التربية الإسلامية للأولاد منهجاً و هدفاً و أسلوباً

التربية الإسلامية للأولاد منهجاً و هدفاً و أسلوباً
پدیدآوران	حلبی، عبدالمجید طعمه (نویسنده)
ناشر	دارالمعرفه للطباعة و النشر و التوزیع
مکان نشر	بیروت
سال نشر	1425ق/2004م
چاپ	دوم
شابک	‎9953-420-14-9
زبان	عربي
کد کنگره	‏/ح8ت4 / 253/4 BP

التربية الإسلامية للأولاد منهجاً و هدفاً و أسلوباً تألیف عبدالمجید طعمه حلبی، نگارنده این اثر پذیرفته است که کتابش بى‌همال نیفتاده است و بسیارند کتاب‌هایى دیگر که به موضوع این کتاب پرداخته‌اند. اما بساط کاوش در این موضوع هرگز برچیده نخواهد شد. این استمرار، لازمه استمرار زندگى و تحولات آن، از جمله در حوزه تعلیم و تربیت و روان‌شناسى است، وانگهى چالش‌هایى فراروى تربیت اسلامى و در رأس آن‌ها نظام‌هاى تربیتى غربى و رشد روزافزون تربیت‌پژوهى در جهان است (ص 329).

کتاب حاضر بر اساس قرآن، روایات نبوى و آثار عالمان مسلمان به‌ویژه صاحبان آرا و آثار تربیتى پرداخته شده است. کتاب از مقدمه، خاتمه، ده فصل دوتا هفت‌گفتارى فراهم آمده است.

جنبه اسلامى برخى از بحث‌هاى این کتاب ضعیف است و براى پردازش موضوع، بیشتر به افکار و اقوال مستقیم یا غیرمستقیم غربیان تکیه یا استناد شده است، مانند: بحث مرحله بلوغ (نوجوانى) که در فصل فرجامین کتاب بررسى شده است.

در فصل آغازین، بحث بر سر مفاهیم اساسى است که پیش از ازدواج و تشکیل خانواده‌باید دانسته شوند. این فصل دربردارنده گوشه‌اى از مطالبى است که اسلام براى برپایى درست خانواده پیش‌رو نهاده است. این مطالب چهارگانه پایه و مایه تشکیل خانواده‌اى سعادتمند است.

فصل دوم دربارۀ هدف‌هاى تربیتى و مربى و شروط اوست که در قالب دو گفتار عرضه‌گشته است. در گفتار اول سخن از اهمیت تعیین و تعریف هدف‌هاى تربیتى و بیان مفهوم تربیت و سطوح چهارگانه اهداف تربیتى است. در گفتار دوم به مربى و صفات مربى موفق از نگاه اسلام و شمارى از احکام و آداب و سنن نوزاد در اسلام، و مسجد و تربیت اشاره شده است.

تربیت بدنى در فصل سوم بازشکافى گشته است. این فصل داراى هشت گفتار به شرح ذیل است: اهمیت تربیت بدنى، هدف‌هاى تربیت بدنى، اشارتى به شمارى از فعالیت‌هاى ورزشى در اسلام، فواید و ارزش بازى، برخى از اصول خوردن و آشامیدن، تربیت بدنى و آداب خوابیدن، توجه به بهداشت و پاکیزگى، پیشگیرى از بیمارى‌ها و درمان آن‌ها.

در فصل چهارم با تربیت اخلاقى آشنا مى‌شویم. تعریف اخلاق و اقسام آن، روش‌هاى تحقق رشد اخلاقى، قابلیت پرورش اخلاقى کودکان، رهنمودهاى شریف نبوى، اهتمام سلف صالح به تربیت اخلاقى فرزندانشان، آغاز تربیت اخلاقى کودکان، هجده ادب و سنت تربیتى کودکان برگرفته از سنت شریف نبوى، مطالب این فصل است.

فصل پنجم دربارۀ تربیت عبادى (روحى) است که در پنج گفتار پرداخته شده است. نخست مطالبى کلى دربارۀ عبادت در اسلام و سپس: نماز و کودک، روزه و کودک، زکات و مفهوم عبادى آن، آثار تربیتى زکات، حج و کودک.

تربیت عقلى موضوع فصل ششم است. سرآغاز این فصل بیان هدف‌هاى تربیت عقلى است؛ سپس فعالیت‌هاى شناختى عقل تحریر گشته است. گفتار سوم این فصل دربارۀ چگونگى تحقق تربیت عقلى است و پس از آن از رابطه تربیت عقلى و ایمان یاد شده است. روش‌هاى عقلى پرورش ایمان، و تربیت عقلى و تربیت علمى کودک دو گفتار پایانى این‌فصل‌است.

فصل هفتم براى بررسى تربیت عاطفى باز و با تعریف عاطفه آغاز شده است. اهمیت تربیت عاطفى، بهداشت روان و مبانى آن در کودکان، برخى از روش‌هاى تربیت عاطفى، میانه‌روى در محبت به کودک دیگر بحث‌هاى این فصل است.

فصل هشتم داراى سه گفتار و دربارۀ تربیت اجتماعى است. نویسنده این فصل را با شرح مظاهر هفت‌گانه تربیت اجتماعى آغاز کرده است. در گفتار دوم از تربیت اسلامى و جنبه اجتماعى یاد شده و در گفتار سوم به پرورش روحیه اجتماعى در کودک پرداخته شده است.

فصل نهم ویژه واکاوى در دیدگاه‌هاى تربیتى نسبت به رابطه کودک با والدین اوست. مطالب این فصل در پنج گفتار قلمى گشته است. در گفتار نخست از حکم نیکى و حدود آن سخن رفته است. اهمیت نیکى به والدین در گفتار دوم آمده است. حقایق و مطالبى مهم در مسئله نیکى به والدین در گفتار سوم بررسى شده است. گونه‌ها و حوزه‌هاى نیکى به والدین، و عاق والدین به‌ترتیب در گفتار چهارم و پنجم آورده شده است.

فرجامین فصل کتاب، بحث و بررسى دربارۀ مرحله بلوغ (نوجوانى) است که گفتار پایه آن، مقدماتى کلى در باب مرحله بلوغ و گفتار پایان آن مفهوم نوجوانى در تربیت اسلامى است. دیدگاه‌هاى روان‌شناسان دربارۀ نوجوانى، انواع نوجوانى، رویکردهاى رفتارى نوجوان، شکل‌هاى کلى نوجوانى، مهم‌ترین ویژگى‌هاى نوجوان و نوجوانى دیگر بحث‌هاى این فصل است.

نگارنده در خاتمه از مزیت‌هاى ده‌گانه کتاب خود یاد کرده است. گفتنى است برخلاف مدعى نویسنده (ص 9)، در کتاب ایشان کاستى‌هایى رخ داده است، مثلاً (در ص 7) اسلوباً، الوباً، و (در ص 257) المبحث الخامس، المبحث الثالث آمده است.

• منابعى براى مطالعه بیشتر:

محمد داوودى، تربیت دینى (چاپ ششم: قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389)؛ مجید رشیدپور، معلم نمونه (چاپ سوم: تهران، پرنیان، 1376)؛ مقداد یالجن، جوانب التربیه الاسلامیه الاساسیه (ریاض، [بى‌نا]، 1406 ق)؛ سید کاظم عذارى، مرحله المراهقه: مظاهر النمو و مقومات التربیه (قم، مجمع جهانى اهل‌بیت (ع)، 1386).

منابع مقاله

رفیعی، بهروز، کتاب‌شناسی تعلیم و تربیت در اسلام، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، قم، یکم، 1390ش.