منشآت میبدی

منشآت میبدی
پدیدآوران	میبدی، حسین بن معین‎الدین (نويسنده) فروهر، نصرت الله (مصحح)
ناشر	مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1376ش
چاپ	1
شابک	‎964-5548-63-2
موضوع	نامه‏های فارسی - قرن 9ق. - نثر فارسی - قرن 9ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏م‎‏9‎‏م‎‏8 3947 PIR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

منشآت میبدی، مشتمل بر نامه‌های قاضی حسین بن معین‌الدین میبدی (متوفی بین 904-911ق) است. این اثر با تصحیح و تحقیق نصرت‌الله فروهر منتشر شده است.

محقق کتاب در پیشگفتار، پس از ذکر مشخصات چهار نسخه از کتاب، از دو نسخه مورد استفاده سخن گفته و اینکه هر دوی آنها از یک نسخه متقدم استنساخ شده‌اند و شماره نامه‌های منشآت و توالی آنها یکی بوده، جز اینکه یک نسخه چند نامه اضافه داشته است. سپس می‌افزاید: «تعداد نامه‌هایی که در بسیاری از نسخ، به‌ویژه در دو نسخه یادشده مشترک بود، هفتادونه (79) فقره به نظر می‌آمد که در بخش نخست کتاب به‌ترتیب شماره قرار داده شد و اختلاف نسخه‌ها به‌جز مواردی نادر که بی‌اهمیت بود، در پایین هر نامه ثبت شد و نامه 17 با نامه 102 شباهت داشت که در پاورقی بدان اشاره شده است... شماره همه نامه‌هایی که در این دفتر فراهم آمده است، 112 فقره را شامل است.

مؤلف در بیشتر نامه‌ها خود را از درویشان «خاکسار» می‌شناساند و واژه‌ها و ترکیب‌هایی نظیر «ذره خاکسار، فقیر خاکسار» بر خود اطلاق می‌کند. گاهی از سلسله نوربخشیه سخن گفته و تألّف خو را با این فرقه به‌صراحت بیان کرده است و گاهی نیز به اصول فلسفه اشراق اشاره می‌کند. معلوم می‌شود که در آن بخش از فلسفه نیز مطالعاتی داشته است. شخصیت‌های موجود در عنوان و نامه‌ها بیانگر رابطه و مؤانست وی با بزرگان و فرمانروایان است. اگرچه بیشتر نامه‌ها با عنوان «قاضی عیسی» است، اما از افراد دیگری همچون محمدشاه، سلطان ابراهیم بن سلطان پالمیر، شرف‌الدین محمود دیلمی، قاضی امام‌الدین شیخ علی که به‌ظاهر به نظر می‌آید که از مقامات کشوری است، نام می‌برد؛ چنان‌که برخی از شخصیت‌ها شناخته نیست. آنچه که از نامه‌ها می‌توان استنباط کرد، تزلزل روحیه بیش از حد اوست که در سراسر عبارات جلوه‌گر است و به ضعف روانی میبدی دلالت دارد. وی حتی برای رسیدن به مقام که بسیار علاقه‌مند بدان است، ممدوح را به حد عصمت و طهارت و تقدس رسانده و از تزویر و تملق به‌افراط پرهیز نمی‌کند.

محقق اثر اگر در نامه‌ها به آیه قرآن اشاره شده، در پانویس به نام سوره و شماره آیه اشاره کرده است. اگر هم ناسخ واژگان آیات را اشتباه نوشته، شکل درست آیه را در متن قرار داده است. برخی از واژگان نامه‌ها نیز که به دلیل تکلف قاضی میبدی و رسم آن روزگار نیاز به توضیح و معنی داشته، در پایان کتاب آورده است.

منابع مقاله

پیشگفتار کتاب.