التربية الإسلامية للطفل و المراهق

التربية الإسلامية للطفل و المراهق
پدیدآوران	علی محفوظ، محمد جمال‌الدین (نویسنده)
ناشر	دار الاعتصام
مکان نشر	مصر
سال نشر	1986م
چاپ	اول
موضوع	اسلام‌ و آموزش‌ و پرورش‌
کد کنگره	‏BP۲۳۰/۱۸/م۳ت۴

التربية الإسلامية للطفل و المراهق تألیف محمدجمال‌الدین علی محفوظ؛ کتاب حاضر که به قلم سرلشکر محفوظ، رئیس ستاد ارتش مصر در پیش از 1975 م نوشته شده است داراى مقدمه و ده گفتار است. مباحث گفتار اول تا ششم (ص 87) بر اساس مباحث روان‌شناختى تحریر گشته و ارتباطى به تربیت اسلامى ندارد.

در پنج گفتار نخست کتاب به اهمیت تربیت در دوران کودکى و نوجوانى، بهداشت روانى و روان‌شناسى سازگارى، بهداشت روانى کودک، مظاهر و نشانه‌هاى ناسازگارى در کودک، بهداشت روانى نوجوان پرداخته شده است.

در گفتار ششم، دربارۀ خانواده و ایجاد شخصیت مسلمان بحث شده است. نگارنده مطالب این گفتار را در سه فراز پرداخته است. اول: تشکیل خانواده در اسلام که در آن از جمله در خصوص اهمیت خانواده، عنایت اسلام به خانواده، حق گزینش همسر، حقوق هریک از زن و شوهر، محبت به کودکان، حقوق والدین بر فرزندان گفتگو شده است. دوم: شکل‌گیرى شخصیت مسلمان، در این فراز به حقیقت شخصیت اسلامى، آزادى و کرامت انسان، بهداشت روانى اشاره شده است؛ سپس در فراز سوم بهداشت جسمى مطرح شده است.

گفتار هفتم دربارۀ تربیت اسلامى در خانه است و در آن به مسائل ذیل پرداخته شده است: ایجاد عقیده درست، عادت و تمرین دادن نسبت به عبادات، آموزش، تنبیه، نشست و برخاست و دوستى والدین با فرزندان، عدالت میان فرزندان، یکپارچگى و انسجام خانوادگى، سرپرستى از یتیم.

عنوان گفتار هشتم، تربیت اسلامى در مدرسه است. در شرح و شکافت این عنوان از مطالب زیر یاد شده است: جایگاه مدرسه در میان عوامل تربیتى، مفهوم صحیح تربیت، رابطه میان مدرسه و شاگردان، معلم جانشین پدر، تنبیه ابزار پیشگیرى از سرکشى شاگردان، مشکلات رفتارى دانش‌آموزان دبیرستان (بى‌توجهى و عدم احساس مسئولیت، دروغگویى، گوشه‌گیرى)، هدف‌هاى تربیت اسلامى در مدرسه (تربیت عقلى و جسمى، توجه به اوقات فراغت، پرورش دینى و اخلاقى).

گفتار نهم، تربیت اسلامى در جامعه عنوان گرفته است. سرآغاز این گفتار اشارتى است به مسئولیت مشترک خانه و مدرسه و جامعه در قبال تربیت شاگردان. پس از آن به برنامه و روش اسلام در تربیت رفتارى به شرح ذیل پرداخته شده است: تربیت وجدان دینى، اقناع، تشویق و تهدید، درآمیختن تربیت عقلى با تربیت دینى، نقش تربیتى مسجد، سرمشق نیکو، برگزیدن دوست نیکو، پرهیز از تقلید چشم‌بسته، اقتدا به سلف صالح، پرورش روحیه جنگ و جهاد، پیوند دادن اطاعت و انضباط به دین، پرورش جسم نیرومند، پرورش شجاعت روحى و اخلاقى، مطالعه تاریخ نظامى، پرورش هوشیارى نسبت به امنیت و پاسدارى از خانواده، ایستادگى در برابر جنگ روانى و پیشگیرى از گسترش شکایات.

پندهایى سودمند در تربیت رفتارى، عنوان گفتار دهم است که بر اساس سخنرانى‌هاى پدر مؤلف که از بزرگان الازهر بوده است، پرداخته شده و شامل مباحث ذیل است: پرورش کودک براى مرد شدن، استقامت و تأثیر آن بر اصلاح فرد و جامعه، حقوق فرزندان بر پدران، حقوق پدران بر فرزندان، راز روزه‌دارى، اثر نمازگزارى، پایبندى به نماز و خشوع در نماز.

• مطالعه منابع ذیل نیز مفید است:

محمود عمر حاجى، دنیا المراهقه (دمشق، دارالمکتبى، 1427 ق/ 2007 م)؛ محمدعلى سادات، رفتار والدین با فرزندان (چاپ دوم: تهران، انجمن اولیا و مربیان جمهورى اسلامى ایران، 1372)؛ محمد حسن بریغش، ادب الاطفال اهدافه و سماته (بیروت، مؤسسه الرساله، 1418 ق)؛ سید على حسینى‌زاده، تربیت فرزند (چاپ چهارم: قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1384).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.