کلیا‌ت‌ جویا‌ تبریزی

کلیا‌ت‌ جویا‌ تبریزی با‌ مقا‌بله‌ دو نسخه‌ خطی‌ قدیمی‌ و تصحیح‌ و مقدمه‌ و شرح‌ حا‌ل‌
پدیدآوران	ج‍وی‍ا ت‍ب‍ری‍زی‌، داراب‌ ب‍ی‍گ‌ (نويسنده) ب‍اق‍ر، م‍ح‍م‍د (مصحح)
سال نشر	1337ش - 1959م
چاپ	1
موضوع	شعر فارسی - قرن 11ق. - شعر فارسی - قرن 10ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

کلیات جویا تبریزی؛ با مقابله دو نسخه خطی قدیمی و تصحیح و مقدمه و شرح حال، مجموعه‌ اشعار میرزا داراب بیگ جویا (متوفی 1118ق)، از سخنوران نامی سده یازدهم و دوازدهم هجری است.

کتاب شامل دیباچه‌ای در نثر راجع به فن شعرگویی و کاوش در شعر سرودن، قصاید حمد و نعت و مناقب، مثنویات، قطعات، رباعیات، متفرقات، غزلیات، رقعات، دیباچه مرقع، دیباچه‌ای که بر دیوان میرزا صایب نوشته شده و دیباچه سفینه که به اهتمام محمد باقر منتشر شده است.

اگرچه جویا در تمام فنون سخن، طبع‌آزمایی کرده است، ولی اختصاص و اهمیت او در غزلسرایی است. وی از لحاظ تنوع و تازگی در سبک هندی، مقلد صائب بوده و او را استاد خود شمرده است. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های اشعار او، به شرح زیر می‌باشد:

• مضامین بدیع و تازه: شعرایی که به شیوه هندی شعر گفته‌اند، به نازکی خیال و ساختن مضامین بدیع و تازه، ممتازند و اشعار ذیل جویا، نمونه‌ای دقیقه‌یابی سبک هندی است:

پای تا سر مزه است اندامت		بنگه می‌توان چشید ترا
گل و ششماد و سرو را دیدم		بهمه ناز می‌رسید ترا

• استعارات و ترکیبات مجاز: پیروان سبک هندی، لغات را به معنی مجاز استعمال می‌کنند و مردم را از توجه به استعارات و انحراف از معنی، برحذر می‌دارند؛ اشعار ذیل جویا، نمونه‌ای است از صنعت استعاری او:

هندوی چشم شوخ تو از سرخی خمار

امروز رنگ میکده در سومنات ریخت

• کثرت استعمال امثال و اصطلاحات: در اشعار ذیل، جویا امثال و اصطلاحات را به کار برده است:

با اشک ریزد از مژه صافست گر دلت

آری همیشه درد بود ته نشین آب

• استعمال صنعت مراعات نظیر: که این بیت برای نمونه ذکر می‌شود:

مور ره یافته بخرمن گل

یا خط عنبرین دمیده ترا

• تمثیل و ارسال المثل: به این معنی که شاعر، مطلبی را در یکی از دو مصرع ذکر کرده و در مصرع دیگر، شاهد و مثال و برهانی برای آن می‌آورد؛ ابیات ذیل جویا، نمونه‌ای از این فن است:

پیش اهل دل دهان خنده زخم تن بس است		غنچه را چاک گریبان رخنه دامن بس است
اهل جوهر در لباس لاغری آسوده‌اند		چون صدف پیراهن تن استخوان تن بس است

یا این بیت:

غیر را راه مده در حرم کعبه دل

نیست شایسته مسجد که مصور باشد

.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.