كشف النقاب عن الأسماء والألقاب

كشف النقاب عن الأسماء والألقاب
پدیدآوران	ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی (نويسنده) صاعدی، عبدالعزیز بن راجي (محقق)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	1993م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/الف2ک5 3525 CR
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كشف النقاب عن الأسماء و الألقاب، اثر ابوالفرج عبدالرحمن بن على بن جوزى (597-508ق)، عالم بغدادی قرن ششم هجری است که در دانش‌های گوناگون زمانه خود چیره‌دست بوده است. ابن جوزی با بررسی نام و لقب راویان حدیث و انتساب دقیق آن‌ها به آنان، خواننده را از سردرگمی در تشخیص درست راویان بیرون آورده است. عبدالعزیز بن راجی صاعدی پژوهش این کتاب را انجام داده و در دو جلد عرضه کرده است.

صاعدی (محقق) می‌گوید: شناخت اخبار درست و نادرست، به بررسی احوال راویان و تعدیل و تجریح شخصیتشان وابسته است و این مسیر را باید با تمیز دادن متفق از مفترق و مؤتلف از مختلف انجام داد، تا با این کار بتوان راوی قوی را از راوی سست و همچنین راوی شریف و گران‌مایه را از پست و فرومایه تمیز داد. [برای ارزیابی یک راوی باید اطمینان یافت که این نام و یا لقب پیش رو، از آنِ همان فرد مورد نظر است]. این آگاهی را می‌توان با شناخت لقب‌های راویان به دست آورد؛ چراکه، گاهی یک راوی با نامش و گاهی با لقبش در سیاق سندها یافت می‌شود. ازاین‌رو، خواننده‌ای که به لقب‌های یک راوی آگاهی ندارد، می‌پندارد که این نام و لقب از آنِ دو نفر است و یا آن لقب را نام می‌انگارد. ‏نویسنده در این کتاب خواسته است پرده ابهام را از نام و لقب راویان کنار زند.

ابن جوزی در آغاز کتابش مقدمه باارزشی را در فوائد و احکام القاب نوشته است که در جای دیگر یافت نمی‌شود؛ او لقب‌ها را به‌ترتیب حروف معجم تنظیم نموده است؛ البته، فقط لقب‌های محدثان را بازگو نکرده است. وی ابتدا لقب را درج می‌کند، سپس به‌ترتیب، نام راوی، نام پدر و جد او را می‌آورد و از آن‌ها به مقتضای مقام، می‌کاهد و یا به آن‌ها می‌افزاید. او در بیشتر جاها کنیه و نسب راوی را می‌آورد و به آنچه از مناصب حکومتی یا قضایی مشهور بوده است، اشاره می‌کند. ابن جوزی گاهی فقط به نام و یا نسَب راوی در جایی که به چیز دیگری شناخته نمی‌شود، بسنده می‌کند. او اختلاف نظرهایی را که در نام یک صاحب‌‌لقب پیش آمده است، برمی‌شمرد. وی نام شیخ (استاد) و شاگرد بسیاری از صاحب‌لقبان را باهم می‌آورد و گاه به یکی از آن دو بسنده می‌کند. ابن جوزی چرایی لقب ‌یافتن برخی از راویان را بیان می‌کند؛ مثلا، در ذیل «آبي اللحم» می‌گوید: «نام او عبدالله بن عبدالملک است و گفته شده است که او «حویرث ابوعبدالله» است و بدین جهت «آبي اللحم» خوانده شده است که او از خوردن آنچه را که برای اصنام قربانی می‌شده، پرهیز می‌کرده است»‏.

محقق درستی نسبت این کتاب به ابن جوزی را با اموری اثبات می‌کند:

1. شهرت انتساب کتاب به او نزد عالمان؛
2. اسناد دادن مؤلف کتاب حاضر حدیث‌ها و سخنانی را به شیوخی که مطابق مشیخه ابن جوزی، آنها از جمله شیوخ ابن جوزی بوده‌اند؛
3. نسبت دادن برخی از علما پاره‌ای از مطالب را به «کتاب الألقاب» ابن حوزی، درحالی‌که واقعا هم آن مطلب در همین کتاب مورد گفتگو وجود دارد‏.

محقق برای تهیه «كشف النقاب»، به تنها نسخه تصویری آن، که در کتابخانه دانشگاه «لیدن» در هلند نگهداری می‌شود، بسنده کرده است. البته او این نسخه تصویری را در کتابخانه شیخ حماد بن محمد انصاری و کتابخانه مرکزی دانشگاه اسلامی در مدینه نیز دیده است‏. او کار پژوهشی گسترده‌ای را با ارجاع متن به منابع و آثار دیگران انجام داده است‏.

منابع مقاله

مقدمه محقق و متن کتاب.