مخطوطة تاريخ الأزمنة: تفاوت میان نسخه‌ها

[[ابن عبری، غریغوریوس بن هارون|ابن عبرى]] تاريخ خود را نخست به سريانى نوشت و آن را مَحْتونوت زونى (اخبار الزمان) يا تاريخ الازمنه ناميد. اين اثر يك تاريخ عمومى دنيايى و دينى از آفرينش تا روزگار مؤلف و در 3 بخش است: بخش اول سرگذشت دولت‌هاست از عهد باستان تا 683ق1284/م مشتمل بر 10 دولت بزرگ؛ بخش‌هاى دوم و سوم حاوى تاريخ كليساست. بخش دوم خود در دو جزء است: جزء اول در سرگذشت اخبار عهد عتيق از هارون برادر موسى(ع) تا حنّان با تكيه بر كتاب مقدس و تاريخ يوسيفوس؛ در جزءِ دوم احوال بطريق‌هاى انطاكيه از پطرس رسول تا قديسفلاوْيَن (518م) آمده است. اعلام اعتقاد به طبيعت واحد در مسيح از سوى ساويروس و پديد آمدن جدايى در كليسا و آغاز سلسله بطريق‌هاى يعقوبى سريانى با شخص ياد شده و ادامه اين سلسله در انطاكيه (بطريق‌هاى يعقوبى مغرب) تا زمان فيلوکسینوس، معاصر ابن‌عبرى، در آخر اين جزء قرار دارد. بخش سوم احوال جاثليق‌ها، بطريق‌ها و مفريان‌هاى مشرق، اعم از نسطوريان و يعقوبيان است كه از زمان توماى رسول و نخستين مفريان يعقوبى (منصوب در 7ق628/م) تا عصر مؤلف.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2353 رحیم لو، یوسف؛ ج4، ص 208]</ref>

از نظر اهل كليسا بخش‌هاى دوم و سوم اين اثر اهميت بسيار دارد؛ بخش دوم تاريخ ابن‌عبرى را يكى از نويسندگان يعقوبى با افزودن ذيلى بر آن تا 902ق1495/م ادامه داده است.بخش سوم آن را هم برصوما برادر ابن‌عبرى با افزودن سرگذشت، برادر بزرگتر به پايان برد و بعدها نویسنده ديگر يعقوبى، اخبار مفريان‌هاى مشرق را از زمان تصدى ابن‌عبرى تا اواخر سده 9ق15/م به آن الحاق كرد. تاريخ مختصر الدول كه ترجمه و نگارش عربى بخش اول همان تاريخ ابن‌عبرى است.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2353 همان؛ ج4، ص 208-209]</ref>