هاشمی سندیلوی، احمدعلی

احمدعلی هاشمی سندیلوی (یا سندیلی)، فرزند غلام محمدبن مولوی محمد حاجی ‌
نام کامل	احمدعلی هاشمی سندیلوی (یا سندیلی)؛
تخلص	خادم؛
نسب	سندیلوی؛
نام پدر	غلام محمدبن مولوی محمد حاجی؛
ولادت	1163ق؛
محل تولد	سندیلۀ اوتارپرادش؛، هندوستان؛
محل زندگی	هندوستان؛
رحلت	پس از ۱۲۲۴ق؛
طول عمر	بیش از 61؛
دین	اسلام؛
مذهب	‌
پیشه	شاعر، تذکره‌نویس؛
اطلاعات علمی
درجه علمی	شاعر، تذکره‌نویس؛
مشایخ	‌
معاصرین	ذوالفقارالدوله میرزا نجف خان، شاه عالم دوم، محمدحسن قتیل لاهوری، انشاءالله خان انشای دهلوی، حیرت مشهدی، ربیع خوانساری، حاجی ابراهیم شیرازی صبوری، میرزاباقر اصفهانی، سید مظهرعلی صافی؛
برخی آثار	1- مخزن الغرایب؛

اَحْمَدْعَلیِ هاشِمیِ سَنْدیلَوی (یا سَندیلی) ، فرزند غلام محمدبن مولوی محمد حاجی، (۱۱۶۳- پس از ۱۲۲۴ق/ ۱۷۵۰-۱۸۰۹م)، شاعر و تذکره‌نویس فارسی هند.

زادگاه

وی در قصبۀ سندیلۀ اوتارپرادش هندوستان ولادت یافت.

اموختن محاورۀ فارسی

در کودکی به سبب اوضاع نابسامان پدر ناچار به ترک زادگاه خود شد و به غربت افتاد. پس از چندی به وسیلۀ نواب ذوالفقارالدوله میرزا نجف خان، در لشکر شاه عالم دوم (حک‍ ۱۱۷۳-۱۲۲۱ق)، به خدمت گمارده شد و به دهلی رفت. در این شهر در پی نشست و برخاست با ایرانیانی که از خراسان، عراق و فارس به هند آمده، و در دهلی اقامت گزیده بودند، محاورۀ فارسی را آموخت. از زندگی وی بیش از این اطلاعی در دست نیست و چنانکه از پایانۀ مخزن الغرایب نسخۀ بانکیپور برمی‌آید، وی تا ۱۱ شوال ۱۲۲۴ زنده بوده است.

اشتیاق به شعر

احمدعلی به گفتۀ خود از نوجوانی به شعر اشتیاق داشت و در اشعارش «خادم» تخلص می‌کرد. وی با بیشتر شعرای هند و ایران ازجمله محمدحسن قتیل لاهوری، انشاءالله خان انشای دهلوی، حیرت مشهدی، ربیع خوانساری، حاجی ابراهیم شیرازی صبوری، میرزاباقر اصفهانی و سید مظهرعلی صافی معاشر بود. نمونه‌هایی از شعر احمدعلی را می‌توان در مخزن الغرایب یافت.

آثـار

１. مخزن الغرایب،

این کتاب در ۵۴ سالگی مؤلف به تشویق قتیل لاهوری، از دانشمندان آن روزگار، تألیف گردیده، و به پیشنهاد همو به ترتیب الفبایی، مدون شده است. این تذکره مشتمل است بر شرح احوال و نمونۀ اشعار ۱۴۸‘۳ شاعر پارسی‌گوی متقدم، متأخر و معاصر ــ از ابوسعید ابوالخیر تا یوسف بیگ بخارایی ــ که از جهت احتوا بر شمار شاعران در مرتبۀ سوم، پس از تذکرۀ آفتاب عالمتاب و صحف ابراهیم، جای دارد. مؤلف در این تذکره علاوه بر ۲۱ مأخذ، از روایت‌های شفاهی قتیل و دیگر آشنایان و دوستان نیز بهره برده است. وی که به گردآوری اشعار شاعران بیش از ضبط وقایع زندگی آنان، عنایت داشته، در برخی از تراجم مرتکب بی‌دقتی و سهل‌انگاری شده است. وی جای جای نظریات انتقادی خود را دربارۀ شاعران ارائه کرده است. این تذکره به کوشش محمدباقر در ۵ جلد در پاکستان چاپ شده است.

２. انیس العاشقین،

این کتاب شامل زندگی‌نامه‌های شاعران و اشعار عاشقانۀ فارسی است و مؤلف در تدوین آن از چندین تذکره و بیاض قدیمی بهره گرفته است. دست‌نویسی از این اثر در گنجینۀ شیرانی در دانشگاه پنجاب لاهور موجود است.

گفتنی است که بیل از کتابی با عنوان انیس العشاق از شیخ احمد علی سندیلوی، متخلص به خادم فرزند محمد حاجی که در ۱۱۶۵ق جوان بوده، نام برده است. حافظ خادم علی کیتهلی نیز کتابی به نام انیس العشاق دارد. در منابع از مؤلف دیگری نیز به نام قاضی احمدعلی سندیلوی یاد کرده‌اند که معاصر با مؤلف مخزن الغرایب بوده، و تألیفات بسیاری داشته است. ‌

منابع مقاله

نوشاهی، عارف، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.