ابهری، ‌محمد بن عبدالله

ابهری، ‌ابوبكر محمد بن عبدالله بن محمد بن صالح ‌
نام کامل	محمد بن عبدالله بن محمد بن صالح؛
نام‌های دیگر	ابهری، ‌ابوبكر محمد بن عبدالله بن محمد بن صالح؛
تخلص	ابوبکر ابهری؛
نسب	بنو مره، از شاخه‌های بنی تمیم؛
نام پدر	عبدالله بن محمد بن صالح؛
ولادت	287 ق؛
محل تولد	ابهر؛، ایران؛
محل زندگی	ایران، عراق؛
رحلت	375 ق؛
مدفن	بغداد (محل وفات)؛
طول عمر	88؛
دین	اسلام؛
مذهب	‌ مالکی؛
پیشه	فقیه، محدث؛
اطلاعات علمی
درجه علمی	فقیه، محدث؛
مشایخ	ابوعروبۀ حَرّانی، محمد بن محمد باغندی، محمد بن حسین اشنانی، ابن ابی داوود سجستانی، عبیدالله بن حسن انطاكی؛ ‌
شاگردان	ابوبكر برقانی، ابوالقاسم تنوخی، احمد بن محمد خوارزمی، ابوعبدالله قیروانی، احمد بن محمد قزوینی، ابوبكر ابن‌كوّار، ابوالحسن ابن قصّار، ابوبكر دار قطنی، ابن فارس مقری، ابواسحاق طبری؛
برخی آثار	1- شرح المختصر الكبیر؛

اَبْهَری، ‌ابوبكر محمد بن عبدالله بن محمد بن صالح (۲۸۷- شوال ۳۷۵ ق / ۹۰۰- فوریۀ ۹۸۶ م)، فقیه و محدث مالكی.

او در قرائات نیز دستی داشت و ابوعمرو دانی در طبقات القراء خود از او نام برده است.

زادگاه، نسب، ولادت

زادگاه او شهر ابهر بود و سلسلۀ نسب او به بنی مره، از شاخه‌های بنی تمیم بازمی‌گشت. عتیقی تولد او را در ۲۸۹ ق ذكر كرده است.

سفرها

ابهری به بغداد رفت و در آنجا اقامت گزید و ریاست پیروان مذهب مالكی در بغداد به او منتهی شد.

ابهری مورد احترام و اعتماد بزرگان و علمای بغداد بود، تا آنجا كه حتی پیروان ابوحنیفه و شافعی برای درك اقوال آن دو، به او رجوع می‌كردند. به گفتۀ خطیب بغدادی، وی از پذیرفتن منصب قضا امتناع كرد. ابهری به شهرهایی كه كانون علم در آن زمان بودند، سفر كرد تا از محضر علمای آن بلاد بهره گیرد، از جملۀ این شهرها می‌توان به كوفه، بصره، واسط، رقه، حران، حمص، دمشق و طرسوس اشاره كرد. وی در این شهرها و به ویژه در بغداد محضر جمعی از عالمان را درك نمود كه از آن جمله می‌توان به ابوعروبۀ حَرّانی، محمد بن محمد باغندی، محمد بن حسین اشنانی، ابن ابی داوود سجستانی و عبیدالله بن حسن انطاكی و جمعی دیگر از محدثان اشاره كرد كه نام آنان در مآخذ یاد شده و نیز تاریخ دمشق ابن عساكر آمده است.

تدریس، شاگردان، راویان

ابهری ۶۰ سال از عمر خویش را به تدریس سپری كرد و سال‌ها در جامع المنصور بغداد مجلس درسی داشت كه شاگردان زیادی از سرزمین‌های مختلف اسلامی در آن حاضر می‌شدند. از شاگردان و راویان وی می‌توان اینها را نام برد: ابوبكر برقانی، ابوالقاسم تنوخی، احمد بن محمد خوارزمی، ابوعبدالله قیروانی، احمد بن محمد قزوینی، ابوبكر ابن‌كوّار، ابوالحسن ابن قصّار، ابوبكر دار قطنی، ابن فارس مقری و ابواسحاق طبری.

وفات

ابهری در بغداد چشم از جهان فرو بست.

آثـار

آثار بازماندۀ او عبارتند از:

۱. شرح المختصر الكبیر، كه شرحی است بر المختصر الكبیر ابومحمد ابن عبدالحكم، از منابع مهم فقه مالكی و بخش‌هایی از آن به صورت خطی در كتابخانۀ ازهریۀ مصر موجود است؛

۲. الفوائد المنتقاة الغرائب، در حدیث كه نسخه‌ای از آن در كتابخانۀ ظاهریۀ دمشق وجود دارد.

فهرستی از دیگر آثار او را نیز ابن ندیم ‌و قاضی عیاض به دست داده‌اند. <‌ref>سلماسی، مهدی، ‌ج6، ص457</ref>. ‌

منابع مقاله

سلماسی، مهدی، دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.