من أعلام التربية العربية الإسلامية

من أعلام التربية العربية الإسلامية
پدیدآوران	جمعی از نویسندگان (نویسنده)
ناشر	مکتب التربیة العربی لدول الخلیج
مکان نشر	ریاض
سال نشر	1409ق/1998م
چاپ	اول
تعداد جلد	ج4
کد کنگره	‏

من أعلام التربية العربية الإسلامية تألیف جمعی از نویسندگان؛ کتاب یادشده جلد نخست از دوره‌اى چهارجلدى است که تاریخ چاپ و نشرشان یکى است. این اثر چهارجلدى، بخشى از طرح پژوهشى بزرگى است که سه سازمان علمى - فرهنگى عرب، تهیه و تدوین و چاپ و نشر آن را گردن نهاده‌اند.

توضیح آن‌که در سال 1402 ق/ 1982 م میان سه سازمان دفتر عربى تربیت در کشورهاى‌خلیج که مقر آن در ریاض عربستان است، سازمان عربى تربیت و فرهنگ ودانش‌که مقر آن در تونس است و انجمن پادشاهى کاوش‌هاى تمدن اسلامى (مؤسسه‌آل‌البیت) که مقر آن در عمان اردن است، براى تهیه و نشر آثارى مرجع در حوزه‌تربیت اسلامى توافقى صورت پذیرفت و کمیته اجرایى شش‌نفره‌اى متشکل از دونماینده از هر سازمان براى عملیاتى ساختن تصمیمات، تشکیل و تقسیم و تعیین مسئولیت‌شد.

در 1407 ق/ 1987 م در دیدارى که میان سران سه سازمان در عمان صورت گرفت مقرر شد هریک از سازمان‌ها اثرى را که پذیرفته است، تولید و چاپ کند. درنتیجه نخست، کتاب الفکر التربوى العربى الاسلامى: الاصول والمبادى را سازمان عربى تربیت و فرهنگ و دانش در 1987 م در تونس منتشر ساخت؛ در سال 1988 م، دفتر عربى تربیت در کشورهاى خلیج، در ریاض، کتاب چهارجلدى من اعلام التربیه العربیه الاسلامیه را منتشر کرد، و در سال 1989 م انجمن پادشاهى کاوش‌هاى تمدن اسلامى در عمان کتاب چهارجلدى التربیه الاسلامیه: المؤسسات والممارسات را راهى بازار کتاب کرد.

بارى در این دوره چهارجلدى که به قلم شمارى از تربیت‌پژوهان عرب نگاشته شده‌است، از آراى تربیتى 42 نفر یاد شده است. مطالب در قالب مقاله عرضه شده است وبه‌جزیک مورد هر مقاله به بررسى دیدگاه‌هاى تربیتى یک نفر اختصاص یافته است.

سطح مقالات نسبت به یکدیگر فراز و فرود دارد اما برخى از آن‌ها مثلاً آنچه دربارۀ بوعلى نوشته شده است به‌راستى نازل و اصولاً خارج از حوزه تعلیم و تربیت است. مقالات از شرحى بر دیدگاه‌هاى خلیفه دوم (د. 230 ق) آغاز گشته و با بررسى نظرات تربیتى محمد رشید رضا (د. 1354 ق) به انجام رسیده است.

از 42 شخصیتى که به اندیشه‌هاى تربیتى آنان پرداخته شده است، تنها چهار نفر شیعه‌اند: امام جعفرصادق (ع)، خلیل‌بن احمد فراهیدى، مسکویه رازى، ابوعلى سینا.

در جلد اول به آراى تربیتى شخصیت‌هاى ذیل پرداخته شده است: عمربن خطاب، عبدالله‌بن مسعود، امام صادق (ع)، ابوحنیفه، خلیل‌بن احمد فراهیدى، امام شافعى، ابن‌سحنون، محمد ابن‌سحنون، عمروبن بحر جاحظ، ابن‌قتیبه.

جلد دوم دربارۀ نگرش‌هاى تربیتى دانشمندان زیر است: ابن‌خلاد رامهرمزى، ابن‌جزار قیروانى، ابوالحسن عامرى نیشابورى، ابن‌ابى‌زید قیروانى، ابن‌عبدربه، ابوحیان توحیدى، مسکویه، ابن‌سینا، ابن‌حزم اندلسى، ابن‌عبدالبر قرطبى، خطیب بغدادى.

در جلد سوم با آراى تربیتى عالمان زیر آشنا مى‌شویم: امام محمد غزالى، ابن‌رشد، ابوالفرج ابن‌جوزى، امام فخر رازى، برهان‌الدین زرنوجى، عزالدین‌بن عبدالسلام، ابن‌ابى‌اصیبعه، ابن‌تیمیه، بدرالدین‌بن جماعه، ابن‌الحاج عبدرى.

در جلد چهارم به نگرش‌هاى تربیتى این عالمان نظر شده است: ذهبى، ابن‌قیم، سبکى، ابن‌خلدون، ابن‌ابى‌جمعه مغراوى، حاجى خلیفه، محمدبن عبدالوهاب، خیرالدین تونسى، عبدالرحمن کواکبى، محمد عبده، محمد رشید رضا.

• منابعى براى مطالعه بیشتر:

پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، آراى دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانى آن، 5 جلد (قم - تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه - سمت، 1377-1388)؛ محمد عطاران، آراى مربیان بزرگ مسلمان درباره کودک (چاپ دوم: تهران، دفتر امور کمک‌آموزشى، 1377)؛ عبدالرحمن نحلاوى، اعلام التربیه فى تاریخ الاسلام (بیروت، دارالفکر العربى، [بى‌تا])؛ محمد رضا جواد، ائمه الفکر التربوى الاسلامى (چاپ اول: کویت، ذات السلاسل، 1980 م).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.