کلیات عرفی شیرازی

کلیات عرفی شیرازی
پدیدآوران	عرفی شیرازی ، جمال الدین محمد (نويسنده) ولي الحق انصاری، محمد (مصحح)
ناشر	دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1378ش
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 10ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

کلیات عرفی شیرازی، مجموعه‌ای است سه جلدی، مشتمل بر نثر و اشعار جمال‌الدین محمد عرفی شیرازی (963- 999ق) شامل غزلیات، قصیده‌ها، ترکیب‌بندها، ترجیع‌بندها، قطعات، رباعیات و مثنوی‌های او که بر اساس نسخه‌های ابوالقاسم سراجا اصفهانی و محمدصادق ناظم تبریزی، به کوشش و تصحیح محمد ولی‌الحق انصاری، منتشر شده است.

عرفی شیرازی که استاد مسلم قصیده در قرن دهم هجری بوده، با برجای نهادن دیوانی شامل چهارده هزار بیت شعر به‌عنوان یکی از استادان طرز تازه و پیش‌کسوتی قابل اعتنا در این طرز شناخته شده و مورد توجه شاعران و نویسندگان سال‌های بعد از خود، قرار گرفته است. عرفی در خصوص سبک سخنش می‌گوید:

ز هم‌عنانی طبعم به شاعر شروان

به عهد کودکی‌ام فارس کرده شروانی

عرفی خود را مقلد سبک شعری خاقانی می‌داند و در قصیده‌پردازی، نظر به قصاید این شاعر بزرگ داشته است. شهرت وی در قصیده‌سرایی، به چند سبب است: به علت توانایی در تتبع شیوه استادان پیش از خود؛ به سبب توانایی در آوردن سخن روان و خالی از تکلف و در همان حال، منتخب و استوار، همراه با نازک‌خیالی‌ها و مضمون‌یابی‌هایی که بعد از او مایه کار بسیاری از شاعران استاد گردید و برای گنجاندن اندیشه‌های علمی و نکته‌هایی که می‌توان از آن استخراج نمود.

علی‌رغم استادی عرفی در قصیده‌گویی، وی خود را شاعر غزل می‌داند؛ گویی در نظر او، جوشش غزل بر انتظام قصیده، برتری دارد:

قصیده نظم هوس‌پیشگان بود عرفی

تو از قبیله عشقی، وظیفه‌ات غزل است

عرفی که در طرز نو از اسلاف بشمار است، پرتو شعر و هنر خود را بر شعر شاعران بعدی نظیر طالب آملی (متوفی 1036ق)، ظهوری ترشیزی (متوفی 1025ق)، صائب (متوفی 1081ق)، نظیری نیشابوری (متوفی 1023ق)، حزین لاهیجی (متوفی 1180ق) و دیگران تابانیده است.

با نگاه دقیق به شعر عرفی، درمی‌یابیم که دیوان وی، از بینش‌وری منحصر به خودش برخوردار است. شعر او، معرفتی هنری و دریافتی شخصی از دنیای پیرامون خود است؛ مجموعه‌ای از همان معارفی است که به حکمت عامیانه تعبیر کرده‌اند.

منابع مقاله

حکیم آذر، محمد، «سایه عرفی بر طرز تازه (اثرپذیری شاعران سبک عصر صفوی از عرفی شیرازی)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، ادبیات فارسی (دانشگاه آزاد مشهد)، زمستان 1387- شماره 20.