندوه فراوان امت مسلمان در تهران و قم تشییع گردید و بعد از اجراى نماز توسط آیت‌الله صافى در جوار حرم مقدس حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

    وصیت‌نامه

    حضرت آیت‌الله گلپایگانى در بخشى از وصیت‌نامه خود مى‌فرماید:

    «در مورد حوزه‌هاى علمیه به حضرات آیات و اساتید محترم و طلاب عزیز تذکرا عرض مى‌نمایم، عظمتى که هم‌اکنون براى حوزه‌هاى علمیه به‌ویژه درخشش چشمگیر جهانى حوزه علمیه قم پس از انقلاب اسلامى ایران حاصل شده و موفقیت‌هایى به دست آمده است که از شرق و غرب، دست نیاز به این مرکز شیعه دراز شده است، نتیجه ارشادات و تبلیغات و زحمات و فداکاری‌ها و تحمل صدمات و مشقات علماى سلف و فقهاى بزرگوارى است که به دست شما سپرده شده است».

    ایشان در بخش دیگرى از وصیت‌نامه خود مى‌فرماید:

    «حفظ اصل جمهورى اسلامى را لازم مى‌دانم و بر مسئولین محترم است که از خط مستقیم اسلام منحرف نشوند و سعى کنند روز به روز نظام با اسلام تطبیق بیشتر پیدا کند و دور از هر اختلاف، با اتحاد از این عطیه الهى پاسدارى نمایند و خیر و صلاح و رسیدگى به حال مستمندان را وجهه همت قرار دهند و بر مردم است که در حفظ دستاوردهاى انقلاب اسلامى کوتاهى نکنند و سعى و کوشش خود را در پشتیبانى حاکمیت اهداف قرآن مجید و اعلاى کلمه اسلامى به کار گیرند و رضاى حضرت بقيةالله روحي و أرواح العالمين له الفداء را در اعمال و کردار خود منظور دارند».

    پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌اى به مناسبت رحلت ایشان

    بسم الله الرحمن الرحیم

    إنا لله و إنا إلیه راجعون

    با تأسف و اندوه فراوان، خبر مصیبت‌بار فقدانى بزرگ و جبران‌ناپذیر را دریافت کردم. عالم بزرگ، فقیه نام‌آور، مرجع تقلید عظیم‌الشأن، عبدصالح و تقى نقى زکى، آیت‌الله‌العظمى آقاى حاج سید محمدرضا گلپایگانى - قدس‌الله‌نفسه و أعلى‌الله‌مقامه - دار فانى را وداع کردند و پس از عمرى مشحون از حسنات با نامه عملى سرشار از خیرات و مبرات، دعوت معبود را لبیک گفته، به پیشگاه محاسبه الهى شتافتند.

    این‌جانب با قلبى متألم و با تضرع و ابتهال از حضرت حق جلت عظمته مسئلت مى‌کنم که این میهمان نیکوکار و مطیع را با «سلامٌ قولاً من ربّ رحیم» استقبال و ضیافت فرموده، به مرتبه والاى لقاء الله نایل فرماید و بهترین پاداش صالحان را به وى ارزانى دارد. این شخصیت والاى علمى کهن‌سال در میان مراجع عظام تقلید، یکى از موفق‌ترین و سعادتمندترین‌ها بودند.

    سى و دو سال مرجع تقلید، حدود هفتاد سال مدرس حوزه علمیه قم و حدود هشتاد و پنج سال سرگرم فراگرفتن و آموختن فقه آل‌محمد(ع) بودند.

    اولین مدرسه علوم دینى به سبک جدید را ایشان در قم تأسیس کردند. اولین مؤسّسه بزرگ قرآنى را ایشان در قم بنیان نهادند. اولین فهرست بزرگ فقهى و حدیثى با استفاده از دانش و اختراعات جدید بشرى را ایشان پدید آوردند. صدها مدرسه، مسجد و مؤسّسه تبلیغ دین را در سراسر کشور و در کشورهاى دیگر بنیاد کردند. هزاران شاگرد را از فقه پخته و عمیق خود بهره‌مند ساختند. بسیارى آرا و نظرات فقهى که حاکى از روشن‌بینى و ذهن نوگراى ایشان بود ارایه کردند و بالاتر از همه، با منش و رفتار پرهیزکارانه و با طهارت و تقوایى که مى‌توانست براى علما و فقها الگویى زنده و ملموس باشد، عمرى پربرکت را به زهد کامل گذرانیدند.

