يا أولادي

يا أولادي
پدیدآوران	غندور، منیر (نویسنده)
ناشر	دارالفارابی للمعارف
مکان نشر	دمشق
سال نشر	1425ق/2004م
چاپ	اول
موضوع	اسلام‌ و آموزش‌ و پرورش‌,آموزش‌ و پرورش‌ کودکا‌ن‌
کد کنگره	‏LC۹۰۳/غ۹م۸

يا أولادي تألیف منیر غندور، از نگارنده این اثر مجموعه‌اى منتشر گشته است با فروست: من نفحات الاسلام، با این عناوین: رفیق الابرار و ندیم السمار؛ روائع اسلامیه؛ الایمان علاج امراض القلوب.

کتاب حاضر چهارمین عنوان از مجموعه یادشده است و گرچه عنوان آن اى فرزندانم است و این جمله ندایى گاه در متن کتاب هم به کار رفته است، اما در واقع این کتاب از وصایاى تربیتى‌اى مانند کتاب عبدالله مامقانى، مرآه الرشاد (چاپ اول: نجف، [بى‌نا]، 1358 ق)؛ یا کتاب ابوالفرج عبدالرحمن ابن‌ جوزى، رساله الى ولدى (قاهره، دارالاسلام، 1412 ق/ 1991 م)؛ یا کتاب ابوحامد محمد غزالى، فرزندنامه (ضمیمه مکاتب فارسى غزالى، تحقیق عباس اقبال، چاپ دوم: تهران، امیرکبیر، 1362) نیست و از قضا مخاطب اکثر مطالب آن والدین‌اند.

سخن ناشر، مقدمه نگارنده و فصولى هفت‌گانه، خواندنى‌هاى این کتاب را تشکیل داده‌اند. فصل یکم که اصول و قواعد تشکیل خانواده شایسته عنوان گرفته است با اشارتى به تاریخ تشکیل خانواده آغاز گشته است؛ سپس به اهمیت ازدواج مناسب در پایایى خانواده تازه‌پاگرفته پرداخته و گوشزد شده است که در انتخاب همسر باید بسیار دقت و از عقل استفاده شود نه از احساسات.

در فصل دوم و در پى مطالب فصل یکم تلاش شده است، خواننده با اصول و ارکان پى نهادن خانواده شایسته آشنا شود. نگارنده براى شرح و شکافت موضوع از لزوم کسب دانش و مسائلى دربارۀ دانش در اسلام یاد کرده است. پس از آن به ضرورت حرکت در صراط مستقیم پرداخته است؛ سپس از ضروریات پنج‌گانه یعنى حفظ دین و جان و عقل و آبرو و مال و ایمان‌به قضا و قدر الهى و آثار تربیتى آن، حمایت از راه خدا از رهگذر جهاد در راه خدا سخن گفته است.

عنوان فصل سوم پاسداشت بنیان خانواده از راه تربیت فرزندان است. این فصل که بلندترین فراز کتاب است از سه بخش برآمده است. در بخش آغازین از باب مقدمه، نخست به مفهوم و تعریف تربیت، کودک، جوان، میانسال و هدف تربیت پرداخته شده و پس از آن ویژگى‌هاى مربى موفق بررسى شده است.

در بخش دوم این فصل به تربیت فرزند از نوزادى تا پایان شیرخوارگى پرداخته شده است. مراقبت‌هاى دوران جنینى، پدیده منفى و غیرشرعى سقط جنین، خطر استفاده از برخى داروها و مشروبات الکلى و جز این‌ها براى جنین، مسائل مربوط به شیر دادن طبیعى به نوزاد و وظایف والدین از روز زادن تا روز هفتم، حق حضانت، توجه به سلامت نوزاد، مطالب مطرح‌شده در این بخش است.

در بخش سوم، تربیت فرزند از مهد کودک تا پایان دبیرستان مورد بحث و بررسى قرار گرفته و به تربیت عقلى، تربیت ایمانى، تربیت اخلاقى، تربیت اجتماعى، تربیت جسمى فرزند پرداخته شده است.

عنوان فصل چهارم، برنامه تربیت اسلامى است و در آن از سازگارى اصول و مبانى این برنامه تربیتى با فطرت انسان سخن رفته و آمده است که براى رهایى از پیامدهاى کژتابى تربیت غربى از روى آوردن به تربیت اسلامى گریزى نیست؛ سپس به شمارى از اصول اخلاقى در اسلام اشاره شده است.

در فصل پنجم که فرزندان ما میان تربیت رسمى معاصر و برنامه تربیت اسلامى خوانده شده است از تفاوت آشکار تربیت اسلامى با تربیت جدید و بر باد رفتن کودکى در تربیت جدید که برگرفته از تربیت غربى است بحث و یادآورى شده است که تأثیرات تربیت انحرافى بر اساس نظام تربیتى غربى از حیطه کودکى فراتر رفته و دامنگیر خانواده و جامعه هم شده است. پس از این از آموزش و پرورش کنونى در کشورهاى عربى و اسلامى انتقاد شده است.

فصل ششم رفتار فرزندان نامیده شده است و در آن از مشکلات رفتارى فرزندان و درمان انحرافات یاد شده و به عوامل پیدایش این مشکلات اشاره شده است. آنگاه شمارى از انحرافات رفتارى کودکان (دزدى، خشونت، دروغگویى) و برخى از عوامل این انحرافات بررسى شده است. نکته بعدى نوجوانى و مشکلات آن است و پس از آن به جوانى و نیاز جوان به مساعدت فکرى و مادى براى برآورده شدن خواسته‌هاى او نظر شده است.

در فصل هفتم که دوستان فرزندان عنوان گرفته است، نخست اشارتى کوتاه به زندگى و شخصیت ابن‌ جوزى (510-597 ق) شده است؛ سپس به گوشه‌هایى از کتاب المدهش، تنبیه النائم الغمر على مواسم العمر پرداخته شده و باز به زندگى ابن‌جوزى پرداخته شده و از مراحل گوناگون حیات او به گونه‌اى پندآموز یاد شده است. نگارنده در ادامه به برخى از احکام فقهى مربوط به کودکان بر اساس فقه حنفى پرداخته است.

فصل فرجامین کتاب با توصیه‌هایى بهداشتى و درخواست پرهیز از مصرف برخى از موادخوراکى و خوددارى از استعمال پاره‌اى عطرها آغاز شده است و با شمارى پند اخلاقى وپیشنهاد بهره‌ورى از مرشدان تصوف راستین و اشاره به لزوم آموزش زبان عربى ادامه یافته‌است و با بیان شمارى از سخنان رسول خدا(ص) خطاب به پدران و فرزندان پایان پذیرفته است.

• منابعى براى مطالعه بیشتر:

مقداد یالجن، جوانب التربیه الاسلامیه الاساسیه (چاپ اول: ریاض، [بى‌تا]، 1406 ق)؛ عبدالکریم عبداللطیف صعیدى، الاسره المسلمه: اسس و مبادى ([چاپ اول]: قاهره، دارالمصریه اللبنانیه، 1413 ق)؛ سید کاظم ارفع، خانواده در مکتب قرآن و اهل‌بیت(ع) ([چاپ اول]: تهران، انجمن اولیا و مربیان جمهورى اسلامى ایران، 1382)؛ مجید رشیدپور، معلم نمونه (چاپ سوم: تهران، پرنیان، 1376).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.