نردبان شکسته، شرح توصیفی و تحلیلی دفتر اول و دوم مثنوی

نردبان شکسته، شرح و تحلیلی دفتر اول و دوم مثنوی
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) زرین‌کوب، عبدالحسین (نویسنده)
ناشر	انتشارات سخن
مکان نشر	تهران
سال نشر	1382
چاپ	سوم
موضوع	مولوي، جلال الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق. مثنوي - نقد و تفسير شعر فارسي - قرن 8ق. - تاريخ و نقد
کد کنگره	‏PIR۵۳۰۱/ز۴،ن۴

نردبان شکسته، شرح و تحلیلی دفتر اول و دوم مثنوی تألیف عبدالحسین زرین کوب؛ این کتاب، شرح توصیفی و تحلیلی قصه‌ها، نمادها و برخی نکته‌های دشوار دفتراول و دوم مثنوی است. شارح می‌گوید در گذشته کتابی به نام نردبان آسمان نوشته که پیش از چاپ ناپدید شده است؛ اما در اواخر عمرش مقداری از آن را در میان کارهای پراکندۀ خود باز می‌یابد و درصدد بازسازی نردبان آسمان، به نام نردبان شکسته می‌شود و سرانجام با همکاری همسر و یکی از شاگردانش یادداشت‌ها را سر و سامان داده و به این گونه که هست، به چاپ می‌رساند. اين اثر به دلیل ایجاز و اشارات اجمالی آن، بیشتر برای کسانی مفید خواهد بود که بر هر دو دفتر اول و دوم مثنوی احاطهُ کامل داشته باشند تا از این طریق به محتوای کلی حکایات و تحلیل نمادهای آن دست یابند. این شرح مانند ساير شروح، شرح بیت به بیت و به صورت متوالی نیست، بلکه ساختار مخصوص به خود را دارد، حتی یک بیت هم از مثنوی در داخل متن نیامده است. روش کار چنان است که در ابتدا با نگاه کلی، خلاصۀ هر داستان را بیان می‌کند. پس از آن به پیشینۀ تاریخی آن می‌پردازد و نمونه‌های مشابهی که در دیگر منابع پیش از مثنوی وجود داشته، ذکر می‌نماید و احتمال اینکه مولانا از آن‌ها اخذ و اقتباس کرده باشد، به بررسی می گیرد و تفاوت‌ها و مشترکات داستان‌ها را نیز باهم مقایسه کرده و ویژگی‌های ابداعی و هنر قصه‌گویی مولانا را نشان می‌دهد. سپس به بررسی‌ شخصیت‌ها و قهرمانان داستان می‌پردازد وآن‌ها را به شکل نمادین و سمبلیک به هم ربط داده و مورد نقد، تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. در روند ساختار مطالب، گاه سر رشتۀ سخن گم می‌شود و مطلب ناتمام می‌ماند. این امر احتمالاً ناشی از مفقود بودن و پراکندگی یادداشت‌های مؤلف بوده است.

مطالب کتاب بر اساس فهرست آغازین آن عبارت است از: یادداشت ناشر؛ مقدمه‌ای به قلم قمر آریان(هسر مؤلف)؛ شرح توصیفی و تحلیلی دفتر اول؛ شرح توصیفی و تحلیلی دفتر دوم؛ فهرست آیات، احادیث و ابیات.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.