الجواب المصیب عن أسئلة اعتراضات الخطیب

الجواب المصیب عن أسئلة اعتراضات الخطیب
پدیدآوران	سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده) لحام، سعید محمد (محقق و شارح)
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1417ق - 1996م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الجواب المصیب عن أسئلة اعتراضات الخطیب، نوشته ادیب، محدّث، مورّخ، مفسّر، فقیه و نویسنده فعال شافعی قرن نهم و دهم قمری؛ جلال‌الدین عبدالرحمن سیوطی (849- 911ق)، پاسخ‌های نویسنده به 6 پرسش ادبی اصولی قرآنی است. این پاسخ‌ها، اعتراضات یکی از اندیشوران را برانگیخته، ولی نویسنده، هیچ‌ یک از اشکال‌ها را وارد ندانسته و به همه پاسخ داده است.

هدف و روش

• شارح و محقق کتاب، سعید محمد لحام در این اثر، فقط به افزودن پاورقی توضیحی و ارجاعی، پرداخته و هیچ مقدمه‌ای بر اثر حاضر نیفزوده است و در نتیجه، بسیاری از اهداف و چگونگی‌های نگارش و تصحیح و نشر این رساله پنهان مانده است.
• جلال‌الدین سیوطی، نخست، پرسشها را آورده و بعد افزوده است: اینها پرسشهایی است که دوستی از من پرسیده است و بر مانند اویی پاسخ‌هایش مخفی نیست، ولی برای ابراز محبت و تجدید خاطرات پیشین از بنده سؤال کرده است. سپس نویسنده با یادآوری اینکه این پرسشها جدید نیست و در آثار علمی مطرح شده و پاسخش هم مشهور است؛ به همه پرسشها پاسخ داده و در پایان افزوده است: این جواب‌هایی است که ما حاضر و آماده داشتیم و در همان ساعت ورود نامه، نگاشتیم و به آن بنگرید؛ اگر پسندیدید که چه خوب، وگرنه پاسختان را به ما هدیه بدهید. سیوطی، این پاسخها را در 20 رجب 878ق نوشته و آن را «نفخ الطیب من أسئلة الخطیب» نامیده است.

ساختار و محتوا

این کتاب، به این ترتیب سامان یافته است:

1. متن نامه و 6 پرسش ادبی قرآنی:
   1. اسامی اشاره برای معنای عامّ، وضع شده است یا خصوصیات مشترک؟
   2. اطلاق عامّ و اراده خاصّ، حقیقت است یا مجاز؟
   3. نسبت انسان به اب و ابن، مشکک است یا متواطی؟
   4. آیا تعریف مجاز (لفظی که به خاطر علاقه‌ای در غیر از «موضوع له» استفاده شده است) بر «مجاز زیاده و نقصان» نیز منطبق است؟
   5. در مواردی مانند آیه «وجزاءُ سیئةٍ سیئةٌ.» (شوری/ 40.) چه نوع علاقه‌ای وجود دارد؟
   6. چگونه تکلیف کردن به ایمان صحیح است با آنکه «ایمان، تصدیق است و هر تصدیقی کیف است و در اصول ثابت شده است که تکلیف به فعل تعلق می‌گیرد نه کیف»؟
2. پاسخ سیوطی به پرسشهای مذکور.
3. متن نامه اعتراضی (محمد بن ابراهیم «خطیب»).
4. پاسخ سیوطی به اعتراض‌های خطیب.

نمونه مباحث

• جواب از پرسش ششم: پرسش از ایمان را بسیاری پاسخ داده‌اند؛ از جمله جلال‌الدین محلی در شرح جمع الجوامع گفته است: هرچند تکلیف و تصدیق از کیفیات نفسانی است و از افعال اختیاری نیست، ولی منظور از آن تکلیف به عوامل تصدیق است؛ مانند به ذهن آوردن یا صرف نظر کردن و حواس را جمع کردن و رفع موانع.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.