    آن بزرگوار یکى از استوانه‌هاى انقلاب و نظام جمهورى اسلامى بشمار مى‌آید. در دوران اختناق و در مقابله با حوادث سهمگین سال‌هاى تبعید امام خمینى - قدس‌الله‌نفسه الزکية - مواردى پیش آمد که صداى این مرد بزرگ، تنها صداى تهدیدکننده‌اى بود که از حوزه علمیه برخاست و به نهضت شور و توان بخشید. پس از پیروزى انقلاب در قضایاى عمومى کشور، حضورى بارز و پشتیبانى صریح از نظام جمهورى اسلامى و از مقام منیع رهبرى و شخص شخیص امام راحل - قدس‌الله‌نفسه الزکية - داشت و مورد تکریم و احترام بلیغ آن حضرت بود. فقدان این بقيةالسلف اعاظم و این ملجأ و مرجع مؤمنان ثلمه‌اى بزرگ و ضایعه‌اى جبران‌ناپذیر است.

    این‌جانب مصیبت این فقدان تأسف‌بار را به پیشگاه حضرت بقيةالله الأعظم أرواحنا فداه و به علماى عظام و مراجع تقلید و حوزه‌هاى علمیه و به عموم شیعیان و علاقه‌مندان و مقلدان ایشان و به‌خصوص به بیت شریف و منیع و آقازادگان محترم ایشان تسلیت مى‌گویم و در این شب جمعه رحمت، لطف و تفضل و غفران الهى را براى ایشان مسئلت مى‌نمایم.

    سید على خامنه‌اى

    24 جمادى‌الثانى 1414 برابر با 18 آذرماه 1372.

    نامداران راحل صفحۀ 416-401


    منابع مقاله

    1. «نامداران راحل، زندگی‌نامه چهل تن از مشاهیر شیعه»، کریم جوانشیر، انتشارات سالار (عضو شرکت تعاونی ناشران و نویسندگان استان آذربایجان شرقی)، ص401-416، اسفندماه 1375.
    2. «گلشن ابرار»، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم زیر نظر پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، ص945، نشر معروف، قم، 1379.
    3. «زندگی‌نامه آیت‌الله‌العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد»، محمدمهدی امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.


    وابسته‌ها

    كتاب الطهارة (موسوی گلپایگانی)

    الاحصار و الصد

    إرشاد السائل

    حول مسایل الحج (للگلبایگانی)

    الدر المنضود في أحکام الحدود

    کتاب الحج (للگلپایگانی)

    کتاب الشهادات

    کتاب الطهاره (للگلپایگانی)

    کتاب القضاء

    مجمع المسایل

    مختصر الاحکام

    نتائج الأفكار في نجاسة الكفار

    الهداية إلی من له الولاية

    هدایه العباد (للگلپایگانی)

    وسیله النجاه (المحشی)

    بلغة الطالب في التعلیق علی بیع المکاسب

    العروة الوثقی مع تعلیقات (خمینی، خویی، گلپایگانی، مکارم)

    افاضة العوائد: تعلیق علی درر الفوائد

    القضاء و الشهادات

    توضيح المسائل (گلپایگانی)

    احکام و آداب حج مطابق با فتاواي... سيد محمدرضا گلپايگاني

    مناسک الحج

    سئوال و جواب پيرامون مسائل حج: مطابق با فتاوي حضرت آيت‌الله العظمي آقای حاج سيد محمدرضا گلپايگاني

    حضرت آیت‌الله العظمي حاج سيد محمدرضا گلپايگاني

    مجمع المسائل (گلپايگاني)

    احکام نماز خوف و مطارده جهت آگاهی رزمندگان در جبهه

    نوری از ملکوت، زندگانی آیت‌الله گلپایگانی

    بدرقه آفتاب در آیینه مطبوعات

    احکام بانوان (گلپایگانی)

    بيانات مرجع عاليقدر حضرت آیت‌الله العظمي گلپايگاني مدظله العالي خطاب به طلاب محترم حوزه علمیه قم در مسجد اعظم قم

    نعمت ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام: پیام... آیت‌الله‌گلپایگانی به کنگره غدیر سال 1410ق لندن

    نعمة ولایة أهل‌البیت علیهم‌السلام

    في احکام الاموات

    الكلام في قاعدتي التجاوز والفراغ

    متن وصيتنامه فقيه اهل‌بيت آیت‌الله العظمي حاج سيد محمدرضا گلپايگاني

    التعلیقات علی العروة الوثقی (گلپایگانی)

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=گلپایگانی،_سید_محمدرضا&oldid=700423»